Türk Lirası’nın (TL) hızla değer kaybetmesi artık Twitter’da şaka yapılacak bir konu olmaktan çıktı. Çok kısa sürede gerçekleşen ciddi miktarlı erime ekonomide sağlıklı fiyat oluşumunu tehdit edecek boyuta geliyor. Fiyatlar oluşamazsa, elbette alışveriş de gerçekleşmez ve çarklar birden durur. Bu noktaya savrulmamamız çok önemli.
Türkiye ekonomisinde fiyatların sağlıklı biçimde oluşabilmesi için mevcut yapıda dolar kurunda bir istikrar olmalı. Yıllardır doların artışına herkes bir şekilde alışmıştı. Bu yükseliş belirli bir hızda zaten ekonomik aktörler tarafından kabul ediliyordu. Ancak gelinen noktada ivmelenme yakın dönemde görülmemiş boyuta ulaştı. İşin kötüsü belirsizlik uzadıkça ekonomik acı ve stres de artıyor.
Aslında bugün faiz indirerek aylara yayılan bu süreç geçmişte ‘devalüasyon’ yapılarak tek bir günde bitirilirdi. Türkiye’de TL dolar karşısında bir gecede 1946’da CHP iktidarında %40, 1958’de DP döneminde %220, 1970’te AP yönetiminde %70 düşürülmüştü. 1980’de Turgut Özal önderliğinde 24 Ocak Kararları ile %33, 1994’te Tansu Çiller idaresinde 5 Nisan Kararları ile %38 devalüasyon yapılmıştı.
2021 Faiz indirimleri sürecinde ise 23 Eylül’den itibaren TL dolar karşısında yaklaşık 2,5-3 ayda %96’dan fazla değer kaybetti. Devalüasyon 1 anda olur biter. Piyasa şok sonrası yeni durumu bildiği için kendisini tekrar yeni şartlara göre konumlandırırdı. Bugün ise belirsizlik olduğu için herkes kabuğuna çekilmeye yönlenebilir.
Merkez Bankası son açıklamasında faiz indirimlerinin tamamlandığını belirtti. Ancak bu indirimler süresiz olarak bitti mi? 3 Ay sonra mı tekrar değerlendirilecek? 6 Ay sonra mı? En azından bu konuların çok daha net bir şekilde kamuoyu ile paylaşılması gereklidir.
Uzun süre bir daha faiz indirimi olmayacağı kesin bir dille açıklanmalıdır. Aşırı bir oynaklık, spekülatif ataklar vb. karşısında faiz silahının merkez bankasının her zaman elinde olduğu vurgulanmalıdır.
Kriptovarlıklar aynı zamanda bu tip belirsizlik durumlarına karşı da geliştirilmiş araçlardır. Her bir kriptovarlığın 10 yıllarca uygulayacağı para politikası en baştan değiştirilmesi adeta imkansız şekilde algoritmalarına işlenir. Böylece kullanıcılar beğendikleri blockchain projesini yani algoritmayı seçerek aslında onay verdikleri para politikasına da geçmiş olur. Özellikle uzun vadede seçtikleri para politikasının olumlu sonuçlarını alma ihtimalleri çok fazladır. Çünkü bir çok blokchain projesi sınırlı üretilen para politikası uygulanmaktadır.
Elbette kısa vadelerde gün, hafta ve aylar bazında kriptovarlıklar çok dalgalı hareket ediyor. Yeterince bilgi sahibi olmadan bu piyasalara girmek ekonomik fayda değil zarar getirir. Ancak uzun vadede algoritmaların değişmeyen yapısı önemli bir istikrar unsuru olarak karşımıza çıkıyor.
Klasik merkez bankaları bu algoritmik istikrardan nasıl faydalanabilir? Ulusal para birimlerine değişmeyecek katı algoritmalar tanımlamak her zaman olumlu sonuç vermeyebilir. Ancak ulusal para birimlerinin dayandığı rezervler içinde algoritmaları ihtiyaçlara uygun ve istikrarlı kriptovarlıklara yer verilebilir. Böylece ulusal para birimleri de istedikleri çerçevede algoritmik istikrardan faydalanabilir.
Türkiye olarak bunu yıllar önce yapsaydık bugün elimiz çok çok daha rahat olurdu. İlerleyen yıllar için bu seçenek değerlendirilebilir. Bugün ise en önemli konu güven ve istikrarı tekrar sağlamak haline gelmiştir. Acilen Merkez Bankası ve Hükümet yetkililerinin kamuoyu ile daha fazla bilgi paylaşması ve döviz kurlarına istikrar kazandırıcı açıklamalar yapması çok önemlidir.
