AB’nin Yürütme Organı olan Avrupa Komisyonu, Kara Para Aklamanın Önlenmesi ve Terörün Finansmanıyla Mücadele (AML/CFT) ile ilgili koyduğu kuralları sağlamlaştırmak amacıyla hazırladığı yeni bir yasa tasarısı paketini 20 Temmuz’da basına duyurdu.
“Mali Suçları Yenmek” başlıklı basın duyurusunda yer alan açıklamalar medyaya önce AML/CFT önlemlerinin bir parçası olarak anonim kripto para cüzdanlarının yasaklanacağı şeklinde yansıdı. Daha sonra yine medyada metinlerin tam anlaşılmadığı ve aslında yeni tasarının FATF’in Seyahat Kuralı’nın kripto varlık işlemlerine uygulanmasının yasalaşması amacından başka bir hedef içermediği ve endişeye gerek olmadığı yorumları yapıldı.
Yeni yasa tasarı oldukça kapsamlı dört farklı regülasyon metninden oluşuyor ve buna düzenleyiciler nezdinde kripto kavram karışıklığı da eklenince farklı yorumlar gelmesi doğal duruyor; yanı sıra Komisyon’dan yanlış anlamaları giderecek resmi bir açıklama da gelmiş değil.
Bu anlamda yeni taslak pakette neler olduğunu, satır aralarını doğru anlamak ve ilerde neler olabileceğini öngörebilmek açısından sürecin nasıl geliştiğine bakmak faydalı olabilir:
Komisyon’un Basın Açıklamalarından
Tasarıdaki metinlere geçmeden önce basın bülteninde “AB AML/CFT Kurallarının Kripto Sektörüne Tam Olarak Uygulanması” başlığı altında şöyle deniyor:
“Şu anda kripto varlık hizmet sağlayıcılarının sadece belli kategoride olanları AB AML/CFT kurallarının kapsamı içindedir. Bu önerilen reform bu kuralları tüm kripto sektörüne yayacak; tüm hizmet sağlayıcılarını müşterileri hakkında durum tespit/inceleme (due diligence) yapmaya zorunlu kılacaktır. Bu değişiklikler bitcoin gibi kripto varlık transferlerinin tam izini sürmeyi ve kara para aklama ve terör finansmanı için potansiyel kullanımlarını önlemeyi ve ortaya çıkarmayı mümkün kılacaktır. Ek olarak, EU AML/CFT kurallarının tüm kripto sektörüne tamamen uygulanmasıyla anonim kripto varlık cüzdanları yasaklanacaktır.“
Yine aynı basın açıklamasında “ AB Büyük Nakit Ödemelerde 10.000 Euro Limiti” başlığı altında bu sefer şöyle deniyor:
“…Büyük nakit ödemelere limit koymak kara para aklamayı zorlaştırır. Ayrıca, nasıl AB AML/CFT kurallarınca anonim banka hesapları yasaksa anonim kripto varlık cüzdanları sağlamak da yasaklanacaktır”
Aynı gün Komisyon üyesi McGuinness’in tweet’i de şöyle:
“Kurallarımız artık kripto sektörünün tamamına uygulanacak. Kripto cüzdanlarını yasaklayacağız ve kripto varlık transferlerinin izlenebilirliğini sağlayacağız”.
Diğer taraftan Basın Bülteni Soru & Cevap kısmında yer alan bir açıklama der ki:
“…Bu önerilen kurallar bir anonim kripto varlık hesabı açmak veya kullanmak olasılığını yasaklar…”
Bu açıklamalara bakınca yeni yasakların tüm kripto sektörüne uygulanmakla ne kastedildiği veya yazılım donanım cüzdanlarına nasıl uygulanabilirliği gibi birçok noktanın net olmadığı dolayısıyla yanlış yorumlara açık olduğu anlaşılıyor. Bu sebeple tasarıdaki metinlerin içeriğine bakmak gerekiyor.
