Kripto para ekosisteminin büyümesinden en çok etkilenen sektör paydaşları arasında kripto para borsaları (alım-satım platformları) bulunuyor. Küresel çapta artan benimsenme ve fiyatlar sonucunda büyüyen bu işletmelerin bu kadar yenilikçi ve hızlı gelişen bir alanda sürdürülebilir bir büyüme ve kalıcılık sağlamaları için doğru öngörülerde bulunmaları gerekiyor.
Sektörün tanınan blokzinciri veri analizi şirketlerinden Chainalysis, Kasım 2021 tarihli raporunda “2021’de Kripto Para Borsaları: Rekabetçi Ortam Analizi” konusunu araştırmış ve kripto para borsaları açısından manzaranın nereye doğru evrildiğini, sektörde kalıcılığın neye bağlı olduğunu anlatmaya çalışmış.
Yapılan analizde kripto borsaları arasında rekabetin yoğunlaştığı ve sektörün bir konsolidasyona doğru gittiği izlenimi sayısal olarak kanıtlanmaya çalışılmış. Bu çıkarım doğrultusunda hangi borsaların kazanan tarafta olacağını tahmin edebilmek için, farklı kategorilerdeki borsaların performansının farklı metriklere bağlı olarak nasıl değiştiği ölçülmüş.
Analiz Sonuçları ve Yorumlar
Bulgu: Aylık artışlar sabit olmasa da yükselen bir trend.
Bulgu: 2021’den itibaren artan bir rekabet ve konsolidasyon eğilimi. 2020 Temmuz’da borsa sayısı düzleşiyor, sonra düşmeye başlıyor. Ağustos 2020’de 845 olan aktif borsa sayısı %20 düşüşle Ağustos 2021’de 672 olmuş.
Borsa Çeşitleri
Rekabet ve konsolidasyon eğilimi olduğu kabulünden hareketle borsaların büyüme trendlerindeki farklılıklara bakılıp hangi tip borsaların geliştiğini anlamak amacıyla iş modeli ve teknik altyapıya göre borsa kategorileri oluşturulmuş:
- Merkezi Borsalar
- DEX’ler (Decentralised Exchanges, Merkeziyetsiz Borsalar)
- Yüksek Riskli Borsalar (minimum KYC şartı uygulayan)
- OTC Broker’ları (Over-the-Counter: Tezgâh Üstü Borsa Aracıları)
- Türev Borsalar
(Diğer Borsalar (ismen C2F (kriptodan fiat paraya) borsalar olarak geçse de kullanıcılarının C2C (kriptodan kriptoya gibi kullandığı borsalar))
Bulgu: DEX’ler ve OTC Broker’ların sayısı önemli ölçüde tırmanmış; Türev Borsa’larda mütevazı bir büyüme var. Merkezi borsaların ve Yüksek Riskli Borsaların ilk yükselişlerden sonra sayılarında düşme görülmüş.
Hangi borsaların sivrilebildiğini anlamak için iş modeli ve teknik altyapıya göre sınıflandırılan bu borsalar bu sefer büyüklük ve kullanıcılarına kriptodan fiata çevirme imkânı verip vermediklerine göre ayrılmış.
Büyük / Küçük borsalar: Ağustos 2020-Ağustos 2021 arasında elde edilen kripto para birimi değeri 10 milyon doların altında ve üstünde olanlar olarak tanımlanmış.
Merkezi Borsalar da CTC (kriptodan kriptoya), C2F (kriptodan fiata) gibi alt kategorilere ayrılmış.
Grafik 4: İş modeline ve borsa büyüklüğüne göre borsa sayısındaki artış:
Bulgu: Büyük DEX’ler, büyük Yüksek Riskli Borsalar ve büyük Diğer Borsalar açık ara en fazla büyüyen, sayıları 3 kat artan borsalar.
Bulgu: Büyük DEX’ler, büyük OTC Broker’ları ve büyük Merkezi Borsalarda işlem hacimleri önemli ölçüde büyürken, büyük Türev Borsaları büyüme oranında başı çekmiş, aktif borsa sayısında artış olmasa da. Diğer taraftan iş modelinden bağımsız olarak neredeyse tüm küçük borsa kategorilerinde düşüş görülmüş.
DEX’lerin bu kadar büyümüş olması DeFi’daki büyümeye paralel olarak normal bir sonuç; Temmuz 2020’de 10 milyar doların biraz üstünde olan hacim, bu sene Mayıs’ta 368 milyar dolara kadar çıkmış, Eylül’de 143 milyar dolara düşmüş olsa da:
Farklı borsa kategorilerinde işlem büyüklükleri
DEX’lerdeki büyümenin farkını analiz edebilmek için bir de işlem büyüklükleri açısından Ağustos 2021’de farklı kategorilerdeki borsalarda işlem büyüklükleri karşılaştırılmış:
İşlem büyüklüğünün ortalama ve medyan değerlerine bakıldığında her ikisinde de DEX’lerin Merkezi Borsa’ların epey üstünde olduğu görülmüş (26.520/12.431 dolar ve 904/150 dolar); DeFi kullanıcılarının Merkezi Borsa kullanıcılarından çok daha büyük işlemler yapmaları muhtemel duruyor.
Chainalysis’in diğer araştırma sonuçlarıyla paralel olarak bu sonuçlar şöyle yorumlanmış:
DeFi platformlarının, daha büyük ve yerleşik kripto para piyasaları olan ve muhtemelen daha zengin olan ülkeler arasında daha popüler olduğu, çünkü çoğu DeFi kullanıcısının piyasanın üstünde yeni getiri arayan tecrübeli yatırımcı veya trader olabileceği düşünülüyor. Bu sebeple ortalama işlem büyüklüğünün büyük olması da büyük fonların toplanmış olduğuna işaret olarak değerlendirilmiş. Aynı dinamiğin Türev Borsalarla Merkeziler arasında görülmesi de yani ortalama ve medyan işlem büyüklüklerinin türev borsalarda merkezilere göre çok daha büyük olması borsa kullanıcı profillerinin farklılığı tezini destekler gibi duruyor.
Merkezi Borsaların Önemi Azalıyor Mu?
DEX’ler ve Türev Borsalardaki bu büyümenin, Merkezi Borsaların mütevazı büyümesine rağmen sektörde oynadıkları önemli rolü kesinlikle azaltmayacağı raporda sık sık vurgulanmış. Kripto paraların benimsenmesi arttıkça yeni kullanıcıların ilk başvuracağı yerlerin hala tipik olarak bu borsalar olacağı hatta tecrübeli trader’lar ve DeFi kullanıcılarının da nakde dönme ihtiyacı olduğunda buraları kullanacağı düşünülüyor.
Diğer taraftan OTC Broker’lardaki büyümeye de önem addedilerek bu durum daha fazla profesyonel ve kurumsal yatırımcının, şirketin, kripto para alanına girmesi olarak yorumlanmış. OTC brokerları sık sık bu tip kullanıcıların oldukça büyük rakamlı işlemler yapmalarını sağlayan araçlar olarak borsaların likiditesini ve muhtemelen fiyatları etkileme kapasitesine sahipler; bu anlamda OTC kategorisinin büyümesi, bu kullanım şeklinin artmasına bir işaret olarak yorumlanmış.
