bitcoin
Bitcoin (BTC) $ 70,784.97 2.66%
ethereum
Ethereum (ETH) $ 3,562.37 1.58%
bnb
BNB (BNB) $ 581.34 1.63%
solana
Solana (SOL) $ 187.28 1.66%
xrp
XRP (XRP) $ 0.626724 2.27%
cardano
Cardano (ADA) $ 0.651011 0.09%
dogecoin
Dogecoin (DOGE) $ 0.220049 19.40%

Funding Fee – Fonlama Maliyet Nedir?

VQmiokMoow

Bu yazıda, kriptopara türev piyasalarındaki “Funding Fee” kavramını Fonlama Maliyeti (“FM”) olarak Türkçeleştirerek birlikte değerlendirmek istiyorum.

Spot piyasa ile türev piyasa Farkı nedir?

Spot piyasada işlemler o anda gerçekleşir. Diyelim Nasdaq’ta Zoom (ZM) hissesi alacaksınız. Fiyatı 372 USD üzerinden 10 adet almak için 3.720 USD ödemeniz gerekir. Türev piyasa veya vadeli piyasalarda işlemler o anda gerçekleşmek zorunda değildir. Siz 2021 Aralık sonu için ZM hissesi alabilirsiniz bir türev piyasada. Aralık ayı sonu teslim Zoom hissesi fiyatı bugünkü fiyatına faiz maliyetinin ve de risk priminin (getiri beklentisinin) eklenmesiyle bulunur.

Türev piyasada bir hafta sonrasından birkaç yıl sonrasına kadar vadeli işlemler yapmak mümkündür. Spot piyasanın aksine fiziki teslimat yükümlülüğü olmak zorunda değildir. Böylece vade sonunda alıcı ve satıcı kar/zarar mahsuplaşmasıyla işlemi kapatırlar. Türev piyasada teminat alınan mal yerine başka bir değer de olabilir. Altını TL veya USD teminatla da alabilirsiniz. Türev piyasada spot piyasada olan miktardan daha fazla ürün alınıp satılabilir. Yani diyelim toplamda 1000 ZM hissesi var ama türev piyasada 2000 ZM hisselik pozisyon taşınıyor olabilir.

Neden türev piyasaları vardır? Bir işe yarar mı bunlar?

Türev piyasaları risk yönetimi için çok önemli araçlardır. Varsayın ki ihracat yaptınız ve 10,000 USD alacağınız var 3 ay sonraya. Eğer bugünkü kur düzeyini uygun buluyorsanız, fiyatı sabitleyerek işlem yapacağınız ve vade tarihinde elinize geçecek TL’yi bulacağınız yer türev piyasasıdır. Diyelim ki size Bitcoin ödeyen bir iş yeriniz var ama kiranızı USD olarak ödüyorsunuz. Türev piyasası gelecek kiralarınızı bugünkü fiyattan sabitlemenize yarar bu örnekte. Bunların dışında fon yönetiminde veya alım satımda spekülatif olarak daha çok kazanç sağlamak için de türev piyasaları kullanılır. Mesela Türkiye’ye yatırım yapan yabancılar zaman zaman hisse senedi alıp, Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında endeks türev aracını satarak portföylerinin endeksten arındırılmış getiriye yani namı değer Alpha sağlamaya odaklamaktadırlar.

Kripto türev piyasalarındaki hacim nedir?

Ocak 2021 son haftası itibarıyla Chicago Mercantile Exchange (“CME”) hariç kripto borsaları arasında günde 80 milyar USD Bitcoin ve 20 milyar USD Ethereum başta olmak üzere 100 – 150 milyar USD günlük işlem hacmine ulaşan türev borsalar faaliyet göstermektedir. Bu piyasalarda %50’lik pazar payı Binance, Huobi ve Bybit tarafından kontrol edilmektedir. Bu merkezi borsaların dışında merkeziyetsiz finans (“DeFi”) tarafında da hızla büyüyen türev ürünler bulunmaktadır. Meraklısına değerli dostum Turan Sert’in bu konudaki yazılarını öneririm.

Kripto türev piyasalarındaki genel çalışma mantığı nedir?