Yeni Tasarı Metinleri
Tasarıda dört ana başlık var:
1- Yeni bir AB AML/CFT Otoritesi Kurulması (AMLA)
2- AML/CFT Konusunda Yeni Regülasyon
3- AML/CFT Konusunda 6. Direktif
4- Fon Transferleriyle İlgili 2015 Regülasyonunun Revizyonu
Tartışmanın döndüğü ve yanlış anlamalara sebep olan kısımlar 2. ve 4. metinlerde yer almakta: 2. metinde (AML/CFT Konusunda Yeni Regülasyon) 93. madde (s.32) şöyle diyor:
“ …Anonim kripto varlık cüzdanları kripto varlık transferlerinin izlenebilirliğine izin vermiyor. AML/CFT kurallarının kripto varlıklara etkili bir şekilde uygulanabilmesi için, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının anonim kripto varlık cüzdanları temin etmesini ve saklama hizmeti vermesini yasaklamak gerekmektedir”.
Buradan kripto para borsaları gibi kurumların anonim cüzdan tutamayacakları anlaşılıyor ki halihazırda KYC (Müşterini Tanı) kuralları zaten çoğu borsada uygulanmakta.
Yine aynı metnin 58. maddesi (s.75) şöyle diyor:
“ Kredi kurumları, finansal kurumlar ve kripto varlık hizmet sağlayıcılarının, anonim hesaplar,…,veya anonim kripto varlık cüzdanları, aynı şekilde hesap sahibi müşterinin anonim olmasına izin veren herhangi bir hesap tutmaları yasaklanmalıdır. Mevcut anonim hesapların,…,veya kripto varlık cüzdanlarının sahipleri ve yararlanıcıları, bu hesaplar,…, veya kripto varlık cüzdanları herhangi bir şekilde kullanılmadan önce, müşteri incelenmesi (due diligence) şartlarına tabi olmalıdırlar”.
4. metnin içeriğine gelince ise (Fon Transferleriyle İlgili 2015 Regülasyonunun Revizyonu) yeni tasarının tüm kripto sektörüne yeni yasaklar getirmekten çok 3.taraf kurumlarıyla ilgili olduğuna dair açıklamalar artıyor:
Metnin 5. maddesi (s.9) şöyle diyor:
“Bu tasarı fon transferlerine ilişkin mevcut hükümlere ek olarak Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar tarafından yapılan kripto varlık transferlerini de dahil etmek için 2015/847 nolu regülasyonun kapsamını genişletir. Amaç
(1) “Sanal varlıkları” ve “Sanal Varlık Hizmet Sağlayıcılarını” kapsayacak yeni teknolojilere ilişkin FATF Tavsiyeler15 konusunda AB kanun değişikliklerini ve özellikle de;
(2) bir kripto varlık transferinin iki ucundaki gönderici ve alıcı CASP’ler (Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar) için yeni bilgi yükümlülüklerini yansıtmaktır (yani “Seyahat Kuralı”).
Bu açıklamalarla FATF’in Seyahat Kuralı’nın AB kurallarına yansımasının hedeflendiği söylenebilir; bu kavramların ne olduğunu hatırlatmak gerekirse:
FATF (Financial Action Task Force/Mali Eylem Görev Gücü) Türkiye dâhil kırka yakın ülkenin üye olduğu uluslararası bir organ; başta kara para aklama ve terörizmin finansmanı olmak üzere yasadışı faaliyetlerin finansmanıyla mücadele konusunda uluslararası standartlar belirleyip bunlara uyulup uyulmadığını gözlemliyor, tavsiye kararları niteliğinde rehberler yayınlıyor. 2019’da yenilediği rehberinde “Seyahat Kuralı” çerçevesinde daha evvelden banka transferleri için söz konusu kuralların sanal varlıkların alım-satım, transfer, saklama, ihraç ve halka arz faaliyetleriyle uğraşan şirketler, yani VASP’lar (Virtual Asset Service Provider / Sanal Varlık Hizmet Sağlayıcısı) için de geçerli olmasını öngördü. 1.000 ABD Dolarının üstündeki tüm kripto para birimi transferi işlemlerinde, transferi gerçekleştiren borsalar ve benzeri kurumlardan, gönderenin ve alıcının kimlik bilgilerinin tespit edilmesini ve paylaşılmasını zorunlu kılan “Seyahat Kuralı” uygulaması halihazırda FATF’in yeni yayınladığı 2.Yıllık Gözden Geçirme Raporu’na göre henüz tüm bölgelerde uygulanmış değil.
