Bernard Lawrence “Bernie” Madoff, yaklaşık 64,8 milyar dolar değerindeki tarihteki en büyük Ponzi planını yürüten dolandırıcı, eski borsacı, yatırım danışmanı ve finansördü. NASDAQ borsasının eski icra Yönetim Kurulu Başkanı ve ABD tarihinin en büyük mali dolandırıcısı olarak kabul edilir
Bernie Madoff kimdir?
Bernard Lawrence “Bernie” Madoff, tarihteki en büyük Ponzi planını gerçekleştiren ve en az 17 yıl ve muhtemelen daha uzun bir süre boyunca on milyarlarca dolardan binlerce yatırımcıyı dolandıran Amerikalı bir finansçıydı. Aynı zamanda elektronik ticarette öncüydü ve 1990’ların başında Nasdaq’ın başkanıydı. Kara para aklama, menkul kıymet dolandırıcılığı ve diğer bazı suçlardan 150 yıl hapis cezasına çarptırılırken 14 Nisan 2021’de hapishanede öldü.
Önemli Çıkarımlar
- Bernie Madoff, bugüne kadarki en büyük mali dolandırıcılıklardan birinden sorumlu bir para yöneticisiydi.
- Bernie Madoff’un on yıllarca süren Ponzi şeması, binlerce yatırımcıyı on milyarlarca dolardan dolandırdı.
- Yatırımcılar Madoff’a güvendiler çünkü bir saygınlık cephesi yarattı, getirileri yüksekti ama tuhaf değildi ve Madoff meşru bir strateji kullandığını iddia etti.
- 2009’da Madoff 150 yıl hapis cezasına çarptırıldı ve 170 milyar doları kaybetmeye zorlandı.
- Aralık 2018 itibariyle, Madoff Victims Fund, ABD’de ve dünyanın her yerinde mağdur olan 37.011 yatırımcıya 2,7 milyar dolardan fazla dağıttı.
Bernie Madoff’u Anlamak
Madoff, gerçek bir ticaret stratejisi olan split-grev dönüşümü adı verilen bir yatırım stratejisi aracılığıyla büyük, istikrarlı getiriler elde ettiğini iddia etmesine rağmen, müşteri fonlarını, nakit çekmek isteyen mevcut müşterilere ödemek için kullandığı tek bir banka hesabına yatırdı. Yeni yatırımcıları ve sermayelerini çekerek geri ödemeleri finanse etti, ancak 2008 sonlarında piyasa keskin bir şekilde düştüğünde dolandırıcılığı sürdüremedi. Kendi firmasında çalışan, ancak planın farkında olmadığını iddia ettiği oğullarına itiraf etti. – 10 Aralık 2008’de. Ertesi gün onu yetkililere teslim ettiler. Fonun son açıklamaları, müşteri varlıklarında 64,8 milyar dolar olduğunu gösteriyordu.
2009 yılında, 71 yaşında olan Madoff, menkul kıymetler dolandırıcılığı, elektronik dolandırıcılık, posta dolandırıcılığı, yalan yere yemin etme ve kara para aklama dahil olmak üzere 11 federal suçtan suçlu bulundu. Ponzi şeması, eleştirmenlere göre, finansal krize girerken Wall Street’i saran açgözlülük ve sahtekârlık kültürünün güçlü bir sembolü haline geldi. Madoff 150 yıl hapis cezasına çarptırıldı ve 170 milyar dolarlık mal varlığına el konmasına karar verildi, ancak krizin ardından Wall Street’in önde gelen başka hiçbir figürü yasal sonuçlarla karşılaşmadı.
Madoff çok sayıda makaleye, kitaba, filme ve biyografik mini diziye konu oldu.