Kripto türev piyasaları genel olarak işlem yapılan para birimi cinsinden teminat kabul eder. Vadeler klasik borsalarda olduğu gibi yılın içinde birkaç aylık dönemlere dağıtılmıştır. Kaldıraç klasik borsalardaki 10x’in üzerinde 50x ila 100x arasındadır. Kaldıraç 1 birimlik teminat ile ne büyüklükte pozisyon alınabileceğini ifade eder. Buraya kadar kripto türev borsaları Borsa İstanbul veya CME’den teknik anlamda çok farklı değil. Bunun için yazının başlığındaki FM kavramına gitmemiz gerekiyor.

Sonsuz (vadesiz) türev kontratı ne demek?

Bitmex bunu ortaya atana kadar bilinen borsalardaki yöntem önceden belirlenmiş vadelere göre işlem yapmaktı. Yılın her ayı veya birkaç ayda bir işlem gören vadeler bu işin standart yöntemiydi. Kendisi sadece kripto türev borsası olan Bitmex ise bu konuda Mayıs 2016 itibarıyla küçük çaplı bir devrim yaptı ve ilk “Perpetual Contract” yani vadesi olmayan türev ürününü Bitcoin ve USD üzerinden piyasaya sürdü.

Artık yatırımcılar belirli bir vade takip etmek yerine hiç sona ermeyen yani bir yerde yeterli teminat konmuşsa alınıp sürekli beklenebilecek bir yatırım veya spekülasyon aracına sahip olmuşlardı. İşte tam bu noktada FM ihtiyacı ortaya çıktı..

FM neye yarar?

Vadesi olan bir kontratta, mesela endeks 1200 diyelim ve bir hafta sonra kontratın vadesi gelecek bir piyasada; spot fiyatta hep 1200’de kalırken vadeli fiyat çok az oynar. Fakat isterse spot 1200 olduğunda vadeli 1100’e düşsün, kontratın son gününde taraflar 1100’den değil endeksin kapanışından uzlaşırlar. Yani vade sonu, fiyatları spottan uzağa götüren yatırımcı için bir ceza mekanizması olarak çalışır.

Sanırım bu noktada FM’nin işlevi belli oldu. Vadesi olmayan bir kontrat yaratırsanız, bazı yatırımcıların fiyatın spottan kalıcı şekilde ayrılmasını zorlaştırmanız gerekir. Aksi takdirde türev piyasanın fiyatlarıyla spot piyasanın fiyatları birbirinde kopar. Bir miktar kopma sağlıklıdır, arbitraj sağlar, işlem yapmayı destekler ve yatırımcıların pozisyon alma eğilimlerini gösterir. Fakat kalıcı olarak spot fiyattan sapan bir türev borsası temel işlevlerini yerine getiremez. FM’nin rolü, vadesi olan kontratlardaki vade sonu etkisini saatlik bazda süresiz kontrata yansıtmaktır.

FM nasıl çalışır?

Kripto türev borsası farklı kaynaklardan topladığı mesela Bitcoin fiyatıyla spot bir endeks oluşturur. Yatırımcıların türev piyasada yaptığı işlemler bu endeksten yukarıysa, pozitif prim; aşağıdaysa negatif prim hesaplanır. Belirli bir saat aralığında bu primler borsanın kendi formüllerine göre hesaplanır ve bir sonraki zaman diliminde bir önceki zaman diliminin primi pozitif veya negatif maliyet olarak açık pozisyon tutanlara yansıtılır.

Uzun lafı basitleştirirsek.. USD bazlı 35.000 olan Bitcoin spot fiyatı yerine 35.200 vadeli fiyat geçiyorsa, bir sonraki dilimde mesela saatlik %0.01’lik bir pozitif prim oluşabilir. Sayıya dikkat buyurmayın lütfen, mantığa bakın. Eğer işlemler 34.800’den gerçekleseydi bu sefer negatif prim oluşacaktı. Pozitif prim olduğunda her saat başına uzun pozisyon taşıyan yatırımcılar toplam pozisyon değeri üzerinden bu maliyeti kısa pozisyon taşıyanlara öder. Tersi olduğunda bu sefer kısa pozisyon taşıyanlar uzun pozisyon taşıyanlara öder. Borsalar bu işlemde araya girmezler ve piyasanın dengelenmesi için bu aracı kullanırlar.

Ciddi bir etkisi var mı ki bu kadar yazı yazdın?

Şöyle diyebilirim, Aralık – Ocak döneminde kripto türev borsalarında Ethereum alan yatırımcılar 2 ayda yaklaşık %14 FM ödediler. Fiyat artışı %180 gibi olduğu için bunun bir önemi yok diyebilirsiniz ama varsayın ki fiyatlar aynı yere geri gelmiş olsa bu maliyet hiçbir şey değişmese de bir şeyin değiştiğini gösterir.

