Türk kripto yatırımcısının merakla beklediği kripto varlık yasa tasarısında artık son dönemece girildi. Mali Eylem Gücü tarafından gri listeye alınan Türkiye’nin buradan çıkması için kripto varlıkları düzenlemesinin bir şart olduğunu Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek yakın geçmişte gündeme getirmişti. Yasa tasarısına ilişkin hem Ankara hem de İstanbul’da yapılan toplantılarda sektör paydaşlarının görüşleri alınmıştı.
Her ne kadar söz konusu yasal düzenlemenin ilk etapta vergilendirmeyi içermeyeceği daha önce ifade edilse de yatırımcının gözü kulağı buradan gelecek haberlerde. Nitekim işlem bazlı ya da gelir üzerinden vergi alınacağına dair söylentiler söz konusu.
BTCHaber’e konuşan kripto para borsası CoinTR’nin CEO’su Ali Eşelioğlu geçmişte Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası genel müdür yardımcılığı görevini üstlenmiş bir isim. Kütahya’daki beş bin yıllık geçmişe ışık tutan Aizonai Antik Kenti’ne düzenledikleri basın gezisinde sorularımızı yanıtlayan Eşelioğlu regülasyonlara ilişkin beklentilerini paylaştı.
Öncelikle bu basın gezisi için neden Aizonai’ı seçtiniz?
İlk hedefimiz Aizonai’ı tanıtmak. Basın mensuplarını buraya davet etmek istedik. Kazı ekibinden destek alıp buradaki çalışmaları beraber dinleyelim istedik. Aizanio Antik Kenti’yle ilgili birtakım görselleri NFT olarak hazırlayıp hediye etmek istedik. NFT’leri herkese hediye ediyoruz ama birkaç tane de özel işler yapmak istedik ki burayı daha çok tanıtma fırsatı bulalım. Bunun için de birkaç sanatçıyla anlaştık. Onlar da Aizonai’daki kazılardan çıkmış eserleri içeren özel üç tane NFT hazırlayacaklar. Bir tanesi Zeus Tapınağı olacak. Bu NFT’lerden bir tanesi Kültür Bakanımıza, bir diğeri Ürdün Prensesi ve UNESCO temsilcisi Dana Firas’a, bir diğerini de müzayede düzenleyen kurumlardan biriyle açık artırma yapalım dedik. Buradan çıkacak gelirin tamamını da kazı alanına bağışlayacağız. Kazı alanlarında süreklilik önemli. NFT albümleri oluşturarak buranın sürekli gelir elde etmesini sağlayacağız.
İşleriniz nasıl gidiyor?
Kullanıcı sayısında artış var. Halen reklamlara başlamadık. Regülasyonları bekliyoruz. Stratejimizi ona göre planlayacağız. Yurt dışında aktifiz. Geçtiğimiz hafta Dubai’de sektörün en önemli etkinliklerinden Token2029’daydık.
Nasıl geçti?
Çok güzel geçti. Standımızın önünde çoğu zaman kuyruk vardı. Türkiye’den stant açan ve konuşma yapan tek şirkettik. Çok ciddi iş birliği talepleri var: Listelemeden tutun da blokzincir tarafında işler yapmak gibi. Sektörün en büyüklerinden hem Tether hem de Circle’la görüştük. Altınla ilgili özel çalışmalarımız olacak.
Pax Gold gibi bir çalışmadan mı bahsediyorsunuz?
