ABD’de yapılan bir araştırmada insanların mutlu hissetmeleri için gereken maaş beklentileri sorulmuş. Çıkan sonuca göre nispeten düşük maaş alanlarda (yıllık 25-100 bin dolar arası) yüzde 50-60 oranında bir maaş artış beklentisi varken, yıllık geliri 200 bin dolar üzerinde olanlarda bu oran yüzde 40 olarak tespit edilmiş.
Bu araştırma sonucunda şu iki çıkarımı yapabiliriz:
1- İnsan ne kadar kazanırsa kazansın hep daha fazlasını hedefliyor.
2- İnsanın geliri arttıkça mevcut durumu ile ideal olarak belirlediği gelir arasındaki fark biraz olsun kapanıyor.
Biz de benzer bir çalışmayı Türkiye için yapalım. Ancak bu sefer maaş ölçeğine göre beklentiyi değil de İstanbul için olması gereken ortalama maaşı, bu maaşa ulaşmak ve aşmak için alabileceğimiz aksiyonları inceleyelim.
Numbeo analizine göre dört kişilik bir ailenin İstanbul’da aylık masrafı yaklaşık 100 bin TL. Detaylara baktığımızda yüzde 30 kira, yüzde 27 market, yüzde 16 ulaşım, yüzde 15 eğitim ve dış harcamalar, yüzde 12 faturalar ve diğer masraflar olduğunu görüyoruz.
Ömür boyu kirada kalmamak ve yatırımlarla bir bütçe oluşturabilmek için bunun yüzde 20 üstünü baz alırsak maaş hedefinin 120 bin TL olduğunu düşünebiliriz.
Farklı kaynaklarda yoksulluk sınırı 50-60 bin TL olarak görünüyor. Bunun iki katını alırsak 120 bin TL uygun bir hedef gibi görünüyor. Tabii ki bu hedefin her altı ayda bir enflasyona göre güncellenmesi gerektiğini hatırlatayım ve şimdi gelir oluşturma yöntemlerine bakalım.
Not: Finansal özgürlük için aslında masrafların kısılması konusuna da girmemiz gerekir. Kısaca, masrafların yüzde 75 kadarını oluşturan barınma, ulaşım, market harcamalarının düzenlenmesi üzerinde durabiliriz. Ancak bu yazının konusu gelir artırma kısmına odaklandığı için harcama düzenleme kısmını başka bir zamana bırakıyorum.
Gelir oluşturma yöntemleri:
1- Öncelikle ana işin yüksek maaşlı olması için çaba göstermek gerekir.
Memursanız bu konuda pek esnek bir durum söz konusu değil. Öte yandan memurların çalışma saatleri nispeten düşük olduğu için ek gelir oluşturma yollarına odaklanabilirsiniz. İşçiyseniz ve performansa dayalı bir zam pazarlığı yapabiliyorsanız bu durum faydalı olur. Toplu zam alıyorsanız farklı işletmelerdeki iş imkânlarını değerlendirebilirsiniz. Beyaz yakalı bir çalışansanız performansa bağlı pazarlığı veya farklı şirketlerle görüşmeyi deneyebilirsiniz.
Birinci konu başlığında en kısa yol aslında iş ve/veya şehir değiştirmektir. Yıllarca süregelen alışkanlıklar, insanları başka bir şirkette ve şehirde çalışmaktan alıkoyuyor. Ancak dünyada ve ülkemizde enflasyon bu kadar yüksek seviyedeyken, öte yandan bir sürü iş kolu robotların yapacağı hale gelirken bir an önce kendimizi ve ailemizi güvence altına alacak yetenekleri kazanmalı ve ideal maaşa bir adım daha yaklaşmalıyız. Bu konu başlığında bizi bağlayan sebepler varsa (çocuğun okulu, muhtaç birinin bakımı) o zaman durum tabii ki değişir.
İş görüşme süreçleri için kendinizi geliştirmek isterseniz bu link faydalı olacaktır.
2- Temel ihtiyaçları karşılayacak maaşınız varsa…
Bu, aileden aileye değişir, örneğin 80 bin TL diyelim. Bunun yüzde 5 veya yüzde 10 kadarıyla birikim ve yatırım yapmaya başlayabilirsiniz. Burada kritik konu, bu birikim ve yatırımı maaş geldiği gibi yapmanız ve maaşın kalanıyla geçinmeye çalışmanız. Maaştan arta kalanı biriktiririm derseniz bu genellikle mümkün olmuyor.
Birikim ve yatırımların (emeklilik fonları, tahviller, döviz, hisse, emtia, vb.) bileşke etkisi hem enflasyonla mücadele ederken hem de finansal özgürlüğe ulaşma yolunda işinizi kolaylaştıracaktır.
3- Kredi skorunuzu artırmak
İdeal zaman geldiğinde düşük faizle kredi çekmenizi kolaylaştıracaktır. Bu konuda yapılabilecek şeyler bütün bankaların sitelerinde mevcut. Kısaca, kredi ve kredi kartı ödemelerinizi düzenli yapmak, faturalarınızı düzenli ödemek, eğer yıllık masrafı yoksa kredi kartlarınızı kullanımda tutmak, harcamalarınızı kredi kartıyla yapmak gibi maddelerle kredi skorunuzu yükseltebilirsiniz.
