Geçen haftalarda ülkemiz kripto camiasını en çok meşgul eden konu Ankara’dan esen kanun yapıcıların rüzgarıydı. Ortalıkta bir taslak dolaşmaktaydı ve bu taslağı okuyan kripto dünyamız ileri gelenleri endişelenmişlerdi. Bu endişelerinde haklı gerekçeler vardı, zira taslakta uygulanması mümkün olmayan bazı engellemeler de bulunmaktaydı.
Hızlıca bir akil adamlar/kadınlar komitesi toplandı, Telegram’da bir grup oluşturuldu, bu gruba değerli arkadaşlarım benim de katılmamı uygun buldular. Orada yazılan ve tartışılan düşüncelerin yakın tanığı oldum. Ayrıca Ankara’ya iki sefer düzenlendi ve bunlardan ikincisine ben de katılacaktım. Ancak son anda bundan vazgeçtim, zira kendime aynada bakınca benim dertlerimin daha uzun vadeli olduğunu ve bu taslakta tartışılanların dışında olduğunu farkettim. Ben oraya gitseydim söyleyeceklerim zaten anlaşılmayacaktı. Bu nedenle, kendi kendime bir basın duyurusu yazmaya karar verdim.
Duyuru:
Kripto ekosistemi her geçen gün yenilikler üretmekte ve yeni gelişmelere sahne olmaktadır. Bununla beraber uzun vadede değişmesi beklenmeyen özellikler de artık ortaya çıkmış durumdadır.
- Uzun vadede Basel sistemine yani merkez bankaları global sistemine, dünya ticareti ve üretimi açısından daha avantajlı, merkeziyetsiz bir alternatif doğmuş durumdadır. Bu alternatif, gelir dağılımının küresel olarak dengelenmesi, büyük teknoloji şirketlerinin ve büyük bankaların gücünün sınırlanması açısından çok önemli özellikler içermektedir.
- Ülkemiz insanları açısından da bu gelişmede çok önemli bir rol oynama fırsatı ayağımıza gelmiştir. Bu fırsatın ne olduğunu anlatmaya çalışayım: Dünya üzerinde yapılan üretim ve ticaret, doğaları gereği merkeziyetsiz eylemlerdir. Ancak özellikle son yüz yılda bu eylemler merkezi para sistemleri ve merkez bankaları tarafından denetim altına alınmıştır. Bu işlemlerde gereken finansman temelde tek bir merkezde üretilmekte ve dünya ticaret ve üretimini yapan kişilere ve firmalara faiz karşılığı satılmaktadır. Oysa ki üretim ve ticaret için gerekli finansman (sermaye) yine buna ihtiyacı olan kişi ve kurumlar tarafından gerektiği noktada (yerinde) yaratılabilmektedir. Bunun için merkezi bir bankaya veya merkezi bir para sistemine ihtiyaç yoktur.
- Buna en iyi örnek Türkiye ekonomisi içinde her sene trilyonlarca liralık yer tutan vadeli çekler, senetler ve açık hesaplardır. Bu saydığım enstrümanlar, bu boyutta başka hiçbir ülkede yoktur, zaten Basel bankalar sistemince buna izin verilmemektedir. Türkiye’de ise bu enstrümanların belki 3500-4000 yıllık geçmişi bulunmakta ve bu nedenle de merkeziyetsiz (banka dışı) kredi, yani para üretimi her türlü dış yaptırıma rağmen kanuni olarak ülkemizde yapılabilmektedir.
- Ülkemiz açısından ayağımıza gelen fırsat, bu özel durumumuzun kriptopara teknolojisi yardımıyla ortaya çıkarılması ve yaygınlaştırılmasıdır. Bu yapıldığı takdirde, Türkiye, gelecekte dünya üzerinde insanlar tarafından merkezi olana tercih edilecek yeni bir kredi ve para sisteminin, yani yeni tür merkeziyetsiz finansın çıkış yeri olacak ve ülkemiz insanları bunu tüm dünyaya ihraç edecektir.
- Yapılacak yeni kanuni düzenlemelerde bu hususun düşünülmesi ve buna karşı çalışmalar yapılmaması yerinde olacaktır. Buna karşı tüm çalışmalar ileride bilinçli vatandaşlarımız tarafından eleştiri konusu olacak ve muhtemelen iptal edilecektir.
Duyuru bu kadar. Şimdi burada anlaşılması güç olan noktaları bir defa daha altını çizerek anlatayım:
- Para tek bir merkezi sistemde üretilmekte ve dağıtımı ve birbirlerine değiş-tokuşu da yine aynı sistem sahipleri tarafından denetlenmektedir. Swift isimli global para yollama sistemi, Basel’de bulunan “Bank of International Settlements” yani merkez bankalarının takasbankı diyebileceğim yapılar bu işlerde kullanılmaktadır. Bu yazdığım bilgiler bir komplo teorisi filan değildir, üst düzey tüm bankacıların bildiği şeylerdir. Örneğin Türkiye’deki herhangi bir bankanın CEO’su, vadeli dolar çeki üretemeyeceğini, buna izni olmadığını iyi bilir, bu konuda uyarılmıştır, yaparsa ceza yiyeceğini bilir. Veya başka bir örnek, yine aynı bankacılar İran bankalarıyla işlem yapmamaları konusunda aynı kanaldan uyarılmışlardır.