Evet, benzeri. Öncelikle Tether firmasıyla anlaştık. USDT karşılığında Tether Gold ürünlerini listeledik. Ardından TL karşılığını listeledik. Gram altın Tether’i Türk yatırımcılara TL karşılığı sunduk. Asıl ilgi orada. Çünkü biliyorsunuz özellikle hafta sonları bankalar altın ve döviz fiyatlarında marjı çok açıyorlar. Kripto para piyasasında al sat marjı oldukça düşük. O yüzden ilgi çok güzel. Bizim için iyi bir hazırlık oldu: Altın token’ı çıkaracağız. Fiziki altın karşılığı olacak. Türkiye’deki bir kamu bankasının Borsa İstanbul’daki kasasında muhafaza edilecek. Belli bir aşamadan sonra bu altın token’ların fiziki olarak teslimatı yapılabilecek. Orada bir barem belirleyeceğiz, örneğin 50 gramın üzerinde altın token’ı olan yatırımcı bu altınları fiziki teslim alabilecek. Tam tersi de söz konusu: Altını olan karşılığında token da alabilecek.
“RWA projeleriyle yepyeni bir kitleyle tanışacağız”
Üstelik RWA projeleri bu sıralar piyasada oldukça ilgi görüyor.
Gerçek dünya varlıkları (RWA) konusunu çok önemsiyoruz. Bir sürü listeleme talebi geliyor. Özellikle bunlara daha çok enerji harcıyoruz. Bir gruba ait buğday ve fındık token’larını listeledik. Mesela bizim bilgimiz yoktu, bir tane yatırımcımız borsamızdan 27 bin tane buğday token’ı satın almış. Sonra da firmayla görüşüp, firmanın Samsun’daki dükkanının önüne tırını park edip, buğdayını fiziki almış. Bu konudan Tarım Bakanımıza bahsettik, çok hoşuna gitti. İnşallah detaylandıracağız. Bu token’larla şimdiye kadar yatırım yapmamış müşterilere dokunuyoruz. Yepyeni bir kitle. Karşılığında fiziki ürün var, ayağı yere basıyor. O kripto paranın değer kaybı dışında yok olma şansı yok.
Şu anda regülasyon olmaması nedeniyle çoğu RWA projesinin çöp olduğuna ilişkin bir görüş de var. Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Projesine bağlı. Siz eğer ayağı yere basmayan bir proje yapıyorsanız, aşırı riskler barındırıyorsa ve düzgün bir şekilde denetimi yapılmıyorsa uzun süre kalamaz. Tarım token’ları için periyodik stok raporlama şartı koymuştuk. Yatırımcı görmeli. Paranın olduğu yerde güven çok önemlidir.
Bayramdan sonra kripto varlık yasa tasarısının TBMM’nin gündemine geleceği konuşulmuştu. Regülasyonların gelmesi artık an meselesi değil mi?
Yakın bir zamanda geleceğini tahmin ediyoruz. Açıkçası Türkiye’nin Gri Liste’den çıkması için verdiği taahhüdü tutması anlamında bu sıralar çıkmasını bekliyoruz. Çıkmasını istiyoruz da. Regülasyon çıksın, kurallar belli olsun. Yatırımcı da daha rahat önünü görebilsin. Muhtemelen SPK liderliğinde birtakım kurallar konacak. Ona uyan kripto para borsaları lisans alabilecekler. Güven tarafını kuvvetlendirmek adına iyi olacak. Sermaye, teknik ve kadroyla ilgili şartlar olacak. Tüm bunları sağlayanlar hizmet verebilecek.
“Borsalara sermaye şartında barem 200-250 milyon TL’leri görebilir”
Ne kadarlık bir sermaye şartı bekliyorsunuz?
Çok zor söylemek. Örnek veriyorum, dijital bankacılık lisansına veya ödeme sistemi şirketlerinin lisanslarına baktığınızda benim tahminim biraz aralık açık olacak ama 150 ila 300 milyon TL arası bir sermaye, tahminen 200-250 milyon TL’lere ortalama düşünebiliriz.
Sermaye şartını yerine getiremeyen küçük borsaların konsolide olacağı konuşuluyor.
