Aşağıda yer alan satırlar bundan 7 ay kadar önce 14 Nisan 2022’de ‘NFT Modası’ başlığı ile BTCHaber’de yayınlanmış bir yazımdan:
“Kriptovarlıklarda Bitcoin yükseliş sezonlarında modalar oluşur. Örneğin 2016-17 Sezonunda gizlilik coinleri ve ICO’lar çok modaydı.
2017’de Bitcoin 1000 $’dan 20 bin dolara hızla tırmanırken, bir grup teknoloji ‘influencer’ı gizlilik histerisine kapıldı. Kriptoparaların en önemli amacının özellikle devletten gizlenmek olduğunu öne sürdüler. Bu amaçla kimsenin kimliğinizi bulamayacağını, finansal işlemlerinizi göremeyeceğini iddia ettikleri yeni yeni ‘gizlilik coinleri’ çıkardırlar.
Yatırımcılar bu coinlere adeta saldırdı. Silikon Vadisi’nde gizlilik coinlerine erken yatırım yapıp zengin olanlar türedi. 10’larca Gizlilik coini piyasaya çıkarıldı ve kapış kapış satıldı.
O zamanlar bu arkadaşınız yine yazıyordu. “Yatırımcının asıl derdi devletten gizlenmek, vergi vermemek filan değildir. Asıl sorun modern sınırsız para birimlerinin sürekli enflasyon ile değer kaybetmesidir. Gizlilik coinlerine ilgi geçici olabilir” diye anlatıyordum.
Bugün geldiğimiz noktada gizlilik histerisi çoktan sona erdi. Çıkartılan sayısız gizlilik kriptoparasının büyük kısmı yok oldu. Hayatına devam edenleri ise yeni yatırımcıların çoğu tanımıyor bile…
Çok benzer durum ICO’lar için yaşandı. Klasik borsalarda şirketlerin sermaye temini için ilk kez kendi hisselerini borsaya çıkarmalarına yani ‘halka arz’ etmelerine İngilizce’de kısaca IPO denir. Bunu kriptoparalara taşıyan girişimciler, ICO akımını başlattı.
IPO’larda zaten kurulu çalışan şirketlerin hisseleri satılır. ICO’larda ise daha çok fikir aşamasında olan projeler için çıkarılan tokenlar, borsalarda bile değil basit web sitelerinde satıldı.
Genelde Ethereum üzerinde çıkarılan yeni tokenlara dayalı ICO’lar, gizlilik coinlerinden kat kat daha büyük bir moda oldu. Belki binlerce ICO yapıldı. 10 milyonlarca $, 100 milyonlarca $ hatta milyarlarca $ toplayan ICO’lar gerçekleştirildi.
Peki sonuçta ne oldu? Bitcoin 2018 başında düşüş sezonuna girince yıl içerisinde ICO’lardan yüksek bedellere alınmış coinler ve tokenlar adeta çöp değerine indi. Birçok proje topladığı fonlarla gerçek bir blockchain ürünü ortaya koyamadı. Bazı ülkelerde ICO’lar kanuni takibata da uğradı.
2020-21 Sezonu da elbette kendi modalarını getirdi. ICO’lar kriptoborsalarında IEO’lara, launchpad’lere hatta oyunlarda IGO’lara dönüştü. Ancak asıl büyük modalar De-Fi, metaverse, oyna-kazan (P2E) oyunlarda vb alanlarda ve tabi en büyüğü de NFT’lerde ortaya çıktı.
NFT Benzersiz blockchain kaydı olarak tanımlanabilir. Blokzincirler tüm dünyayı sardığında, ekonominin büyük kısmı blockchainler üzerinde çalışmaya başladığında NFT’ler çok çok önemli olacak. Örneğin kimlik kartınız, size ait bir tapu veya sigorta poliçesi vs NFT olarak tüm dijital blockchain ağlarını hızla dolaşabilecek. Bu ekonomiye büyük kaynak tasarrufu, hız ve verimlilik getirecek.