- Dünyadaki ana ekonomik aktivite, tüm üretim ve ticaret işlemleri nerede yapılırsa yapısın, özel ikili ticari ilişkilerimiz içerisine dışarıdan girmesine izin verdiğimiz merkezi paralarla yapılmaktadır. Oysa bu dışarıdan giren paralar olmadan da ticari faaliyet yapılabilmektedir, ülkemiz bunun örneğini yıllardır sergilemektedir. Bu örnek bundan sonra Web3 sayesinde dünya çapında yaygınlaştırılabilir, barter benzeri işlemler, parasız değiş-tokuş teknolojik sistemlerle yapılabilir.
- Dünya vatandaşlarının bu durumu, yani paranın tek bir merkezi otorite tarafından üretildiği konusunu bilmemeleri veya buna inanmamaları doğaldır zira 21. yüzyılda bu durum akıl alır şey değildir. Ancak bu gerçektir ve bunun alternatifi olabilecek sadece iki sistem dünya yüzünde mevcuttur: Birincisi, hepinizin bildiği kriptoparaların üretildiği blokzincir sistemleri ki bunlar tamamen teknolojik yapılardır ve bugün adlarına Web3 denilmektedir, ikincisi ve 40-45 yıldır sadece ülkemizde bulunan vadeli çekler/senetler mekanizması ki, teknolojik değil sosyal bir sistemdir ve gayet güzel işlemektedir. Sosyal bir sistem olarak ülkemizde milyon kişi düzeyinde kullanıcısı vardır, aslında ülkemiz ekonomisinin de belkemiğidir.
- Türkiye’deki alternatifin önemi blokzincir yani Web3 teknolojilerinin geliştirilmesiyle daha da önem kazanmıştır. Şu anda Web3 start-up’ları arasında ülkemiz dışında “ipoteksiz olarak, sadece itibarınızla kredi (yani para) yaratabileceğiniz” bir kripto girişimi yoktur. Anlatsanız da yabancıların kafası bunu almamaktadır, onlar açısından ülkemizde milyon kullanıcısı olan bu mekanizma anlaşılır değildir. Başlıbaşına bir devrim olan blokzinciri sistemleri kullanılarak bitcoin, ether gibi coin’lerin ve binlerce token’ların merkez bankaları dışında üretilmesi bile henüz dünyada zar zor idrak edilebilmektedir.
- Ülkemizde de başka ülkelerde de yönetici sınıf ve bürokratlar üzerinde algı yönetimi ve lobi faaliyeti sürekli yapılmaktadır. Bu faaliyetin sponsoru kendisini korumaya çalışan merkezi bankalar sisteminin ta kendisidir. Örneğin yakın zamanda Rusya merkez bankası kripto paraları tamamen yasaklatmak üzereyken bu oyun son anda karşı lobi faaliyeti ile durdurulmuştur. Duma içinde farkındalık yaratılmış ve Aksakov isimli ekonomist milletvekilinin (Referans 1) çabalarıyla bu çalışma son anda engellenmiştir. Bu karşı faaliyet, Rusya’da bulunan etkin kriptopara derneği RACIB tarafından organize edilmiştir.
- Bizde de muhtemelen benzeri gizli-açık bir faaliyet sürekli bulunmakta ancak 10 milyona yakın kripto cüzdanın yer aldığı ülkemizde vatandaşımız da kullanıcı olarak merkezi otorite ve devlet üzerinde farkında olmadan bir baskı oluşturmaktadır. Buna rağmen hala bazı milletvekillerimiz, bürokratlarımız kriptoya bir tür kumar veya online betting faaliyeti muamelesi yapmakta, meselenin önemini kavramaya uzak görünmektedir.
- Oysa ki Türkiye’nin merkezi Basel’de olan dünya merkezi paralar sisteminden bir kazancı yoktur, tam aksine bu sistem tarafından şu anda dışlanmış vaziyettedir. Uyuşturucu ticareti ve kaçakçılığı yapılan ülkelerin alındığı gri listeye de alınmış olan, ek olarak CDS puanı 500’lerin üzerinde gezinen Türkiye (Referans 2) artık dünya üzerinde yatırım yapılması imkansız ülkeler arasında Angola, Sudan Afganistan ile birlikte yer almaktadır. Hal böyleyken, ve bu yazıda söylediğim iki önemli para sistemi alternatifinden birisi de ülkemizde işlemekteyken diğer alternatif hakkında yeterli bilgi sahibi olmamamız kabul edilebilir bir durum değildir.
Sonuç:
Kriptoparalarda düzenleme yapılması gündemimizde ise burada yazdığım konuların hem vatandaşlarımızca hem de bürokratlarımızca anlaşılması gerekmektedir. Ben bir üniversite hocası olarak bu konularda toplumumu aydınlatmakla vazifeliyim. Bu yazıda da o vazifeyi yerine getirmeye çalıştım.
Referans:
