Geleneksel finansta saklama hizmeti denince ilk akla gelen bankaların/finansal kuruluşların, müşterilerinin menkul değerler, altın veya diğer finansal varlıklarının çalınma, kaybolma gibi risklerden korunması için verdikleri hizmet oluyor. Bitcoin’in ortaya çıkışı, blockchain teknolojilerinin gelişimi, ve kripto paraların adedinin, çeşidinin, yarattığı işlem hacminin artmasıyla da saklama hizmeti kavramı bugün artık dijital varlıklar dünyasında da mevcut. Bu konuda yaşanan son gelişmeleri, hem kurumsal hem de normalde geleneksel yatırım araçlarından çok da şaşmayan bireysel yatırımcının dijital varlıklara olan ilgisini pekiştirip kripto paraların daha çok benimsenmesine yol açmaları açısından değerlendirmek önemli.
Dijital varlık saklama hizmeti en basit haliyle dijital varlıklarla yapılan işlemlerde kullanılan özel kriptografik anahtarların emniyetli bir şekilde saklanması olarak tanımlanabilir. Dijital varlık saklama hizmetinin herhangi bir aracı kurum tarafından veriliyor olması Bitcoin felsefesinin aracısızlık ilkesine ve saklama sorumluluğunun kişinin kendisine bırakıldığı merkeziyetsiz finans uygulamalarının ruhuna aykırı olsa da, sektörün geldiği noktada kaçınılmaz duruyor. Nitekim kripto para dünyasında hizmet verenlerin girişimleri ve yasa yapıcıların da kapıyı açmalarıyla birlikte saklama hizmetinin önü teknoloji, güvenlik, kolay kullanım, sigorta, ve yasal uyum anlamında kullanıcıların lehine açılmış ve bu da kripto para kullanımının yaygınlaşmasını olumlu etkileyecek gibi gözüküyor.
OCC ve Kraken
Temmuz 2020’de ABD Hazinesi’ne bağlı OCC’nin (Office of the Comptroller of the Currency: tüm ulusal bankalara, federal tasarruf birliklerine ve yabancı bankalara ruhsat veren, onları regüle eden ve denetleyen birim) artık bankaların da dijital varlık saklama hizmeti verebileceğine izin verdiğini açıklaması oldukça ses getirmişti. Kurum “kripto para birimleri saklama hizmetini, geleneksel bankacılık faaliyetlerinden biri olan saklama hizmetlerinin modern bir hali” olarak tanımlamıştı. Kurumsal yatırım firmaları bir saklayıcı kurum aracılığıyla müşterilerine zaten bir şekilde koruma sağladığından bu gelişme bankalar açısından olumlu değerlendirildi: bu hizmeti sunmakla “geleneksel” kurumlar hem kripto dünyasına açılma hem de bugüne dek kripto paralara çekimser kalmış kurumsal ve bireysel müşterilerini çekme fırsatı elde ettiler.
OCC’nin bu izni sonrasında, geleneksel kurumların adaptasyon yavaşlığından olsa gerek, ilk atak kripto dünyasından geldi. Önde gelen kripto para borsalarından Kraken 15 Eylül’de Wyoming Bankacılık Organı’ndan SPDI (Special Purpose Depository Institution: mevduat kabul eden, varlık yönetimi, saklama hizmeti gibi faaliyetler yapabilen özel amaçlı bankalar) ruhsatı aldığını duyurdu ki bu dijital varlık saklama hizmeti alanında büyük bir başlangıç olarak yorumlandı.
Sırada Avanti gibi başka kripto bankaların olması dijital varlıkların saklanmasında piyasaya daha çok oyuncu katılacağına işaret ediyor; nihayetinde Kraken bu hizmeti mevcut borsa faaliyetiyle entegre edecektir ve potansiyel müşterilerin de dijital varlıklarının regüle edilen, lisanslı bir bankada saklandığını bilmeleri sisteme güveni arttıracaktır. Diğer taraftan bir dijital varlık bankasında açılacak hesaplarla fiat ve kripto paralarda likidite artabilir ve dijital varlıkları gündelik hayatımıza dahil edecek bankacılık hizmetleri geliştirilebilir.
Bu Girişimler Neden Önemli?
Kripto paraların saklanması tarihine bakıldığında 2014’de yaşanan Mt. Gox vakasının ciddiyeti ortada: Tokyo menşeli kripto para borsasında tutulan müşterilere ait sıcak cüzdanlardan 750.000 ve borsaya ait 100.000 adet bitcoin ortadan kaybolmuştu. Yatırımcıların varlıklarını borsada tutmalarının genel olarak güvenli görüldüğü bir ortamda bunun yaşanması bir hayal kırıklığına sebep olmuş olsa da sektörde saklama hizmeti teknolojilerinin daha emniyetli ve kolay kullanımlı çözümler sunması açısından bir rekabet başlatmış olabileceği bardağın dolu tarafı.
O günden bugüne, dijital varlıkların saklandığı cüzdan teknolojilerindeki multi-signature vb. gelişmeler sektör açısından hala çok önemli: Borsaların saklama hizmetlerinde güvenlik ihlalleri olabilirken, soğuk cüzdanlarda saklamanın kullanım kolaylığı problemleri olabiliyor. Kurumsal yatırımcının zaten volatilite, regülasyon eksikliği gibi nedenlerle çekimser kaldığı bir alana, transfer ve saklamadaki güvenlik tehditleri eklendiğinde beklenti geliştiricilerin “güvenlik” ile “kolay kullanım” arasındaki dengeyi gözeten çözümler üretmesi oluyor.
Bu anlamda kripto paranın benimsenmesinde önemli olan bu bariyer sektöre başka güçlü, güvenilir kurumların girmesiyle ve bunların saklama konusunda sağlayacakları çözümlerle aşılabilir..