Ancak şu an içinde bulunduğumuz NFT çılgınlığı daha çok sanat eserlerini ya da koleksiyon değeri olan kayıtları kapsıyor. Özellikle Bitcoin’in yükseldiği dönemlerde NFT’lerin milyonlarca $’a alıcı bulduğunu gören her alandan 1000’lerce sanatçı, kripto dünyasını hiç bilmedikleri halde sayısız NFT çıkarmaya başladı.
Tıpkı 5-6 yıl önce ICO’larda olduğu gibi yatırımcılar bu NFT’leri almak için adeta birbirini eziyor. Gerçekten bir sanat ya da koleksiyon değeri olan NFT’ler ile tamamen çöp dijital kayıtları birbirinden ayırmak uzmanlık isteyen bir uğraş. Ancak böyle bir uzmanlığı olmayan ya da bu konuda danışmanlık almayan özellikle küçük yatırımcılar yine de NFT’lere hücum ediyor.
Geçmiş tecrübelere bakarsak NFT’lerin sanat ya da koleksiyon açısından gerçekten değer taşıyıp taşımadığını iyice tartmak gerekiyor. Belki de çoktan başlamış olan bir Bitcoin düşüş sezonunda tüm moda altcoinler gibi NFT’lerin de büyük değer kaybı yaşayabileceğini unutmamak gerek…”
Bu yazıyı 7 ay sonra neden tekrar hatırlatma gereği duydum? Decrypt’in 16 Kasım Çarşamba günü yayınladığı bir habere göre Justin Bieber’ın Ocak ayında 1,3 milyon dolara satın aldığı bir Bored Ape NFT’sinin değeri %95 düştü! Beiber senenin başında bu NFT’ye o zaman ki ortalama değerlerin de çok üzerinde ödeme yapmıştı. Ancak habere göre ‘floor price‘lar yani bir koleksiyonda alım yapılabilecek en düşük değerler de yıl içinde gördükleri zirvenin ardından %84 değer kaybetti. Decrypt’e göre NFT Sektörünün amiral gemisi Bored Ape koleksiyonunun ‘floor price’ları ne zaman zirveyi görmüş? Tam da benim uyarı niteliğinde bu yazıyı kaleme aldığım Nisan ayında…
‘Bored Ape’in Türkçe anlamı ‘Canı Sıkılmış Maymun’. Bu alışverişte Bieber’ın canı resmi NFT yapılmış olan maymundan daha fazla sıkılmış olabilir mi? Kim bilir? Ünlü şarkıcının kişisel serveti 200 milyon $ civarında. Bieber’ın %0,65 gibi küçük bir oranda para kaybına karşı tavrına bağlı. Ancak Bieber kadar zengin olmadığı halde Nisan ayında 400 bin $ civarında zirve ‘floor price’lardan Bored Ape NFT’si satın almış olanların canı bir hayli sıkılmış olabilir. Şu an ‘floor price’ 60-70 bin $ seviyelerine inmiş durumda.
Elbette düşüş sezonunda birçok altcoin de NFT’ler kadar değer kaybetti. Hatta bazıları daha fazla düştü. Benzersiz, taklit edilemez ve değiştirilemez blokzincir kayıtları olarak (kimlik, diploma, tapu, borç senedi, sözleşme vs şeklinde) NFT’ler mutlaka önümüzdeki on yıllarda ekonomi içinde çok önemli bir yere sahip olacak. Ancak geçtiğimiz aylarda çılgınlık haline gelen sanat ve koleksiyon NFT’leri, bir sonraki yükseliş sezonunda bazı altcoinler gibi tekrar eski zirvelerini görebilir mi? Hatta oraları aşabilir mi? Yoksa ‘gizlilik coinleri’ gibi modası geçmiş bir konsept haline mi dönüşür? Bu, ilginç bir soru. Ama yanıtı ancak ilerleyen yıllarda öğrenebileceğiz…
