Vitalik Buterin, geçen haftalarda yayınlanan ve yazarlarından birisinin kendisi olduğu, “Decentralized Society: Finding Web3’s Soul” başlıklı makalede, Web3’ün sosyal kredi sistemini oluşturmak için kullanılabilecek devredilemez bir token tarif etti. Soulbound, yani “Ruhadenk” diye çevirebileceğim, kişiyle eşleştirilmiş bu yeni token’ları Vitalik, bundan sonra blokzincirlerde kimlik yerine kullanabilmeyi ümit ediyor. Bu haftaki yazımda Vitalik’in yeni önerisini sizlere özet halinde aktarıp ardından bu konuda hemen aklıma gelen iki eleştiriyi yazmak istedim. Birinci eleştirimi bu yazının sonunda bulacaksınız. İkinci ve daha derin olan eleştirimi ise haftaya anlatacağım. Vitalik’lerin makalesinin orijinali okumak isteyenler en alttaki Referans kısmında linki bulabilirler.
Öncelikle makalenin özetini vereyim (tl;dr):
1. SBT diye fiziksel dünyadaki kimliğimize karşılık gelen bir token öneriyorlar.
2. SBT token’ı devredilemez, bunu kişisel bir NFT olarak da tarif edebiliriz.
3. Web3’te kimlik eksikliği, Web2 altyapısına yoğun bağımlılık ve kripto hırsızlıkları dahil olmak üzere birçok soruna yol açtı.
4. SB token’ları, NFT sahtekarlığını azaltmak, teminatsız kredi vermeyi etkinleştirmek, DAO’ların Sybil saldırılarını hafifletmesine yardımcı olmak vb. için kullanılabilir.
5. Nihayetinde SBT konsepti pasaportumuzu, tıbbi verilerimizi veya diplomalarımızı SB token’larına dönüştürebilir.
Ruha Denk Token’ların (SBT) Çıkış Noktası
Mevcut Web3’ün açık ara en büyük başarısı, dijital varlıklar üzerinde gerçek mülkiyetin gerçekleştirilmesi ve bu varlıkların merkezi olmayan ağlarda kolayca transfer edilebilmesi oldu.
Bununla birlikte, mevcut Web3’de olaylar çoğunlukla finansal hayatımız etrafında döndüğü için, kaçınılmaz olarak insanlarda bu inovasyonların çok fazla para merkezli olduğu izlenimini bırakıyor. Ethereum blokzincirinin yaratıcısı Vitalik Buterin, ideal bir merkezi olmayan toplumun (DeSoc- Decentralized Society) bu şekilde para-merkezli olmaması gerektiğini düşünüyor. Bu sebeple SB token’larını, yani SBT’leri öneriyor.
Şu anda gerçek dünyada herhangi bir cep telefonu uygulamasının bizim kimliğimizi etkinleştirmekte kullandığı yöntem, two-factor veya three-factor authentication denilen, benim gerçekte kim olduğumun iki veya üç farklı yerden kontrolüne dayalı olanlar. Bizim ülkemizde bu kontrol şu şekilde uygulanıyor:
- Herkesin bir TCKN’si var ve bunu Nüfus idaresi yayınlıyor. Benim Cemil Şinasi Türün olduğumun kontrolünde birinci adım olarak TCK numaram isteniyor.
- İkinci olarak, cep telefonu operatörlerinde herkesin sabit bir numarası bulunuyor. Bu numara da Turkcell gibi bir operatörde zaten benim adımla ve kimlik bilgilerimle eşleştirilmiş olarak bulunuyor. Ben de telefonuma bir uygulama indireceğim zaman, uygulamanın içinden cihaza chip olarak takılı olan cep telefonu numarası okunabiliyor. Kullanıcıdan bağımsız olarak elde edilebilen bu numara ile kullanıcının beyan ettiği numara eşleştirilince aynı olduğu görülüyor. Genellikle bu eşleştirilme için ek olarak bir SMS yollanarak mesajın içinde gelen numaranın uygulama içine yazılması ikinci bir kontrol olarak isteniyor.
- Ancak bu da yeterli değil, zira telefonunuzu başka birisi eline geçirmiş olabilir. Bundan başka bir de e-posta adresinize yollanan bir mektup ile de üçüncü farklı noktadan sağlama yapılmış oluyor. (Aslında bu da yeterli değil.)
Gerçek dünyada benim kimliğimin sağlaması, 1) devlet nüfus dairesi kayıtları, 2) Turkcell ve 3) Gmail tarafından yapılıyor. Bunların hiçbiri benim denetimimde olan kurumlar değil. İşte SBT’lerin geldiği yer burası, yani kimliğimizin bizim elimizde olmaması.