Sektörün geleceğine inanıp yatırım yapmak isteyen kurumlar o sermayeyi tek başına çıkaramıyorsa birkaç grup birleşerek bunu yapabilir. Türkiye’de ve birçok ekonomide bu kolay değil tabii. Geçmiş tecrübelere bakarsak buralardaki birliktelikler ne kadar kuvvetli olur emin değilim. Bu hizmeti maddi manevi sunabilecek olanlar öne çıkacak. Belki hizmet verecek sınırlı sayıda borsa olacak. Sonuçta vatandaş regüle edilmiş ve lisanslı kurumlardan bu hizmeti alabilecek, önemli olan da bu.
“Kullanıcı sayısında değil, hacimde artış bekliyorum”
Regülasyonlar sonrası yatırımcı sayısında artış bekliyor musunuz?
Anormal bir sayı artışı beklemiyorum. Niye? Borsa İstanbul’daki hisse senedi yatırımcısını biliyoruz, orada sekiz-dokuz milyon yatırımcı var, tepe yaptığında dokuz milyona yaklaşmıştı. Afaki olmasın ama 11-12 milyonu geçeceğini tahmin etmiyorum. Ama asıl rakamsal olarak daha büyüyeceğini düşünüyorum. Birçok yatırımcı şu anda yatırım portföyünde kripto varlıklara belki yüzde 3-5 yer veriyor. Regülasyon sonrası buradaki yatırım oranları artacaktır. Bunun haricinde, regülasyonlar ne ölçüde izin verecek bilmiyoruz ama örnek veriyorum: Türkiye’de çok ciddi büyüyen bir yatırım fon piyasası var. Bireysel emeklilik fonları ciddi şekilde büyüme kaydediyor. Bunların hiçbiri şu ana kadar dijital varlıklara yatırım yapmadı. Kaldı ki birçok kurumsal şirket likiditesi olan, çeşitli yatırımları olan şirketler de henüz düzenlemeler gelmediği için bekleme halindeler. Dolayısıyla rakamdaki artış kullanıcı sayısından ziyade işlem hacminde olur. Fiziksel karşılığı olan gerçek dünya varlıkları da burada gösterge olacaktır.
“Vergiler işlem bazlı da olabilir gelir üzerinden de”
Regülasyonlardan nasıl bir vergi uygulaması çıkmasını bekliyorsunuz? İşlem bazlı vergilendirme olacağına dair söylentiler var.
Açıkçası birkaç görüş var orada: Kaynağında nasıl mevduatta stopaj vergisi gelir elde edildiğinde kesiliyor, burada da benzer bir uygulama olabilir. Bunun takibi bizim gibi kripto para borsalarına verilebilir ve kontrolü tabii SPK’da olur. Baremli de olabilir ya da bareme bakmaksızın gelir üzerinden yüzdeyle de ilerlenebilir.
Kaldıraçlı işlemlere tamamen yasak getirilmesini bekliyor musunuz?
Kaldıraçlı işlemlerde şöyle bir konu var: Biliyorsunuz Borsa İstanbul’da Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda (VİOP) kısmi bir kaldıraç var: düşük oranlı, 5x. Daha önce Türkiye’nin yaşadığı çeşitli yatırımcı kayıplarından dolayı Forex kaldıraçları yasaklandı. VİOP’a benzer sınırlı bir oranla kaldıraçlı işlem ihtimali var veya tamamen yasaklanabilir de.
Şimdiye kadar regülasyon çıkarmadık ama Türkiye dünyada dördüncü sıraya yerleşti yatırımcı sayısında. Sekiz milyon kullanıcıyı geçti. Milyar dolarlık yatırımlar şu an yurt dışında.
Daha çok Dubai’de de.
Evet. Buna gözümüzü kapayamayız. O yüzden her şeyi yasaklamak çok doğru değil bence. Belirli bir çerçevede kurallar koyulursa, alan belirlenirse bence daha bütünleştirici olur. Ama tabii ki son sözü kamu kurumları verecek.