Bernie Madoff’un Kısa Biyografisi
Bernie Madoff, 29 Nisan 1938’de Queens, New York’ta doğdu ve müstakbel eşi Ruth (kızlık soyadı Alpern) ile her ikisi de gençliklerinin başlarındayken çıkmaya başladı. Hapishaneden telefonla konuşan Madoff, gazeteci Steve Fishman’a, bir spor malzemeleri mağazası işleten babasının Kore Savaşı sırasında çelik kıtlığı nedeniyle işsiz kaldığını söyledi: “Bunu izliyorsunuz ve idolleştirdiğiniz babanızı görüyorsunuz, büyük bir iş kurun ve sonra her şeyi kaybedin.” Fishman, Madoff’un babasının sahip olmadığı “kalıcı başarıyı” elde etmeye kararlı olduğunu, “ne olursa olsun”, ancak Madoff’un kariyerinde inişler ve çıkışlar olduğunu söylüyor.
Madoff’un İlk Yatırım Günleri
1960 yılında, 22 yaşında, Bernard L. Madoff Investment Securities LLC adlı şirketini kurdu. İlk başta, sprinkler kurarak ve cankurtaran olarak çalışarak kazandığı 5.000 $ (2017’de yaklaşık 41.000 $ değerinde) ile kuruş hisse senedi ticareti yaptı. Kısa süre sonra aile arkadaşlarını ve diğerlerini kendisine yatırım yapmaya ikna etti. “Kennedy Slide” 1962’de piyasadan %20 indirim kazandığında, Madoff’un bahisleri suya düştü ve kayınpederi onu kurtarmak zorunda kaldı.
Madoff’un omzunda bir çip vardı ve kalabalığın içinde Wall Street’in bir parçası olmadığını sürekli hatırlattığını hissetti. Fishman’a “Biz küçük bir firmaydık, New York Menkul Kıymetler Borsası üyesi değildik” dedi. “Çok açıktı.” Madoff’a göre, kendisi için hırçın bir piyasa yapıcı olarak isim yapmaya başladı. Fishman’a sekiz bono satmak isteyen bir müşteri örneğini vererek, “Kırıntıları almaktan son derece mutlu oldum” dedi; daha büyük bir firma bu tür bir siparişi küçümserdi ama Madoff’unki bunu tamamlardı.
Tanıma
Sonunda başarı, o ve erkek kardeşi Peter, büyük sipariş akışını çeken ve piyasa faaliyetine ilişkin içgörüler sağlayarak işi güçlendiren elektronik ticaret yetenekleri -Madoff’un sözleriyle “yapay zeka” oluşturmaya başladıklarında geldi. Fishman’a konuşan Madoff, “Bütün bu büyük bankaların çöküşü beni eğlendirdi” dedi.
O ve diğer dört Wall Street dayanak noktası, New York Menkul Kıymetler Borsası’nın sipariş akışının yarısını işledi -tartışmalı olarak, çoğunu o ödedi- ve 1980’lerin sonunda, Madoff yılda yaklaşık 100 milyon dolar kazanıyordu. 1990’da Nasdaq’ın başkanı olacaktı ve 1991 ve 1993’te de görev yaptı.
Bernie Madoff’un Ponzi Şeması
Madoff’un Ponzi şemasının tam olarak ne zaman başladığı kesin değildir. Mahkemede bunun 1991’de başladığını ifade etti, ancak 1975’ten beri firmada çalışan hesap yöneticisi Frank DiPascali, dolandırıcılığın “hatırladığım kadarıyla” gerçekleştiğini söyledi.
Madoff’un bu planı neden gerçekleştirdiği daha da az açık. Fishman’a “Yaşam tarzımı ve ailemin yaşam tarzını desteklemek için fazlasıyla yeterli param vardı. Bunun için bunu yapmama gerek yoktu” dedi ve ekledi, “Nedenini bilmiyorum.” İşin meşru kanatları son derece kârlıydı ve Madoff, Wall Street seçkinlerinin saygısını yalnızca bir piyasa yapıcı ve elektronik ticaret öncüsü olarak kazanabilirdi.
Madoff defalarca Fishman’a dolandırıcılıktan tamamen kendisinin sorumlu olmadığını söyledi. “Kendimi bir şeye ikna etmeye izin verdim ve bu benim hatam,” dedi, onu kimin ikna ettiğini açıkça belirtmeden. “Bir süre sonra kendimi kurtarabileceğimi düşündüm. Çok kısa bir süre olacağını düşünmüştüm ama yapamadım.”