Güncel Durum
Kurumsal/bireysel kullanıcılar ve yatırımcılar (kripto varlık yatırım şirketleri, hedge fonlar, traderlar..) için dijital varlık hesaplarını sigorta eden, garantileyen devlet kurumları bulunmamakta. Kurumlar mevcut regülâsyonlar altında çoğunlukla kendi başlarına çözüm bulmak durumundalar. Fidelity’nin Haziran 2020 tarihli raporunda belirtildiği gibi “bu varlıkların emniyetli bir şekilde saklanmalarının güvenlik anlamında kendine has, özel bir zorluğu var ve bu da dijital varlık yatırımının önündeki en önemli engellerden biri”. PwC’nin 2019 tarihli bir çalışmasında da kripto hedge fonlarının %52’sinin dışarıdan bağımsız bir saklama kurumundan hizmet aldığı, %48’inin de bu işi kendisinin yaptığı belirtilmiş.
Günümüzde dijital varlık saklama hizmeti alanında güvenilen ve ilgili ileri teknolojik sertifikalara sahip büyük kurumların bazıları şunlar:
BitGo: 2013’de kurulmuş, hacklenme, çalınma, anahtar kaybolma risklerine karşı sigorta poliçesi sunabiliyor.
Gemini Custody: 2014’de kurulmuş. En eski kripto para borsalarından biri ve önceliği ilk başlardan beri bitcoin’nin güvenli saklanmasında olmuş. Sigorta güvencesi verebiliyor. New York bankacılık yasasına göre yediemin kimliği var ve ehliyetli bir saklama kurumu. Dolayısıyla küresel olarak kurumsal yatırımcının en çok güvendiği kurumlar arasında.
Prime Trust: 2016’da kurulmuş. Bağımsız, regüle edilen, denetlenen, hem geleneksel hem kripto varlıklar için çözüm sunan bir saklama kurumu. Signature Bank’la yaptığı işbirliğiyle daha geniş bir kurumsal müşteri tabanına ulaşabiliyor.
Fireblocks: 2018’de kurulmuş. Dijital varlıkların depolanmasından, transferinden, ihracına kadar her şeyi içeren bir platform sunuyor. 30’dan fazla borsa, 200’den fazla token’ı destekliyor ve non-custodial saklama çözümü kullanıyor. Platformunda 100’den fazla kurumsal müşterisinin, 70 milyar dolarlık dijital varlık hareketi gerçekleşmiş.
Coinbase Custody: 2018’de kurulmuş. O da kurumsal yatırımcıların küresel olarak en güvendiği saklama kurumlarından biri. New York Finansal Hizmetler Departmanı (NYDFS) tarafından regüle ediliyor. Kripto para borsaları arasındaki güçlü konumundan dolayı saklama alanında da lider kurumlardan olması bekleniyor.
Fidelity Digital Assets: 2018’de kurulmuş. 2 trilyon dolarla dünyanın en büyük varlık yönetim şirketlerinden. Dijital varlıklarda kurumsal düzeyde çok yönlü servis vermek hedefinde. Geleneksel finans piyasalarında çok tanınmış olması avantaj sağlıyor ve dolayısıyla kripto paralarla yeni ilgilenmeye başlayan ufak kurumlar ve hedge fonlar için uygun bir başlangıç olabiliyor.
Çıkarımlar, Beklentiler
Konu dijital varlık saklama hizmetinin geleceğine geldiğinde Global Digital Assets kurumunun ilgili raporundaki görüş ve tahmin ilginç, diyorlar ki: “Saklama sektörünün büyümesi kripto para kullanıcıları için merkeziyetsizliğin çok da öncelikli olmadığının kanıtı çünkü bitcoin vizyonu geleneksel bankacılığı ortadan kaldırıp herkesin kendi varlığı üstünde kendi otoritesi olmasını gerektirirken, bugün kurumsal hatta bazen bireysel yatırımcılar varlıklarını saklayıcı kurumlarda tutmayı tercih ediyorlar. Bu durum kripto alanını etkileyecek bir açmaz yaratabilir: saklama kurumları piyasaya hakim olursa blockchain üstünde coin geliştirme uygulamaları bundan zarar görebilir. Kripto paraların çoğu saklayıcı kurumlarda tutulursa bu kripto paralar zamanla bir çeşit elektronik nakde dönüşür ve değerlemeler zorlaşır. Buna karşın kurumsal taraftan kripto paralara girişler olursa kripto paraların fiyatları ve benimsenmesi artar. Öngörümüz yakın zamanda saklama kurumlarının gelişiminin, fonların kripto para destekli blockchain projelerden, utility/akıllı kontratlara dayalı projelere akmasında önemli bir katalizör görevi olacağı yönünde ki sektördeki itici güçlerin eğilimi de utility destekli token’lara doğru. Bitcoin geleneksel nakde ne kadar benzerse taraftarları için yaratacağı değer o kadar azalacaktır”.
Bu farklı çıkarım bir yana, bankalar gibi geleneksel kurumlara dijital varlıkları saklama izni kapısının açılması ve kripto borsalarının bankacılık lisansı alması gibi gelişmeler, finans sisteminin değişmesi hedefine ulaşmada, insana geleneksel finansın mı kripto dünyasının mı değişime/uyuma daha açık olduğunu ve ilerde hangi tarafın diğerini daha çok değiştireceğini düşündürtüyor. Belki de şimdilik sadece hangi taraf olursa olsun daha emniyetli, daha az maliyetli, daha kolay kullanımlı saklama çözümleriyle insanların dijital varlıkları kullanmayı veya yatırım yapmayı daha çok istemelerine ve kripto paraların daha çok benimsenmesinin sağlanmasına odaklanmak yeterli.