“Kaldıraçlı işlemlere yasak gelirse…”
Türk kripto yatırımcısının kaldıraçlı işlem sevdiğini biliyoruz. Kaldıraçlı işlemlere yasak gelirse, kayda değer miktarda bir sermayenin yurt dışına kaçma ihtimali yok mu?
Maalesef var. O yüzden yasak yerine belirli bir çerçeve içerisinde yani burada koyduğumuz kurallarla içeride kalması daha faydalı olur diye düşünüyorum.
2024 yılı kullancı sayısı hedefiniz nedir?
Büyük bir reklam kampanyasına hazırlanıyoruz. Hem büyüme hedefimiz hem de reklam kampanyamız regülasyonların zamanlamasına bağlı. Eğer regülasyonlarda sarkma olursa reklam kampanyasını öteleriz. Pazardaki hem kullanıcı sayısı hem de hacimde regülasyon sonrası artış bekliyoruz. Bu yıla özgü değil ama diğer değişkenlere göre kullanıcı sayımız artacaktır. Şimdiye kadar reklamsız ilerlememize rağmen güzel dönüşler alıyoruz, ilgi hem yurt içi hem de yurt dışında yüksek.
“Kripto piyasasına girecek daha çok para var”
Kripto piyasasının halving sonrası gidişatını nasıl yorumlarsınız?
29 yıldır iş hayatındayım. Hazineciyim. Şu anda kripto piyasasını sığ buluyorum. Bana göre düşük rakamlar piyasayı çok hızlı etkileyebiliyor. Bu doğru değil. Bu piyasa bu kadar hızlı hareket etmemeli. Hızlı hareket etmemesi için de buradaki derinliğinin ve yatırım miktarının artması lazım. Bu da olacak. Niye bunu söylüyorum? Şu anda kripto piyasasının tüm dünyadaki değeri 2,3 trilyon dolar. Şu anda Microsoft, Apple ve Tesla’nın şirket değerlerine bakın, 3 trilyon doların üzerinde. Tek bir Amerikan şirketinin hisse değeri tüm dünyadaki kripto para yatırımlarından yüksek. Dolayısıyla kripto piyasasına daha gelecek çok para var. Şimdi çok gündemde, neden? Çok hızlı kâr potansiyeli olduğu için çok konuşuluyor. Ama bu doğru değil. Arkasında çok sağlam projeleri olan işler var.
Fakat bir memecoin kadar kazandırmıyor…
Ama şöyle düşünün, ben yaklaşık altı aydır sektördeyim. Ben başladığımda Bitcoin 40 bin dolardı sonra 35 binlere kadar geriledi. Şu anda 63 binlere geldik. Altı aylık sürede döviz bazında yüzde 80 getiri sağlayan az sayıda finansal enstrüman var. ABD’de spot Bitcoin ETF’lerinin onaylanması bir milat diyebiliriz. Bir süre sonra göreceksiniz, kripto paraların yönetimiyle ilgili fonlar ve portföy yönetim şirketleri çıkacak. Bu pazar büyüyecek.
Dünkü toplantıda token karşılığında bankalardan kredi alabileceğimizi söylemiştiniz.
Tabii. Bankalarla görüşüyoruz. Birlikte dijital varlık saklama şirketi kurmak istediğimiz bankalar var. Bir tanesiyle de hemen hemen imzaladık. İstiyoruz ki Türkiye’nin milyar dolarlık dijital varlıkları Türkiye’de saklansın. Türkiye’de saklanırsa ilk etapta ülke rezervine sayamazsınız ama bununla ilgili de çalışma yapılması lazım. Sonuçta bunlar varlık. İnsanlar kendi yatırımlarını dönüştürdü ve dijital varlık satın aldı Bitcoin ya da Etherum neyse. Bunlar da kategorize edilip belki değerlendirilebilir bu anlamda. Sonuçta orası büyüyor. Bu yatırımlar büyüyor o gözle bakılmasında fayda var.