Sözde Büyük Dörtlü—Carl Shapiro, Jeffry Picower, Stanley Chais ve Norm Levy— Bernard L. Madoff Investment Securities LLC ile uzun ve kârlı ilişkilerinden dolayı dikkat çekmiştir. Madoff’un bu adamlarla ilişkileri 1960’lara ve 1970’lere kadar uzanıyor ve planı onlara her biri yüz milyonlarca dolar kazandırdı.
Fishman’a konuşan Madoff, “Herkes açgözlüydü, herkes devam etmek istedi ve ben de buna uydum” dedi. Büyük Dörtlü ve diğerlerinin -bir dizi besleme fonu kendisine müşteri fonları pompaladı, bazıları müşterilerin varlıklarının yönetimini dışarıdan temin etti- onun ürettiği veya en azından sahip olması gereken getirilerden şüphelenmiş olması gerektiğini belirtti. “Herkes daha az para kazanırken sen nasıl %15 veya %18 kazanabilirsin?” dedi Madoff.
Madoff Bu Kadar Uzun Süre Bununla Nasıl Uzaklaştı?
Madoff’un görünüşe göre aşırı yüksek getirileri, müşterileri başka yöne bakmaya ikna etti. Aslında, paralarını 2000 yılında JPMorgan Chase & Co. olarak birleşen Chase Manhattan Bank’taki bir hesaba yatırdı ve beklemelerine izin verdi. Bir tahmine göre, banka bu mevduatlardan 483 milyon dolar kazanmış olabilir, bu yüzden o da sorgulamaya meyilli değildi.
Müşteriler yatırımlarını geri almak istediklerinde, Madoff ödemeleri yeni sermaye ile finanse etti, inanılmaz getiriler için bir itibar ve kurbanlarının güvenini kazanarak onları tımar etti. Madoff ayrıca, genellikle başlangıçta müşterileri geri çeviren bir münhasırlık imajı geliştirdi. Bu model, Madoff’un yatırımcılarının kabaca yarısının kâr elde etmesini sağladı. Bu yatırımcıların, para kaybeden dolandırılan yatırımcıları tazmin etmek için bir kurban fonuna ödeme yapmaları istendi.
Madoff, hayırsever çalışmalarıyla yatırımcıları kendine çekerek saygınlık ve cömertlik cephesi yarattı. Ayrıca bir dizi kâr amacı gütmeyen kuruluşu dolandırdı ve Elie Wiesel Barış Vakfı ve küresel kadın yardım kuruluşu Hadassah da dahil olmak üzere bazılarının fonları neredeyse yok edildi. Manhattan’daki Fifth Avenue Sinagogu’nda görevli bir memur olan J. Ezra Merkin ile olan arkadaşlığını cemaatlere yaklaşmak için kullandı. Çeşitli hesaplara göre Madoff, üyelerinden 1 milyar ila 2 milyar dolar arasında dolandırdı.
Yatırımcılar için Madoff’un inandırıcılığı birkaç faktöre dayanıyordu:
1. Başlıca, kamu portföyü, mavi çipli hisse senetlerine yapılan güvenli yatırımlara bağlı görünüyordu.
2. Getirileri yüksekti (yılda %10 ila %20), ancak tutarlıydı ve tuhaf değildi. Wall Street Journal’ın 1992’de Madoff ile ünlü bir röportajda bildirdiği gibi: “[Madoff], Standard & Poor’s 500 hisse senedi endeksinin Kasım ayları arasında yıllık ortalama %16,3 getiri sağladığı göz önüne alındığında, getirilerin gerçekten özel bir şey olmadığında ısrar ediyor. 1982 ve Kasım 1992. ‘S&P’yi 10 yılda eşleştirmenin olağanüstü bir şey olduğunu düşünen varsa şaşırırım’ diyor.
3. Bölünmüş vuruş dönüşümü olarak da bilinen bir yaka stratejisi kullandığını iddia etti. Bir tasma, riski en aza indirmenin bir yoludur; bu sayede, temeldeki hisseler, parasız bir satım opsiyonunun satın alınmasıyla korunur.
Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu Soruşturması
SEC, 1999’dan beri Madoff’u ve menkul kıymetler şirketini ara sıra soruşturuyordu – bu, nihayet kovuşturulduktan sonra birçok kişiyi hayal kırıklığına uğrattı, çünkü ilk soruşturmalar yeterince titiz olsaydı en büyük zararın önlenebileceği düşünülüyordu.
Mali analist Harry Markopolos, ilk ihbarcılardan biriydi. 1999’da bir öğleden sonra vaktinde Madoff’un yalan söylüyor olması gerektiğini hesapladı. 2000 yılında Madoff’a karşı ilk SEC şikayetini yaptı, ancak düzenleyici onu görmezden geldi.
Markopolos, Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’na (SEC) 2005 yılında yazdığı sert bir mektupta, “Madoff Securities dünyanın en büyük Ponzi Planıdır. Bu durumda, ihbarcı nedeniyle SEC ödül ödemesi yoktur, bu yüzden temelde dönüyorum bu durumda çünkü yapılacak doğru şey bu.”
Birçoğu, SEC ilk soruşturmalarında daha titiz olsaydı, Madoff’un en büyük hasarının önlenebileceğini düşündü.
Markopolos, “Mozaik Yöntemi” olarak adlandırdığı yöntemi kullanarak bir dizi düzensizliğe dikkat çekti. Madoff’un firması, S&P düşerken bile para kazandığını iddia etti, bu da Madoff’un yatırım yaptığını iddia ettiği şeye dayanarak matematiksel bir anlam ifade etmiyordu. Markopolos’un sözleriyle, hepsinden daha büyük kırmızı bayrak, Madoff Securities’in “açıklanmayan komisyonlar” kazanmasıydı. “standart hedge fon ücreti yerine (toplamın %1’i artı kârın %20’si).
Markopolos’un vardığı sonuç şuydu: “Parayı kazanan yatırımcılar, BM’nin [Bernie Madoff] paralarını yönettiğini bilmiyorlar.”Markopolos ayrıca Madoff’un Avrupa bankalarından büyük krediler için başvurduğunu da öğrendi (Madoff’un getirileri söylediği kadar yüksek olsaydı, görünüşe göre gereksizdi).
Regülatör, Madoff’tan ticari hesaplarıyla ilgili belgeler istemesi 2005 yılına kadar -Madoff’un bir itfa dalgası nedeniyle neredeyse mide bulandırıcı hale gelmesinden kısa bir süre sonra- değildi. Altı sayfalık bir liste oluşturdu, SEC listelenen firmalardan ikisine mektup yazdı ama göndermedi ve hepsi bu kadar. Bölümü belgeleyen “Yalan Büyücüsü: Bernie Madoff ve Güvenin Ölümü” kitabının yazarı Diana Henriques, “Yalan, teşkilatın sınırlı hayal gücüne sığmayacak kadar büyüktü,” diye yazıyor.
SEC, Madoff’un sahtekarlığının ortaya çıkması ve bu konuda harekete geçmek için yavaş tepki vermesinin ardından 2008’de kınandı.
Bernie Madoff İtiraf ve Ceza
Kasım 2008’de Bernard L. Madoff Investment Securities LLC, yıl başından bu yana %5,6 getiri bildirdi; S&P 500 aynı dönemde yüzde 39 düştü. Satış devam ederken, Madoff bir dizi müşteri geri ödeme talebini karşılayamaz hale geldi ve 10 Aralık’ta Fishman’a verdiği hesaba göre Madoff, babalarının firmasında çalışan oğulları Mark ve Andy’ye itirafta bulundu. “Öğleden sonra hepsine söyledim, hemen gittiler, avukata gittiler, avukat ‘Babanı teslim etmelisin’ dedi, gittiler, yaptılar ve sonra onları bir daha görmedim.” Bernie Madoff, 11 Aralık 2008’de tutuklandı.
Madoff, birkaç meslektaşının hapse atılmasına rağmen tek başına hareket ettiği konusunda ısrar etti. Büyük oğlu Mark Madoff, babasının sahtekarlığı ortaya çıktıktan tam iki yıl sonra intihar etti. Madoff’un birkaç yatırımcısı da kendilerini öldürdü. Andy Madoff 2014 yılında kanserden öldü.
Madoff, 150 yıl hapis cezasına çarptırıldı ve 2009’da 170 milyar doları kaybetmeye zorlandı. Üç evi ve yatı, ABD Polis Teşkilatı tarafından açık artırmayla satıldı. 61727-054 numaralı tutuklu olarak bulunduğu Kuzey Karolina’daki Butner Federal Islah Kurumunda ikamet ediyordu.
5 Şubat 2020’de Madoff’un avukatları, Madoff’un kendisini 18 ay içinde öldürebilecek ölümcül bir böbrek hastalığından muzdarip olduğunu iddia ederek hapishaneden erken tahliye edilmesini talep etti.
Bernie Madoff Ponzi Planının Sonrası
Mağdurların iddialarının kağıt izi, Madoff’un yatırımcılara ihanetinin karmaşıklığını ve büyüklüğünü gözler önüne seriyor. Belgelere göre, Madoff’un dolandırıcılığı 1960’lardan başlayarak elli yıldan fazla sürdü. Milyonlarca sayfa sahte ticaret ve gölgeli muhasebe içeren nihai hesap beyanları, firmanın 47 milyar dolarlık “kar”ı olduğunu gösteriyor.
Madoff 2009’da suçunu kabul edip hayatının geri kalanını hapiste geçirecek olsa da, binlerce yatırımcı hayatlarındaki birikimlerini kaybetti ve birçok hikaye, kurbanların katlandığı üzücü duyguyu detaylandırıyor.
Madoff tarafından mağdur edilen yatırımcılara, iflas mahkemesinde Madoff’un şirketinin tasfiyesini denetleyen New Yorklu bir avukat olan Irving Picard yardım etti. Picard, Ponzi şemasından çıkar sağlayanları dava etti; Aralık 2018’e kadar 13,3 milyar dolar geri kazanmıştı.
Ek olarak, Madoff’un dolandırdığı kişileri tazmin etmek için 2013 yılında bir Madoff Victim Fund (MVF) oluşturuldu, ancak Adalet Bakanlığı, fondaki kabaca 4 milyar doların hiçbirini 2017’nin sonlarına kadar ödemeye başlamadı. Richard Breeden, eski bir Fonu denetleyen SEC başkanı, binlerce iddianın “dolaylı yatırımcılardan”, yani Madoff’un planı sırasında yatırım yaptığı fonlara para koyan kişilerden geldiğini kaydetti.
Doğrudan mağdur olmadıkları için, Breeden ve ekibi binlerce ve binlerce iddiayı gözden geçirmek zorunda kaldı, ancak birçoğunu reddetmek zorunda kaldılar. Breeden, kararlarının çoğunu tek bir basit kurala dayandırdığını söyledi: Söz konusu kişi Madoff’un fonlarına aldığından daha fazla para mı yatırdı? Breeden, “besleyici” yatırımcıların sayısının 11.000 kişinin kuzeyinde olduğunu tahmin ediyor.
Madoff Victim Fund için Kasım 2018’de yapılan bir güncellemede Breeden, “Şu anda 27.300’den fazla kurbana kayıplarının %56.65’ini ödedik ve binlercesi de gelecekte aynı miktarı geri almaya hazırlanıyor” diye yazdı. Aralık 2018’de üçüncü bir fon dağıtımının tamamlanmasıyla birlikte, ABD’deki ve dünyadaki 37.011 Madoff kurbanına 2,7 milyar doları aşan bir miktar dağıtıldı. Breeden, fonun “2019’da en az bir tane daha önemli dağıtım” yapmasını beklediğini ve tüm açık talepleri çözmeyi umduğunu kaydetti.
