2024’ün ilk yazısında öncelikle BTCHaber okurlarının yeni yılını en iyi dileklerimle kutlarım.
Yazının başlığı sizi şaşırtmıştır. Vadeli çeklerle, çipler, yani yarı iletken yongaların arasında nasıl bir ilişki olabilir? Normal olarak bu iki kavramın arasında çok mesafe olduğu için yan yana kullanılmaları garibinize gitmiş olmalı. Ancak bugün özellikle dikkatinizi bu mesafeye çekerek önemli bir konuya işaret edeceğim.
Finansal işler, kredi formunda para ve gayri-merkezi (ya da merkeziyetsiz) vadeli kredi yaratma mekanizmamız olan vadeli çekler ile yongalar ve dahası Yapay Zeka (YZ) arasındaki ilişkiyi anlatmaya çalışacağım.
Bugün etrafımız akıllı cihazlarla çevrili, elimizde her günün her anında bir süper bilgisayar ile yaşıyoruz. Bu cihaz olmadan adeta yokuz, sokağa çıkamıyoruz. Basit bir telefon olarak başlayan bu cihazlar artık hayatımızın her noktasında kullandığımız asistanlar haline geldiler. Artık arkadaşlarımızın telefon numaralarını ezberlemiyoruz, çoğumuz telefonumuzu evde unuttuğumuzda annesini, eşini arayacak kadar bile numarayı ezberinde tutmuyor.
Tabii bunun yanı sıra eğer otomobilimiz varsa onda da akıllı cihazlar gömülü artık. Bir de işlerimizde kullandığımız bir laptop, tablet ve/veya sabit bilgisayar var herkesin elinde ve hayatında. Tüm bu cihazlar birbirleriyle konuşmakta ve hayatımızın kontrolünü ellerinde bulundurmakta.
Yakında bu cihazlar YZ’siz düşünülmüyor, kullanılmıyor olacak, o kadarını da anlayabildik Chat-GPT sayesinde. Tüm cihazlarımızın içinde, bize hayatımızdaki işlerde yardımcı olacak bir akıllı asistan yer alacak, üstelik bizi çok iyi tanıyan, her işimize karışacak bir asistan olacak bu.
BigTech bizi gitgide daha fazla eline geçiriyor…
Yukarıda yazdıklarımı pozitif haberler verir gibi yazdım ama işin bir de öteki tarafı var. BigTech adı verilen Google/Apple/Microsoft gibi firmalar hayatımızı kontrol ediyorlar. Cep telefonlarımızdaki ve bilgisayarlarımızdaki CPU yongaları, yani akıllı merkezi işlemciler de bu kontrolün arka planını oluşturuyorlar. Her şey bu merkezi işlemcilerle elimizdeki cihazların içindeki uygulamalar arasında gerçekleşiyor. Yapay Zekalar geldiğinde de hem cep telefonlarımızdaki bu CPU’ları kullanıyor olacaklar hem de uzakta bir cloud servisinde karmaşık bir hesaplama çiftliğinde bulunan değerleri telefonumuza taşıyor olacaklar. Yani, özetle eskiden hayatımızın daha basit yönlerini kontrol eden telefonlarımız gitgide daha sofistike şekilde hayatımızın içine girecekler.
İşte bu yakın gelecekte ortaya çıkacak sonuçları hiçbirimiz tam anlamadan ve tartışmadan bir bakacağız ki BigTech hayatımızın daha da derinine girmiş: YZ’ler sayesinde banka işlerimizi, kripto cüzdanımızı, iş hayatımızı, gündelik hayatımızı da kontrol etmeye yeltenecekler. Bunu istediğimizden emin miyiz diye kimse bize sormayacak bile.
Ama işte bu yazıyı yazmaya başlarken kendime tam da bu soruyu sordum ve cevabını verdim. Vadeli çeklerimizin takibini, iş hayatımızın detaylarını, banka bilgilerimizi merkezi veri çiftliklerindeki on binlerce YZ yongasında vereceğimiz bir gelecekte yaşamak istiyor muyuz? Ben istemiyorum.
Peki ne yapacağız?
Vadeli çekli, YZ’li merkezi çipleri hayatımızdan nasıl çıkartacağız? Ya da şöyle sorayım, hayatımızın en içine kadar girecek olan çipleri, bizim aleyhimizde çalışmaktan nasıl çıkartacağız? Bu çetrefilli soruyu sık sık karşımızda buluyoruz, ama döne döne yine aynı yere geliyoruz. Blokzincir teknolojisi bize merkeziyetsizliği getirecek diyorduk, hâlâ tam olarak merkezsiz bir para sistemi içinde değiliz. Merkezi yapılar sonuna kadar direniyorlar, parada kontrolü kaybetmemek için ellerinden geleni yapıyorlar. Ama bir bakıyoruz YZ adlı yeni teknoloji bizi başka bir taraftan sarmalayıvermiş; mali olarak gayri-merkezi olalım derken daha da derinden çıkıp geliveren bir merkezi kontrol ünitesi, YZ formunda çiplerin içine yerleşivermiş.
