Bu yazımızda, Haziran 2022’ye yetişmesi beklenen Ethereum’un yeni versiyonunun gecikmesi sonrası aklımıza takılan sorulara cevap arayacağız: Süreç ne kadar daha uzayabilir? Bilmediğimiz bir sorun mu var Ethereum’da? Neden uzuyor? Vitalik dünyayı gezeceğine oturup daha mı çok çalışmalı?…
Öncelikle, konuya aşina olmayanlar için Ethereum’un geçmişine hızlıca bir göz atalım:
Ethereum’un doğuşu ve dünden bugüne gelişimi
Efendim, pek çoğunuzun bildiği gibi Ethereum kripto dünyasında Bitcoin’in ardından gelen ikinci büyük blokzincir. Vitalik Buterin denen bir gencin liderliğindeki sekiz kişinin Bitcoin topluluğundan felsefi olarak ayrışmaları sonrası kurdukları bir platform. Temel ayrılma nedenleri, Bitcoin topluluğunun ‘tamamen merkeziyetsiz ve sansür edilemez bir değer saklama aracı bir nevi dijital altın’ felsefesine sıkı sıkıya bağlı kalarak gözlerini bu hedeften başka bir yere kaydırmamaları. Vitalik ve arkadaşları ise blokzincir ile hayatımıza giren merkeziyetsizliğin başta finans olmak üzere daha pek çok alanda hayatımızı kökten değiştirebileceğine inanmaları.
Ekibin yola çıkışı
Bu temel felsefe ile yola çıkan Ethereum ekibi başlarına gelen türlü soruna rağmen (DAO hack denen ölümcül hastalıktan kurtulmaktan, Vitalik dışında kurucu ekibin tamamının zamanla topluluktan ayrılmasına kadar) Bitcoin’den sonra bu dünyada en büyük ağırlığa sahip oyuncu olmayı başardı. Öyle ki, 2020 yılı başında hayatımıza giren merkeziyetsiz finans ve arkasından gelen NFT dünyasının başlangıçta neredeyse %90’ı Ethereum blokzinciri üzerine kurulu idi.
Bugün ne durumda?
Gelgelelim, burası teknoloji arenası. Dertler de, fırsatlar da bitmiyor. Başına gelen badireleri birbir atlatan Ethereum blokzinciri bu sefer de, DeFi ve NFT dünyasının yoğun talebi karşısında sıkıntıya girmeye başladı. Daha önce 5-10 dolara yapılan işlemler artık 50-100 dolarlara yapılmaya başlandı. Her ne kadar bu durum Ethereum’a olan ilgiyi azaltmadıysa da, zaman içinde bu durumu fırsat bilen rakip zincirlerin ucuz ve hızlı işlem yapabilmeleri Ethereum’un pazar payını %54’lere doğru çekti.
Ethereum gecikiyor mu?
Ethereum kurucu ekibi sistem üzerindeki işlem yoğunluğunu azaltabilmek için gerekli geliştirmeleri uzun süredir tasarlıyorlar. Fakat bu güncellemelerin uygulamaya başlama tarihi sürekli olarak öteleniyor. En son 2022 Haziran ayı olarak ortada dolaşan tarihin, geçtiğimiz hafta daha da gecikeceği açıklanınca soru işaretleri de artmaya başladı. Neler oluyordu?
Yeni tarih ne?
Aslına bakarsanız, geliştirici ekip Haziran diye bir tarih vermedi, bu Ethereum’un iç dinamiklerine bakılarak ortaya atmış olduğu bir iddia. Ekip ise ısrarla tarih vermekten kaçınıyor.
Yeni geliştirmenin önde gelen isimlerinden Tim Beiko‘nun geçtiğimiz hafta Laura Shin ile yaptığı podcast’e göre göre bu tarihin Haziran olmadığı kesin. Henüz öngörülemeyen ‘bilinmezlerden’ dolayı bir tarih de vermek istemiyor Tim, ancak satır arasından ‘1 ile 5 ay arası’ bir süreden bahsediyor.
Gecikmenin arkasındaki sorun ne peki?
Şu an yaşanan en büyük sorun, Ethereum sistemi üzerinde değil, bu sistemi kullanacak onaylayıcıların (ingilizcesi ‘validator’) sistem ile iletişim kurmak için kullandığı program (ki bu ‘işlemci’ deniyor, ingilizcesi ‘client’) konusunda. Ethereum, onaylayıcıların tek bir tip işlemci program kullanmasını istemiyor. Neden? Herkes aynı programı kullanır ve programda bir sorun olursa tüm sistem durabilir. Ethereum geliştiricileri bunun yerine onaylayıcıları 5–6 farklı program kullanma konusunda teşvik etmeye çalışıyor.