Maaşınızı artırmanız kredi skorunuza olumlu yansıyacaktır. Uygun zaman geldiğinde kredi çektiğiniz zaman harcama kalemlerinizin en büyüğü olan kira masrafını ortadan kaldırıp yerine ev kredisi ödemeye başlayabilirsiniz.
4- Ek gelir oluşturmak:
Bu konuyu kendi içinde üç başlıkta inceleyebiliriz:
a. Twitter (X), Uber, Notion gibi şirketlerin ilk yatırımcılarından Naval Ravikant “How to Build Wealth” (Nasıl Varlıklı Olunur?) videosunda yaklaşık dört saat boyunca tavsiyelerde bulunuyor. Naval’a göre bu doğrultuda sahip olunması gereken beş yetenek var: okumak, yazmak, matematik, iletişim, yazılım. Eğer bu yeteneklerinizi aktif olarak kullanırsanız “uyurken para kazanabilirsiniz”. Bir örnek verelim: Diyelim ki sosyal medyada yazılı veya görsel bir içerik ürettiniz. Bu içeriğiniz siz uyurken dahi diğer insanlara ulaşabilir. Veya diyelim ki yazılımcısınız ve bir uygulama geliştirdiniz. Bu durumda da uygulamanızı dünyanın her yerinden insanlar indirip kullanabilir.
b. Bu başlıkta trend olan ve iyi bir yan gelir oluşturabilecek işleri sıralayabiliriz.
https://www.forbes.com/advisor/business/best-side-hustle-ideas
https://www.shopify.com/blog/side-hustle
https://www.sidehustlenation.com/
Ana işinizden arta kalan zamanlarda belki günde bir-iki saat, belki hafta sonları vakit ayırarak kaynak oluşturabilirsiniz.
Bu linklerde 50’den fazla fikir mevcut. Genellikle bilgisayar başından yapabileceğiniz işler olması daha yönetilebilir olmasını sağlar, ayrıca ulaşım için ekstra vakit ayırmanızı da gerektirmez. Örneğin tasarım, reklam ve pazarlama, ücretli anketler (hem doldurmak hem de hazırlamak), içerik üreticiliği, vb. Diğer bir yandan ben tamirat ve tadilat işlerinde ustayım derseniz bu alanda büyük bir açık var ve saatlik ücretler epey yüksek.
Bu konu başlığı için önemli olan şey, yan gelire çevirebileceğiniz bir hobinizin ve yeteneğinizin olması. Zaten hafta içi işinizde yoruluyorsunuz. Aile ile ilgili sorumluluklarınız da var. Bunun yanında sıfırdan başlayıp bir yetenek kazanarak onu gelire dönüştürmek yerine güçlü olduğunuz alanlar ve keyif aldığınız hobiler paraya dönüşebilir mi, bu konuyu inceleyebilirsiniz.
c. Son olarak kripto paralara ve airdrop’lara değinelim. Globaldeki gelişmelere baktığımızda piyasanın bir süre (yaz aylarında) yatay gideceğini, hatta düşüş yönlü ilerleyeceğini bekleyebiliriz. Eğer aktif olarak al/sat yapmıyorsanız ve portföyünüzü sabit tutup (hodl) piyasanın yükselmesini bekliyorsanız bir yandan da airdrop’lar için görevler yaparak ek gelir oluşturabilirsiniz.
Linkte ve farklı içeriklerde her bir proje için ne yaparak airdrop kazanabileceğinizi kolaylıkla bulabilirsiniz. Bu konuda X üzerinde içerik üreten çok fazla kişi var. Bu projelerin airdrop yaparak kullanıcılarını ödüllendireceğinin bir garantisi yok ancak 1-2 tanesinden bile airdrop alırsanız 3-5 bin dolar ek kaynak oluşturabilirsiniz.
Peki üstteki linkte 100’den fazla proje var, 3-5 tanesini ön plana çıkaralım derseniz Mode & Scroll (Ethereum Katman 2 projeleri), EigenLayer ekosistemi (Ethereum restaking projesi), Hyperlane & DeBridge gibi köprü projeleri, Eclipse & Berachain & Initia gibi modüler projeleri sayabiliriz.
Haftaya bu konuyu daha detaylı inceleyip hangi proje puan sistemi ile çalışıyor, hangilerinde likidite eklemek gerekiyor, hangilerinin sosyal medya kanallarında aktif olarak yer almak gerekiyor, hangileri vakit ayırmaya değer, hangileri için artık geç oldu gibi detayları bulabilirsiniz.
Özetlersek, temelde odaklanmamız gereken alan ana işimizin hedeflediğimiz geliri sağlaması için yetenekler kazanmalı, bir strateji geliştirmeli ve onu uygulamalıyız. Bir yandan da ek gelir oluşturmak adına zaman ve mevcut yeteneklerimizi kullanarak doğru fırsatları tespit etmeliyiz. Umarım bu çabalarımız sonucu daha mutlu ve sağlıklı olduğumuz bir hayata, finansal özgürlüğe doğru emin adımlarla ilerleriz.
