Kodsuz yazılım geliştirme meselesi her geçen gün daha çok gündeme geliyor. Hal böyle olunca blokzincir ekosistemi de bu yönde adımlar atmaya çalışıyor. Bu yazıda da benzer bir motivasyon ile yola çıkan Agoric teknolojisini beraber anlamaya çalışacağız.
Hadi başlayalım. Öncelikle aşağıdaki mimariye dikkatlice bakmanızı istiyorum. Ardından burada bahsi geçen parçalardan bahsedeceğiz.
Bizim bu mimaride odaklanacağımız kısım Zoe ismi verilen framework. Bu framework pratik bir şekilde DEFI uygulamaları geliştirmenizi sağlıyor. Fakat bundan önce burada bahsi geçen diğer başlıkların ne olduğuna yakından bakalım.
Tendermint ile başlayalım. Tendermint ismine blokzincir ile ilgilenenler az çok aşinadır. Özellikle Cosmos ekosistemi bu aşinalığı sağlıyor. Tendermint, bir Pratik Bizans Hata Toleransı fikir birliği yaklaşımı. Bildiğiniz gibi blokzincirde bazı fikir birliği yaklaşımlarına ihtiyaç duyuyoruz. Tendermint ve Blok Zincirler Arası İletişim protokolü (IBC), Cosmos ekosisteminin “blokzincirlerin interneti” iddiasını sağlayan temel teknolojileri olarak karşımıza çıkıyor.
IBC’yi biraz daha açalım. IBC, Blok Zincirler Arası İletişim için katmanlı bir protokoldür. Aracı röleler kullanılarak mesajların bir blok zincirinden diğerine gönderilmesini sağlar.
Endo ile devam edelim. Endo diğer ismiyle Hardened Javascript, güvenlik konusuna takıntılı bir Javascript modeli. Agoric teknolojisi şu soruya odaklanmış. Javascript geliştiriciler için çok büyük bir kolaylık fakat güvenlik konusunda daha titiz nasıl olabiliriz? Bu sorunun cevabını ararken Hardened Javascript teknolojisini geliştirmişler. Yaklaşım bir JavaScript standardı olma yolunda ilerliyor. Javascript için Node.js ne anlama geliyorsa, Hardened Javascript yaklaşımında da Endo bu anlama geliyor. Endo bu yaklaşımın Javascript temelli çalışma ortamı. CapTP ismi verilen özellikle blokzincirdeki nesneler arası iletişim kuruluyor.
CapTP’yi biraz daha açalım. Yetenek taşıma protokolü olarak tanımlanan CapTP, zincirler ve bilgisayarlar arasında çalışan güvenli dağıtılmış kod yazmayı kolaylaştırıyor. Bir bilgisayardaki varlıkların başka bir bilgisayardaki varlıklarla güvenli bir şekilde iletişime geçmesini sağlıyor.
Burada bahsi geçen Dijital Varlıklar, devredilebilen veya kullanılabilen mülkiyeti varlık sahibine ait sözleşme bazlı dijital içerikler olarak düşünülebilir. Bir sözleşmeye katılma hakkı da, diğer herhangi bir varlık gibi alınıp satılabilen türetilmiş bir varlıktır.
Şimdi bu hak kısmına odaklanıyoruz ve ERTP karşımıza çıkıyor. ERTP (Elektronik Haklar Aktarım Protokolü), Agoric’in belirteçleri ve diğer dijital varlıkları oluşturmak ve aktarmak için belirteç standardıdır. ERTP API’sini kullanarak, tamamen aynı güvenlik özellikleriyle aktarılan, değiştirilebilir ve değiştirilemez belirteçleri kolayca oluşturabiliyor ve kullanabiliyorsunuz.
Ve nihayet Zoe kısmına gelelim. Agoric üzerine kurulu uygulamaları kullananlar için, Zoe, üçüncü taraf akıllı sözleşme kodu hatalı veya kötü niyetli olsa bile, istediğinizi elde etmenizi veya sunduklarınızı geri almanızı sağlayarak teklif güvenliği sağlayan bir framework. Bu da uygulamaların geliştiriciler, akıllı sözleşmenizin en iyi yaptığı şeye odaklanabilmeniz için bir güvenlik ağı sağlıyor.
Şimdi bir toparlayalım. En alttan başlayarak en üste vardık. İlk olarak blokzincir fikir birliği algoritması Tendermint ile başladık. Ardından blokzincirler arası iletişim için IBC karşımıza çıktı. Altyapı sonrasında Hardened Javascript kullanarak köprümüzü inşaa ettik. Ardından dijital varlıklar, bu varlıkların bir hak konseptiyle ele alınması ve son olarak bu noktada geliştiriciler için sunulan Zoe frameworkü ile final yaptık.
Blokzincir gerçekten okyanus gibi değil mi ? Tamamen teknik bir noktadan yola çıkıp, sosyal sonuçları olan bir yeri bakış açımıza dahil edip sonra yine geliştiriciler için sunulan bir teknik altyapı ile bitirdiğimiz bir teknolojik mimari. Algılamak, anlamak gerçekten kolay değil. Ama çok kıymetli.
Mimariyi arkaplanda bırakıp biraz da bu fikrin olgunlaşmasıyla devam edelim. Roma bir gecede kurulmuyor. Agoric kurucuları bundan tam 35 yıl önce bir akademik araştırma yayınlamış. İsmi “Markets and Computation: Agoric Open Systems” (Piyasalar ve Hesaplama: Agorik Açık Sistemler)
Mini bir kitap büyüklüğündeki bu çalışmanın tamamına burada yer vermek isterdim ama alanımız kısıtlı. Fakat araştırmadan bir görseli sizle paylaşmak istiyorum.
Bu aşamalara dikkat edelim. Ekonomik parametreler, güvenlik, uyumluluk, koordinasyon ve güven gibi başlıklar var. Agoric’in az önce konuştuğumuz mimarisi ile ne kadar yakın değil mi ? Aslında 35 yıl boyunca Agoric’in kurucuları aynı başlıklar etrafında dolaşmış. Blokzincir teknolojisinin gelişimiyle beraber akıllarındaki mimari somutlaşmış. ( http://papers.agoric.com/papers/markets-and-computation-agoric-open-systems/abstract/ )
Peki bu Zoe’yi kullanarak nasıl DEFI uygulamaları geliştiriyoruz. Ve gerçekten no-code konseptlerine yakın mı ?
Aslında 3 adımda gerçekleşiyor herşey. Öncelikle bir bileşen seçiyorsunuz, ardındna Dapp’ı geliştirip markete gönderiyorsunuz. Aşağıdaki görseller biraz bunu somutlaştırmış.
Peki bu bileşenler ne? Hemen bunlara bakalım. Bunlar arasında otomatik piyasa yapıcı, OTC masası, Kasalar ve Krediler, gizlilik destekli finansal çağrılar, ikame edilebilir ve ikame edilemez varlıklar var. Ayrıca dış dünya verilerini de kullanabiliyoruz. Burada Chainlink desteği mevcut. Son olarak örnek projelerin olduğu bir Github deposu paylaşarak sizi DEFI geliştirme sürecine davet ediyorum. ( https://github.com/Agoric/ )
Belki de ileride bu köşeden küçük uygulamalar yaparak bu serüvene beraber devam ederiz. Şimdilik sürpriz olsun.