AB Komisyonu da FATF Seyahat Kuralı’nı resmen benimsemek için kendi yasa tasarısını hazırlamış; böylece FATF’in VASP tanımı yerine kendi tanımı olan CASP’lerin (Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları) aralarında 1.000 doları/euroyu aşan bir transfer olduğu takdirde gönderici ve alıcılar hakkında gerekli ve doğru bilgilerini almak, tutmak, birbirleriyle veya varsa finansal kurumlarla ve otoritelerle paylaşmak zorunda kalacaklarını garantilemiş oluyor.
Tasarıya Göre Sektöre Etkisi Ne Olur?
Tasarının bazı bölümlerinde aslında kripto sektörünü baltalamak niyetinde olunmadığına, işin zor yanları bilindiği için teknik çözümleri desteklediklerine dair açıklamalar yapılmış; örneğin 4. Metinde yer alan bir açıklamaya göre (s.7)” bazı AB VASP temsilcilerinin, Seyahat Kuralı ile ilgili standartlaşmış küresel açık kaynak ve bedava bir teknik çözümün olmamasının küçük oyuncuları kripto varlık piyasasının dışına atacağını ve ancak büyüklerin uyum çalışmalarını karşılayabileceğini iddia ettikleri” ne dikkat çekilmiş.
Diğer taraftan bu kuralların sektörde inovasyonu bastıracağı yönündeki bir soru “bu önerilerin sektöre ek bir yük yaratmadan, uluslararası standartlarla uyumla, mevcut tehditler arasındaki doğru dengeyi bulmaya yönelik olarak tasarlandığı ve hatta AB kripto sektörünün gelişmesine yardım edeceği” şeklinde cevaplanmış.
GDPR Konusu
2024’de bu taslağın yasalaşıp uygulanmaya başlayacağı tahmin ediliyor. Bu süre içinde karşılaşılacak problemlerden birinin de Avrupa’nın KVK’sı denilen AB Genel Veri Koruma Düzenlemesi (GDPR) ile uyumlu olma gerekliliği olduğu düşünülüyor. Buna göre Seyahat Kuralı gibi kuralların hukuki olarak gerek görüldüğünde değil de, her işlemde geçerli olmasının bireylerin finansal mahremiyetiyle çelişmemesi gerekiyor; örneğin bu organdan Komisyon’a gönderilen yeni bir mektupta bireysel hakların finansal verileri de kapsadığı ve AML/CFT kurallarıyla veri korunması ve mahremiyet dengesine dikkat edilmesi gerektiği belirtilmiş.
Çıkarımlar
Her ne kadar AB’nin önemli bir organının önemli bir tasarıyı kamuya tanıtırken metinler ve açıklamalar arasında yanlış yorumlara yol açabilecek ifadelerde bulunması ilginç olsa da eğer tasarının kripto varlıklar konusundaki amacı mevcut kuralları pekiştirmekten ibaretse sorun bilgi yetersizliği veya özensizlik olarak yorumlanabilir zira tüm kripto sektörüne, anonim cüzdanlara, yazılımlara yasaklar getirmeyi düşünmek mümkün olmasa gerek. Ancak dayanılan en büyük argüman kripto paraların AML/CFT yolunda yeni ve büyük bir tehdit oluşturduğu inancı olduğu için, bu vesileyle kuralların gittikçe daha kapsamlı ve sert olmasını beklemek de çok yanlış olmaz.
Diğer taraftan önemli otoritelerden “kripto para cüzdanlarına yasaklar” şeklinde yansıyan haberlerin kripto varlıklar konusunda çok bilgisi olmayan kamunun gözünde farkında olmadan kripto varlıkların yasadışı olduğu algısını güçlendireceği, insanların tüm kripto varlık cüzdan çeşitlerine uzak durmalarına sebep olacağı da düşünülebilir. Yeni düzenlemelerin daha büyük bir stratejinin parçası olup olmadığı AB’nin dijital euro gibi diğer alanlarda alacağı kararlarla da bağlantılı olup zamanla netlik kazanacaktır.