Yakın çevremizdeki her şeyin gidişatı bize, teknolojik totaliter bir hayata doğru gidileceğini işaret ediyor şu anda. Ancak aynı anda dünyada makro seviyede gerçekleşen birtakım hadiselerle yeni bir konjonktürün geldiğine de şahit oluyoruz. Bu yeni konjonktür bize, dünyadaki tüm CPU’ları, yani merkezi işlemcileri, ve tüm GPU’ları yani YZ’lerin ana hesaplama yongalarını üreten tek bir fabrikayı işaret ediyor: Tayvan’daki TSMC fabrikasını. Bu kritik fabrikanın başında da dev bir kılıç sallanmakta: ABD ordusunun, Pentagon’un kılıcı. Bu önemli fabrika yüzünden Amerikan Pasifik Ordusu Tayvan’ı odağına almış durumda ve Çin’in ufacık bir hatasını kolluyor.
Yeni konjonktür, 2024 yılı ve devamında hayatımızı bugün ve ileride kontrol edebilecek tüm (ama tüm) çiplerin aynı ülkenin aynı fabrikasında üretilmesinin nasıl bir dengesizlik getirdiğine işaret ediyor. Bugün Çin Tayvan’a askeri müdahale yapsa, TSMC fabrikası da (ABD tarafından) havaya uçurulsa bir anda nasıl bir dünyanın içinde kendimizi buluruz? Tayvan’daki bu fabrikanın ABD tarafından öylece Çin’e teslim edilmeyeceğini biliyoruz, ancak her an beklenmedik şeyler de olabiliyor. Bu riske karşılık TSMC’nin bir benzerini Arizona eyaletinde kurma çalışmaları hızla devam ediyor (henüz bu fabrika bitmedi). Benzer başka fabrikalar, Intel ve Samsung tarafından hızla ABD’nin değişik eyaletlerinde inşa ediliyor.
Şimdi bu duruma, yani hayatımızı tümden eline geçirebilecek BigTech’in temel dayanağı olan CPU ve GPU’ların üretim yerinin tehdit altında olmasına sevinmeli miyiz yoksa endişe mi etmeliyiz? Özetle, bu darboğaz nasıl aşılacak?
Bir tarafta bizim insanlık olarak geleceğimizi tehdit eden bir savaş tehlikesi var. Diğer tarafta hayatımızı eline geçirmeyi aklına koymuş Batı ağırlıklı BigTech var. Bir başka tarafta da merkezi para sisteminin küresel olarak dağılması süreci yaşanıyor. BigTech’in varolan iş modelleri merkeziyetsiz bir para sistemini içermiyor. Vadeli çek dediğimde, merkezsiz kredi sistemini taşıyacak yeni, merkezsiz bir işlemci var aklımda. Aynı merkezsiz işlemci Yapay Zeka için de bizi bugünkü merkezi veri çiftliklerinden kurtarabilir.
Tüm bunlar nasıl bir ortak cümle oluşturacak yakın gelecekte acaba?
Sonuçta, değişen dünya konjonktürü, tek bir merkezde inşa edilen CPU/GPU’ların yerine gayri-merkezi ve dağıtık olarak üretilebilen, dağıtık hesaplama yapabilen ve paralarımızı da dağıtık tutabilen yeni tür bir mimariye ve yeni tür bir işlemciye işaret ediyor. Bir an için bu yonganın ufukta göründüğünü varsayalım:
Bu varsayıma göre şunları önümüzdeki yıllarda bekleyebiliriz:
1- Tek bir merkezde üretilmeyen, birçok ülkenin kendi fabrikalarında üretilecek orijinal ve dağıtık mimariye sahip yeni bir CPU’nun gelmesi beklenebilir. Bu üretimi hayal ederken Apple’ın bir zamanlar Macintosh bilgisayarı ve lazer yazıcısı ile ortaya çıkardığı “masaüstü yayıncılık” devrimini düşünüyorum. Buna benzer bir “atelye yongaları” imalat devrimini hayal edin benimle birlikte. Her üniversitede bir yonga matbaası kurulmasını düşünün.
2- Tek bir ülkede değil de birçok ülkede üretilebilmesi, bu yeni mimarinin çip üretim teknolojisi olarak pek bir yenilik içermediğini ama tasarım olarak pek çok yenilik içerdiğine işaret etmektedir. Örneğin paralel hesaplama yeteneğinin gelmesi ile yongaların bugünkülere kıyasla yüzlerce kat hızlanması.
3- Bu yeni mimarideki CPU’nun yapay zeka algoritmalarında da tesiri olması beklenebilir. Bu tesir hem YZ algoritmalarının merkezi olmaktan çıkmasına sebep olabilir hem de yeni bir tür, (Chat-GPT gibi generative değil de) Sembolik YZ’nin doğumunu tetikleyebilir.
4- Ufukta görünen, ya da göründüğünü varsaydığımız bu yeni mimarideki yonga, aynı zamanda merkeziyetsiz finans için de kullanılacaktır. Merkeziyetsiz finans için kullanılabilecek olan bu yeni yonga, ülkemizdeki eşşiz gayri-merkezi kredi yaratma mekanizması olan vadeli çekleri de, ödeme sistemlerini de, yeni tür merkeziyetsiz token’ları da üzerinde taşıyabilecek, elden ele transferini yapabilecektir.
Şimdi başlangıçtaki cümlemin içerdiği kavramlar arasındaki uzun mesafeleri nasıl kısaltabileceğimizi anlatabildim mi?
