Kriptovarlıklarda Bitcoin yükseliş sezonlarında modalar oluşur. Örneğin 2016-17 Sezonunda gizlilik coinleri ve ICO’lar çok modaydı.
2017’de Bitcoin 1000 $’dan 20 bin $’a hızla tırmanırken, bir grup teknoloji ‘influencer’ı gizlilik histerisine kapıldı. Kriptoparaların en önemli amacının özellikle devletten gizlenmek olduğunu öne sürdüler. Bu amaçla kimsenin kimliğinizi bulamayacağını, finansal işlemlerinizi göremeyeceğini iddia ettikleri yeni yeni ‘gizlilik coinleri’ çıkardırlar.
Yatırımcılar bu coinlere adeta saldırdı. Silikon Vadisi’nde gizlilik coinlerine erken yatırım yapıp zengin olanlar türedi. 10’larca Gizlilik coini piyasaya çıkarıldı ve kapış kapış satıldı.
O zamanlar bu arkadaşınız yine yazıyordu. “Yatırımcının asıl derdi devletten gizlenmek, vergi vermemek filan değildir. Asıl sorun modern sınırsız para birimlerinin sürekli enflasyon ile değer kaybetmesidir. Gizlilik coinlerine ilgi geçici olabilir” diye anlatıyordum.
Bugün geldiğimiz noktada gizlilik histerisi çoktan sona erdi. Çıkartılan sayısız gizlilik kriptoparasının büyük çoğunluğu yok oldu. Hayatına devam edenleri ise yeni yatırımcıların çoğu tanımıyor bile. Üstelik bu coinlerin çoğunun iddia ettikleri tam gizliliği sağlayamadığı da ortaya çıktı.
Çok benzer durum ICO’lar için yaşandı. Klasik borsalarda şirketlerin sermaye temini için ilk kez kendi hisselerini borsaya çıkarmalarına yani ‘halka arz’ etmelerine İngilizce’de kısaca IPO denir. Bunu kriptoparalara taşıyan girişimciler, ICO akımını başlattı.
IPO’larda zaten kurulu çalışan şirketlerin hisseleri satılır. ICO’larda ise daha çok fikir alamasında olan projeler için çıkarılan tokenlar, borsalarda bile değil basit web sitelerinde satıldı.
Genelde Ethereum üzerinde çıkarılan yeni tokenlara dayalı ICO’lar, gizlilik coinlerinden kat kat daha büyük bir moda oldu. Belki binlerce ICO yapıldı. 10 milyonlarca $, 100 milyonlarca $ hatta milyarlarca $ toplayan ICO’lar gerçekleştirildi.
Peki sonuçta ne oldu? Bitcoin 2018 başında düşüş sezonuna girince yıl içerisinde ICO’lardan yüksek bedellere alınmış coinler ve tokenlar adeta çöp değerine indi. Birçok proje topladığı fonlarla gerçek bir blockchain ürünü ortaya koyamadı. Bazı ülkelerde ICO’lar kanuni takibata da uğradı.
2020-21 Sezonu da elbette kendi modalarını getirdi. ICO’lar kriptoborsalarında IEO’lara, launchpad’lere hatta oyunlarda IGO’lara dönüştü. Ancak asıl büyük modalar De-Fi, metaverse, oyna-kazan (P2E) oyunlarda vb alanlarda ve tabi en büyüğü de NFT’lerde ortaya çıktı.
NFT Benzersiz blockchain kaydı olarak tanımlanabilir. Blokzincirler tüm dünyayı sardığında, ekonominin büyük kısmı blockchainler üzerinde çalışmaya başladığında NFT’ler çok çok önemli olacak. Örneğin kimlik kartınız, size ait bir tapu veya sigorta poliçesi vs NFT olarak tüm dijital blockchain ağlarını hızla dolaşabilecek. Bu ekonomiye büyük kaynak tasarrufu, hız ve verimlilik getirecek.
Ancak şu an içinde bulunduğumuz NFT çılgınlığı daha çok sanat eserlerini ya da koleksiyon değeri olan kayıtları kapsıyor. Özellikle Bitcoin’in yükseldiği dönemlerde NFT’lerin milyonlarca $’a alıcı bulduğunu gören her alandan 1000’lerce sanatçı, kripto dünyasını hiç bilmedikleri halde sayısız NFT çıkarmaya başladı.
Tıpkı 5-6 yıl önce ICO’larda olduğu gibi yatırımcılar bu NFT’leri almak için adeta birbirini eziyor. Gerçekten bir sanat ya da koleksiyon değeri olan NFT’ler ile tamamen çöp dijital kayıtları birbirinden ayırmak uzmanlık isteyen bir uğraş. Ancak böyle bir uzmanlığı olmayan ya da bu konuda danışmanlık almayan özellikle küçük yatırımcılar yine de NFT’lere hücum ediyor.
Geçmiş tecrübelere bakarsak NFT’lerin sanat ya da koleksiyon açısından gerçekten değer taşıyıp taşımadığını iyice tartmak gerekiyor. Belki de çoktan başlamış olan bir Bitcoin düşüş sezonunda tüm moda altcoinler gibi NFT’lerin de büyük değer kaybı yaşayabileceğini unutmamak gerek. Bazı tatsız örnekler çoktan gelmeye başladı bile:
Twitter kurucusu Jack Dorsey İlk attığı tweeti geçen yıl NFT olarak 2,9 milyon $’a satmış ve bu geliri Afrika’da Covid mücadelesi için bağışlamıştı.
Coindesk’in haberine göre bu NFT’nin alıcısı Sina Estavi isimli yatırımcı, geçen hafta 48 milyon $ fiyatla ‘eser’i tekrar satışa koydu. Çarşamba günü sona eren süreçte dünya üzerinde Jack Dorsey’in attığı ilk tweet’in NFT’si için gelen en yüksek teklif sadece 280 $ oldu!…