Daha da önemlisi ve kullanıcılar açısından fark etmezlerse büyük risk aldıkları nokta ise bu maliyetin kaldıraç oranıyla paralel olarak arttığıdır. Yani yatırımcı 1000 USD karşılığı Bitcoin aldıysa ve spot tutuyorsa, fiyat değiştiği kadar kazanır veya kaybeder. Eğer üstüne 1.000 USD’lik daha türev piyasada Bitcoin aldıysa, bu sefer fiyat hareketinin 2 katı etki görür ama bir de kaldıraç olarak aldığı 1.000 USD üzerinden bir maliyet (veya kazanç) sağlar.

Yukarıdaki örneğe geri dönersek, eğer yatırımcı teminatının 10 katı Ethereum almışsa %140 FM ödemiş demektir. Fakat bu arada %1.800’de fiyat artışından kazandı türev pozisyondan. Ama burada satmadığı takdirde, fiyatlar aynı yere geri gelirse artış 0’a değil FM maliyeti yüzünden negatife düşer. Arada teminat yok olacağı için pozisyonu borsa tarafından kapatılacaktır ama spotta parası aynı kalacakken vadelide kaldıraç ve FM kombinasyonuyla hepsini kaybetmiştir.

Spot piyasaların aksine vadeli piyasalar sıfır toplamlı pazarlardır. Bu nedenle biri ne kadar kaybediyorsa bir başkasının da o kadar kazanacağını unutmamak gerekir. Bu örnekler aslında Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında da aynen geçerlidir. Endeks veya USD kontratlarının bugünkü fiyatıyla yılsonu fiyatları arasındaki farka bakarsanız, Türkiye’deki faiz oranına yakın bir oranla ileriye doğru yukarıda olduğunu göreceksiniz. Bu durumda Aralık vadeli endeks alan bir yatırımcı fiyatlar aynı kaldığı takdirde aradaki bu fiyat (aslında faiz ve risk primi) kadar farkı kaybedecektir, satan yani kısa vadeli pozisyon alan da kazanacaktır. Kripto türev piyasalarında FM ihtiyacı daha önceki örneklerde de gösterdiğim gibi, Borsa İstanbul nezdinde veya diğer tüm vade sonu olan kontratlarda vade sonu etkisiyle sağlanmaktadır.

Son sözler..

Yatırım risklidir. Kripto yatırımı daha risklidir. Türev daha da risklidir. Kaldıraçlı türev daha daha risklidir. Sıfır toplamlı bir alanda profesyoneller ve ne yaptığını çok iyi bilen bazı yatırımcılar için bir alan olabilir. Bunun dışındaki yatırımcılar ilgilendikleri zaman spot piyasaları kullanabilirler. Hatta daha da iyisi Andreas Antonopoulos’un dediği gibi emeği ve yaptığı işten kriptopara kazanmak, yatırım yapıp kazanmaktan çok daha sağlıklı ve kalıcı olabilir. Eğer ileride bir tarihte kriptoparaların kalcılığı ve kabulü artarsa, bazı ülkelerde ufak ufak görüldüğü gibi maaşların ödenmesinde bir araç da olabilirler. Her ne kadar bugünlerde uzak bir ihtimal gözükse de..

Not: Bu yazı bir yatırım yapma veya yapmama tavsiyesi değildir. Teknik olarak Fonlama Maliyetini açıklamak üzere hazırlanmıştır. Herhangi bir yatırım düşündüğünüzde yetkili yatırım danışmanlarıyla görüşerek yapınız.

Bu makale yatırım tavsiyesi veya önerisi içermemektedir. Her yatırım ve alım satım hareketi risk içerir ve okuyucular karar verirken kendi araştırmalarını yapmalıdır.

btchaber bh logo

Hulki Okan Tabak

Hulki Okan Tabak 1992'de Robert Kolejden mezun oldu, ardından Koç Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümünü bitirdi ve Bilgi Üniversitesinde İşletme Yüksek Lisansı yaptı Çeşitli finans kuruluşlarında çalıştıktan sonra 2002 - 2017 döneminde Girişim Sermayesi alanında fon yöneticisi olarak çalıştı.
https://www.btchaber.com/





Blokzincirin ve kripto paraların, geleceği nasıl değiştireceğini bugünden öğrenin.
btch x banner
btch youtube banner
Bağlantıyı kopyala