Şu anda blokzincir platformları üzerinde, yani Web3’de bizi temsil eden tek bir numara bulunuyor: Cüzdan adresim. Eğer cüzdan adresimi kaybedersem ya da çaldırırsam varlıklarımı geri almanın bir yolu yok. Bu sıkıntılı durum Web3’ü insanlar anlatırken yaşadığımız en önemli sorun olarak görünüyor. İşte bu soruna çare olarak ben de uzun süredir blokzincirlerde nasıl bir kimlik kaydı yapılması gerektiğini düşünüyordum. En sonunda bu sorunun gelip dayanacağı yerin cihazlar içindeki CPU yongaları olacağını düşünüyorum. Ne var ki, Vitalik ve arkadaşları yazdıkları bu yeni makalede sorunu SBT’lerle çözebileceklerini düşünmüşler.
SBT’leri recover etmenin, yani kaybedilirlerde geri kazanmanın yollarını anlatmışlar makalede. Örneğin kişilerin arkadaşlarının ve ait oldukları sosyal kurumların bu amaçla kullanılmasını önermişler. Genellikle Vitalik Buterin gibi bir liderin Ethereum platformunda yapılan tüm geliştirmelerden ve uygulamalardan haberdar olması, Web3 inovasyonları konusunda onu otorite olarak görmemize neden oluyor. Sanıyorum blokzincirler üzerinde geliştirilen her yeni fikir bir şekilde Vitalik’e ulaşıyordur gerçekten de. Bu nedenle Vitalik böyle uzunca ve detaylı bir makale yayınlayınca onu alıp ince ince okumak gerekiyor. Nitekim DAO’lar üzerine yapılan sybil ataklar konusunda hayli detaylı bilgiler verilmiş makale içerisinde. SBT’leri geri kazanmanın yolları veya NFT’ler olarak yapılan alım-satımlarda geçtiğimiz yıl ortaya çıkan sahtekarlıklar vb. hepsi bir şekilde Vitalik’e intikal etmiş gibi görünüyor. Bu nedenle kimliğimizin kaydı ve kaybedilirse nasıl geri alınacağı gibi teknik taraflarının eksiği olduğunu sanmıyorum.
Makale ile ilgili benim yapacağım temel eleştiri, kredi alma konusunda SBT’lerin kullanımı hakkında olacak. Dünya varlığımız ile kimlikteki varlığımızı eşleştirme işi ise çözmesi daha zor bir problem. Onu da gelecek yazıya bırakıyorum.
Temel Eleştirim:
Şu anda Web3 dünyasında ipoteksiz kredi almanın bir yolu bulunmuyor. Örneğin ülkemizdeki vadeli çek sistemi gibi bir vadeli borç alma yöntemini token’lar dünyasında göremiyoruz. Hatta bu konuda yıllardır elimize yapışmış bulunan Defterhane diye bir girişimimiz de mevcut. Bizim Defterhane ekibi olarak çalıştığımız bunca zamanda karşılaştığımız en önemli sorun, borç yaratacak kimselerin gerçek dünyada, yani finansal ilişkiler ve ödemeler dünyasında nasıl bir kredibiliteye sahip olduğu bilgisinin elde edilmesi ve blokzincire aktarılması oldu. Skorlama denilen bu bilginin, kişiye özel borç verileceğinde zurnanın zırt dediği nokta olduğunu belirtmem lazım.
İşte Vitalik de, makalesinin bir kısmını bu hassas probleme ayırmış. Tüm Batılı araştırmacı ve mühendislerinde gördüğümüz eksiklikten o da musdarip: İpoteksiz kredinin önemini anlıyor ancak anlatsak da vadeli çekleri kavraması mümkün olmayacak. Gerçek dünyada vadeli çeki yazan kişi ile alan kişi arasındaki güven ilişkisini blokzincirlere aktarmayı hiç kolay bir mesele olarak görmüyoruz. Bitcoin makalesinde zaten bu konu Satoshi tarafından ters biçimde ele alınmış ve bitcoin sistemi temelde “güvene ihtiyaç duyulmayan nakit sistemi” şeklinde anlatılmıştı. Biz de daha Mayıs 2018’de ticari ilişki sırasında kurulan güvene dayalı ilişkinin blokzinciri mühendislerince anlaşılmadığını ve küçümsendiğini, ancak bunun ileride temel problemlerden biri olacağını, bu güveni gayri-merkezi ağlara aktarımının kolay olmayacağını söylemiş ve yazmıştık (Ref:2).
Şimdi aradan geçen zamanda, finansal sistemlerin %90 kredilerden oluştuğunu bazı mühendislerin ve bu arada Vitalik’in bu gerçeği kavramış olduğunu görüyoruz. Bu kısmı sevindirici…
Bir kişinin kredi skoru bilgisinin blokzincir üzerinde takip edilmesi hiç zor değil. Ancak iş o noktaya gelene kadar, Web3 öncesinde yani analog veya Web2 finans dünyasında oluşmuş olan kredi bilgisine nasıl güvenileceği ve buraya nasıl aktarılacağı sorunu ortada duruyor. İşte Vitalik-gillerin makalesinde SBT ile elde etmeyi arzuladıkları sonuçlardan belki de en önemlisi bu kişi skorunu Soulbound token’lar yoluyla blokzincire geçirilmesini sağlamak.
Referans:
1) https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4105763
2) https://medium.com/t%C3%BCrkiye/bitcoin-yolun-sonu-mu-e60489b88dbf
