Bu yazıda son haftalarda çok tartışılan Worldcoin projesine ve onun ortaya döktüğü önemli meseleye değineceğiz: Kim’liğin ispatı. Türkçemizdeki “kimlik” kelimesi çok güzel bir biçimde “kim” kökünü ve dolayısıyla “kim olduğumuz” sorusunu da bünyesinde barındırıyor. Bu durumda “kimlik” ister resimli plastik bir kart olsun ister bağımsız bir kavram, içinde kim olduğumuz sorunsalını barındırıyor.
İngilizce’deki “identity” kelimesi bu özelliği taşımadığı için, ne zaman “kim’liğin ispatı” demek isteseler, “proof of personhood” demek zorunda kalıyorlar. Proof of identity ise sadece bir plastik kimlik kartının varlığının ispatlanması anlamına geliyor ve tabii çok eksik kalıyor. Dolayısıyla güzel Türkçemizde, tekil bir kişinin “kim” olduğunu ispatlamasına rahat rahat, “kim’lik ispatı” meselesi diyebiliyoruz.
Şimdi temiz bir şekilde sorunu yeniden ifade edelim: Bir kişinin dijital ve gürültülü bir ortamda, mesela internette, bir web sitesine üye olmak amacıyla “kim” olduğunu yani fiziksel dünyada hangi kişi olduğunu ispatlaması sorununa “kimliğin ispatı” diyoruz. Demin de dediğim gibi buna yabancılar “proof of personhood” diyolar. Şu anda bu ispat pasaport numarası, yüz videosu ve kimlik kartı numarası (TCKN) gibi yöntemlerle yapılıyor.
“Kimliğin ispatı, diğer adıyla “tekil kişi ispatı”, belirli bir kayıtlı hesabın gerçek bir kişi (ve diğer tüm kayıtlı hesaplardan farklı bir gerçek kişi) tarafından kontrol edildiğini iddia eden sınırlı bir gerçek dünya kimliği biçimidir. İdealde kişinin kendisini, yani hangi gerçek kişi olduğunu ifşa etmek zorunda kalmaması da ispatın gerekliliklerinden biridir.”
Yani hem falanca web sitesinin yöneticilerine, şu anda şifresinin değiştirilmesini talep eden kişinin ben Cemil Şinasi Türün adlı gerçek dünya vatandaşı olduğumu ispat edeceğim hem de o sitenin yöneticileri benim gerçek ismimi öğrenmeden bana onay verebilecekler. Yukarıdaki italik cümleleri, Ethereum blokzincirinin kurucusu ve kamuoyunda bizim ekosistemin fikirsel liderlerinden biri olarak kabul edilen Vitalik Buterin’in geçen hafta Worldcoin’in lansmanı üzerine kaleme aldığı blog yazısının giriş paragrafından aldım. Vitalik de kimlik ve kim’liğin ispatı konusuna çok önem veren bir kişi, epeydir bununla ilgili yazıp çiziyor.
Kişi olma ispatı nedir ve neden önemlidir?
Bir kişilik ispatı sistemini tanımlamanın en basit yolu şudur: sistemde her anahtarın benzersiz bir insan tarafından kontrol edildiği bir ortak anahtarlar listesi oluşturur. Diğer bir deyişle, eğer bir insansanız, listeye sadece bir anahtar koyabilirsiniz, iki anahtar birden koyamazsınız ve dahası, eğer bir botsanız, listeye hiç anahtar koyamazsınız.
Kişiliğin kanıtı problemi çözülmezse, merkeziyetsiz yönetimlerin düşman hükümetler de dahil olmak üzere çok zengin kullanıcılar tarafından ele geçirilmesi aşırı kolay hale gelir. Birçok servis, yalnızca erişim için belirli bir fiyat belirleyerek hizmet reddi (denial-of-service attacks) saldırılarını önleyebilir ama bazen saldırganları dışarıda tutacak kadar yüksek bir fiyat belirlenmesi, birçok düşük gelirli meşru kullanıcıyı da dışarıda bırakabilir. (Kaynak.1)
Bu cümlelerden de hissettiğiniz gibi yakında Yapay Zeka (YZ) tarafından taklit edilecek insan hesapları nedeniyle ortalık karışacak: Kötü niyetli kişiler tarafından programlanan bot’lar hesaplarımızı ele geçirecek ya da doğrudan doğruya kötü niyetli YZ programları kendiliklerinden akıl ederek insan hesaplarına saldırmaya başlayacak. Her iki senaryo da yeterince kötü.
