Bu haftaki yazımda stablecoin’leri incelemek istiyorum.
Stable kelimesi İngilizcede denge, kararlılık ve istikrar anlatan bir terim. Stablecoin dediğimiz ise aslında bizim dilimizde “karşı varlık” , “denk varlık” yani, bir varlığa karşı gelen ona denk olan varlık, ona karşılık olarak ayrılmış bir şeyi ifade ediyor olmalı. Karşılığı-Var, Karşılık-varlık, denk-varlık gibi türevlerini de hemen üretebiliriz. 1800’lerde ülkemizde metal paraların yerine ilk defa kağıt para basıldığında, buna “kaime” denmiş, yerine geçen anlamında. Kayme veya Türk filimlerindeki söylenişiyle “gayme” de bu kelimeden geliyor. Ben bu yazı boyunca stablecoin’lere (çok harika bulmasam da) denk-koyin diyeceğim. Bakalım bir süre sonra bu kavram dilimizde ne şekilde tutunacak. Genellikle eğer yerli bir kelime ile ifade ediliyorsa halkımız tarafından benimsenmiş demektir. Eğer Stablecoin demeye devam ediyorsak o zaman kavram ya anlaşılmamış ya da aynı zamanda benimsenmemiş demektir.
Daha önce BTC Haber’de stablecoin’lerle ilgili iki güzel yazı yayınlamış olan Didem Kurunç’un bu yazılarının linkini bu yazımın sonuna ekledim. Türkiye’de stable-coin yapan bir start-up var: BiLira isimli bu girişimin de kurucusu olan değerli arkadaşım Sinan Koç ile yapılmış bir söyleşi yine BTC Haber’de daha önce yayınlanmıştı. Onun da linkini bu yazının sonuna koydum.
StableCoin = Denk-koyin
İlk dikkat çekmem gereken bilgi şu: Denk-koyinler sadece TL veya dolar gibi fiat paralar karşılığında üretilmiyor. Altın, gümüş hatta başka türden varlıklar için de yapılabiliyorlar. Örneğin, şu anda Türkiye’de kullanılan bir denk-koyin türü var ki tüm dünyaya örnek olabilecek değerli bir çalışma. TÜRİB diye kısaltılan Türkiye Ürün İhtisas Borsasında alım-satımı yapılan ELÜS adlı sertifikalar, tam anlamıyla birer denk-koyin örneği. ELÜS, ELektronik Ürün Sertifikası kelimelerinin baş harflerinden geliyor ve tarım ürünlerinizi lisanslı depolara teslim edip, mesela bir ton buğdayınız için ELÜS alabiliyorsunuz. Burada ELÜS aslında bir ton buğdaya denk bir çeşit denk-koyin oluyor. Bu sertifikalar da aslında bir tür “token” veya “coin” ve bu coin’ler dijital formatta MKK’da sizin adınıza kayıtlı tutuluyor. (ELÜS’ler hakkında yazının sonuna kaynaklar koydum.)
Bu örnekten sonra asıl meselemizi anlatmaya başlayabiliriz:
Asıl meselemiz, şu anda dünyada analog formda ve merkezi veritabanlarında duran varlıkların, merkezi olmayan blokzinciri uzayına aktarılmasıdır. Şu aralar “bitcoin is eating the world” diye bir tabir duyuyorum… Aslında burada okuduğunuz denk-koyinlerin blokzincirlerine aktarılması ile “blockchain is eating the world” demek daha doğru. Zira bitcoin sadece doları ve diğer fiat paraları yiyorken, denk-koyinlerle tüm dünya varlıkları blokzinciri standardına aktarılıyor. Bu aktarılmanın neden önemli olduğuna yazının sonuna doğru geleceğim.
Olası denk-koyin türlerine bir bakalım:
1- TL, dolar, euro yen, yuan gibi fiat paralar;
2- Altın, gümüş, tungsten gibi metaller;
3- Buğday, arpa, fındık, meyve-sebze gibi tarım ürünleri, her türlü emtia, mallar;
4- Bono, tahvil ve sukuk gibi borçlanma araçları;
5- Her türlü varlık sertifikası: Hisse senedi, ev ve arsa tapusu, araba ruhsatı, ortaklık payları, okul mezuniyet belgeleri, borç senetleri, vadeli çekler, kurs sertifikaları;
6- Bilgisayar oyunlarında kazandığınız puanlar, geliştirdiğiniz karakterler;
Gördüğünüz gibi bu alan genişlemeye çok açık. Denk-koyin dediğimiz “token” ya da “coin” ler, ERC-20 isimli Ethereum platformu uyumlu bir veri yapısı kullanılarak blokzinciri uzayına taşınabiliyor. Birbirinden farklı varlıklar, başka başka “ERC” koduyla başlayan standartlarla aktarılabiliyor.
İşte, şu anda görmeye başladığımız olay, denk-koyinlerle tüm dünya değerlerinin, tapuların, arsaların, evlerin, araç ruhsatlarının, okul diplomalarının ve değer verdiğimiz herşeyin blokzinciri platformuna taşınması da dünyanın gelişiminin mantıksal ve kaçınılmaz bir sonucu. Kaçınılmaz bir şekilde gayri merkezi blokzincirleri, merkezi veritabanlarını ve içinde kayıtlı her türlü bilgiyi açığa çıkartacak, kamusal hale getirecek.
Doğada hayat gayri-merkezi bir şekilde işlemekte. Tüm canlı varlıklar otonom olarak ve bir merkeze bağlı olmadan, merkezden emir almadan işliyorlar. Biyoloji bize diyor ki, evrensel kanunlar tüm varlıklar için geçerli olacaktır ve bir gün o kanunlar cansız varlıkları da içine alacaktır. İşte görmekte olduğumuz olay budur.
Gümüşe dayalı denk-koyin, altına dayalı denk-koyin…
Bazı değerli arkadaşlarım ve dünyada pek çok analist de, altının yüzyıllarca paranın endeksi olmasına dayanarak, önümüzdeki yıllarda, (blokzinciri teknolojisi de kullanılarak) altına dayalı bir para sistemine tekrar dönüş olacağını savunuyorlar. Yazımın sonunda gümüşe dayalı denk-koyinlere ilişkin bir haberin linkini koydum.
Oysa ki, altının ya da gümüşün yukarıda verdiğim listedeki varlıklardan hiçbir farkı yok. Herhangi bir devlet (mesela T.C.) kalkıp ülkenin herhangi bir değerli varlığına endeksli kripto para yani denk-koyin çıkartabilir. Ve bu denk-koyin ülkede para (currency-akçe) olarak kullanılabilir. Örneğin Türkiye’de pek çok değerli maden rezervi var; o madenlere dayalı denk-koyin çıkartılıp merkez bankası varlıklarının yanına yazılabilir. Aynı dolar ve altın gibi, veya bitcoin gibi. Bu sonuncusunu Erkan Öz bir videosunda İran ve Türkiye MB’leri için de önermişti. Gayet mantıklı bir öneri. Bu dedikleri sadece altın veya bitcoin için değil, denk-koyin mekanizması kullanılarak her tür değerli varlık için yapılabilir.
Denk-koyinler Neden Çok Önemli?
1- Bankalar üzerinden yapılan küresel yaptırımları denk-koyinlerle aşabiliyorsun: Politik sebeplerle yaptırım konmuş ülkelerde, mesela Venezuela’da bunun örneklerini gördük. Kaynaklar arasına, Didem Kurunç’un bu konuyu işlerdiği bir yazısını da ekledim.
2- Klasik fiat paralardan ve klasik yatırım araçlarından (gümüş ve altın gibi) blokzinciri tarafına ve eski dünyaya geri hızlı geçiş sağlayabiliyorsun. Bankaların akşam saatlerinde ve hafta sonlarında çalışmama gibi bir gelenekleri var. Bu geleneği aşmak denk-koyinlerle mümkün oluyor.
3- Denk-koyinler, ERC-20 formatına geçirildiğinde ve blokzinciri üzerine kayıtları yapıldığında, artık yazılım programları tarafından tanınır hale geliyor. Manuel işlemlerden bağımsız bir hız ve hareket kazanıyorlar. İnternet kademe kademe üst üste yazılmış protokollerden oluşuyor ve denk-koyinler, dijital formatta olmayan, analog dünya varlıklarını bu protokollerle uyumlu bir veri yapısı haline getirip, okunur ve üzerinde işlem yapılır hale getiriyor.
4- Denk-koyinler, tüm dünya değerli mallarını, taşınır ve taşınmazlarını sayısal hale getirip aritmetik işlemlerin, yazılım programlarının değişkenleri haline getiriyor. Artık her türlü değerli varlık, alınıp satılabilir, ölçeklendirilebilir, toplanıp çıkarılabilir oluyor.
Bu sonuncu madde sizi korkutmasın! Aslında şu anda dünyanın en büyük iki sorununu da bu son madde sayesinde çözebileceğiz: Atmosferdeki aşırı karbon atıkları ve denizlere atılan plastikleri. Bunları şu anda “çöp” kategorisinde görüyor dev karteller, ve bizi de aynı şekilde çöp diyerek uyutuyorlar. Ölçümlenmelerinden kaçınıyorlar, zira ölçümlenirlerse bizlerin, “halk tabakalarının” yapılan doğa katliamının faturasını bu petrol kartellerine çıkartacağımızı biliyorlar. Plastik de doğrudan petrol ürünü bir madde, onun da acilen çöp olmaktan çıkartılması lazım.
Kaynaklar:
Didem Kurunç’un BTCHaber sitesinde yayınlanmış iki yazısı:
https://www.btchaber.com/stablecoinler-politik-yuzu/
https://www.btchaber.com/stablecoinler-ingiltere-merkez-bankasi-ve-fed/
BiLira Hakkında BTCHaber’de çıkmış olan bir haber:
ELÜS’ler hakkında kaynaklar:
https://lisdep.com/2017/08/02/elektronik-urun-senedi-elus-nedir/
Erkan Öz’ün yazısı:
https://www.btchaber.com/jp-morgan-gumuse-dayali-bir-stablecoin-cikarir-mi/