Şu anda ekip, bu işlemcilerin birkaçında ortaya çıkan problemleri ve bu işlemci programların birbirleri ile uyumlu olması sorununu çözmeye çalışıyor. Yani bütün dert, sıkıntı merkeziyetsizlik uğruna. Onun dışında şu an ‘bilinen’ büyük bir problem yok. Bundan sonra hiç beklenmedik bir problem çıkar mı, onu hep birlikte göreceğiz.
Planlarda nasıl bir değişiklik oldu?
Bu arada, başlangıçta Ethereum 2.0 olarak adlandırılan sürecin isim de dahil olmak üzere pek çok parçası değişmiş durumda.
Özetler isek, şu anki sistem (eth1) kalıyor ve PoS mekanizması kullanan bir sisteme (eth2) dönüşüyor. Ethereum dünyası buna Ethereum 2.0 yerine ‘birleşme’ (ingilizcede ‘The Merge’) adını veriyor. Son durumda, PoS mekanizmalı eth2, düzgün bir şekilde çalışıyor ancak üzerinden henüz işlem geçmiyor. Kısa zaman içinde üzerinden işlem geçerek yapılacak testler de başlıyor.
Kişisel yorumumu soracak olursanız, geçtiğimiz yıl içinde konuyu takip ederken Ethereum 2.0’un 2022 yılı içinde bitmesini neredeyse imkansız olarak görüyordum. Bunun temel nedeni o zamanlar çözüm olarak sunulan ölçekleme sisteminin çok karmaşık ve altından kalkılması çok zor bir konu olmasıydı. Şu anda Ethereum, bu ölçekleme konusunu nasıl yapacağını değiştirdi hem de uygulamasını birleşmeden sonraki bir tarihe attı. Bu nedenle aslında teknik olarak işin zorluğunun büyük bir kısmı ortadan kalktı (ileriye ötelendi - detayları önümüzdeki haftaki yazıda).
Sadede gel: Olacak mı olmayacak mı, olacaksa ne zaman olacak?
Şu an yaşanan birkaç aylık gecikme aslında gayet normal. Havada uçan bir uçağı tamir etmeye ve değiştirmeye çalışıyorsunuz. Gecikmeler olabilir. Soru işareti ‘bu gecikmeler daha ne kadar devam edecek?’. Bu ekibin yaşayacağı sorunlara bağlı. Son yapılan testlerde sorunlar çıksa da bunlar çözülmüş durumda, yani ilerleme var. Ekip bundan sonra ne yapacağını biliyor. Örneğin, artık sistemi küçük bir grup onaylayıcı ile canlı olarak test etmeye başlıyorlar. Burada onaylayıcı tarafında çıkan sorunları önceden görüp sisteme zarar getirmeden çözebilecekler.
“Sadede gel” diyeceklere cevabım “Yeni sistemin (yani birleşmenin) 2022 yılı içinde gerçekleşmesini eskiye göre çok daha yüksek bir ihtimal olarak görüyorum” olacak.
Bir iki ufak konuyu da ekleyelim buraya…
Bu arada birkaç konuyu da ekleyelim: PoS mekanizmasını güvenli hale getirmek için ETH rehin etmiş olanlar, yeni sistem geldiğinde paralarını hemen geri çekebileceklerinin hayalini kurmasınlar. Para çekmenin başlaması için birleşme bittikten sonra bir altı ay kadar daha beklemek gerekecek.
Öte yandan, PoS’a geçiş ile birlikte eskiden 4.7 milyon olan yıllık ETH basımı 0.5 milyona inecek. Eğer EIP-1559 ile ortaya çıkan ETH yakımı bu şekilde devam ederse, yıllık 2.8 milyon ETH ise yakılmış olacak. Bu da net olarak dolaşımdaki ETH adedinin senede 2.3 milyon azalması anlamına geliyor.
Sonuç
Ethereum, çok büyük bir dönüşümden geçiyor. Bu süreçte, başlangıçtaki hedeflerin değişen koşullara göre revize edilmesi ya da gecikmeler olması normal. 2020 yılının Aralık ayında PoS ile başlayan, sonrasında rotada önemli değişikler ile devam eden süreçte yolun büyük bir kısmı alınmış durumda. Son dakikada büyük bir pürüz çıkmaz ise eth2 olarak adlandırılan PoS bazlı yeni Ethereum’u 2022 yılı sonu gelmeden görebiliriz.
Not 1: Bir sonraki yazımızda yeni Ethereum’un yakın ve uzun zamanda planladığı iki önemli yenilik olan PoS ve ölçeklenme konularına değineceğiz. İlgilenenler kaçırmasın.
Not 2: Yazı konusunda değerli görüşlerini benimle paylaşan (her ne kadar her konuda aynı düşünmesek de) sevgili TobbyKitty’e teşekkürlerimi sunarım.