Worldcoin girişimi de YZ’ye yeni bir soluk veren ChatGPT isimli ürünü yapan OpenAI adlı şirketi kuran aynı kişi tarafından başlatılmış: Sam Altman. Bu karakteri artık hep birlikte gayet iyi tanıdık sanırım. OpenAI projesinde başta Elon Musk, yani projeye 50 milyon dolar bağışlayan kurucu ortağı olmak üzere, temel programcıları dahil hepimizi kandıran bu cin fikirli Bilderberg toplantıları katılımcısının (Kaynak.2) marifetlerini dikkatle izliyoruz. OpenAI diye açık kaynak YZ yapacağız söylemiyle Musk dahil hepimize yalan söyleyen ve yazılımlarını kapatan, zamanından önce ChatGPT’yi lanse ederek dost-düşman herkese çalım atan bu tehlikeli adam şimdi de son derece hayati bir meselede dünya lideri olmaya soyunmuş olarak Worldcoin ile karşımızda. Bu Sam Altman bizim tarafımızda yer alan bir figür olsaydı, hakkında sosyal ortamlarda, “bir gün bu adam derin devlet tarafından indirilir” diye ümitsiz yorumlar olurdu. Olmadığına göre Altman’ın kime hizmet ettiği sorusu da dikkat edilmesi ve üzerine düşünülmesi gereken bir soru haline geliyor.
İşte Vitalik Buterin de bu kişinin geçmişine fazla odaklanmadan projenin kaçak verebileceği yerleri işaretlemekle yetinmiş. Vitalik’in blog yazısı epeyce uzun, onu ayrı bir zamanda ele almak, hatta bu önemli makalesini Türkçe’ye çevirmek, anlamak-anlatmak lazım.
Worldcoin projesinde öne çıkan noktalar şunlar:
- Orb diye bir donanım yapmışlar, insanların gözündeki iris tabakasını tarayarak bundan bir hash değeri (çok rakamlı bir sayı) elde ediyor ve bu değeri o kişiye verilen bir dünya kimliği ile birlikte merkezi bir veritabanına kaydediyor. Bu cihazdan 2000 tanesini üreterek, başlangıçta 20 ülkede ve 35 şehirde tarama işini yaparak bu sene sonuna kadar 1 milyar kişiye erişmeyi hedefliyorlar. (Kaynak.3 ve 4) Web sitelerindeki haritada Türkiye de Worldcoin’in insanlardan veri toplayacağı ülkeler arasında yer alıyor. Başka haber sitelerindeki listelerde ülkemiz yer almazken bu haritada yer alıyor olmamız da merakımı celbeden bir konu oldu.
- Gözleri taranan kişilere WLD token veriliyor. Token’ların %75’i kamuda yani bizlerde kalacakmış, gerisi yatırımcı, kurucu ve çalışanların payı. Bu token’lar ileride UBI yani evrensel asgari ücret denilen ve Bilderberg tarzı gizli görüşmelerde üretilmiş fikirlere hizmet edecek deniliyor. Bu benim öngörüm değil, zaten projenin web sitesinde açık açık yazılmış bir yol haritasının parçası. “AI based UBI” (Kaynak.5) yani YZ kaynaklı asgari ücret denilen bir kavramı Sam Altman daha önce icat etmiş ve OpenAI şirketinin blog’unda bunu yazmıştı. Bu kavrama da ayrı bir yazı ayırmak gerekiyor.
- Olumlu gözle bakılırsa, toplanan iris verilerinin Ethereum üzerinde işleyen Optimism L2 ağında (artık yeni ismi Op Mainnet oldu) çalışacak bir blokzincirinde hash’leri tutularak insanların kendilerini internet siteleri ve uygulamalar üzerinde ispat etmeleri sağlanacak.
Sonuç düşüncelerim:
Bu yazıda çok özet olarak ele aldığım Worldcoin projesi ve Vitalik’in kimliğin ispatı meselesi üzerine düşünceleri, çok daha derin ve detaylı bir analizi gerektiriyor. Sam Altman’ın daha önceden sabıkası var: Yalan söylemiş, söylediği yalanı ortada duran ve gizli kapaklı elit örgütlere girip çıkan birisi. Bu adama nasıl güvenebiliriz? Vitalik de blog yazısında aynı güvensizliği sergiliyor ve Orb cihazının arka kapılarına ve Worldcoin şirketinin art niyetlerine (satır arasında da olsa) dikkat edilmesi gerekir diyor. Ama korkarım ki Facebook ve Google gibi bu firma da kendi hizmetlerini milyarlarca saf insana iletecek bir yöntem ve bunu yayacak mali kaynak bulmuş ve sonunda günü gelince bu şirketin servisini hepimize dayatacaklar.
- Kaynaklar:
- Kaynaklar:
- https://vitalik.ca/general/2023/07/24/biometric.html
- https://www.cnbc.com/2023/05/18/bilderberg-openai-microsoft-google-join-ai- talks-at-secretive-meeting.html
- https://worldcoin.org/blog
- https://whitepaper.worldcoin.org/
- https://openai.com/blog/planning-for-agi-and-beyond
