Kripto para topluluğunda son yıllarda en çok kullanılan terimlerden biri de katman-2. Peki katman-2 nedir, en popüler katman-2 protokolleri hangileri? İşte layer-2 olarak da adlandırılan katman-2 protokolleri hakkında bilmeniz gerekenler…
Katman-2, mevcut bir katman-1 blockchain ağı üzerine inşa edilen ikincil bir çerçeve veya protokol anlamına geliyor. Bu protokollerin temel amacı, büyük kripto para ağlarının karşılaştığı işlem hızı ve ölçeklendirme zorluklarını çözmektir.
Bunun nedeni hala Bitcoin ve Ethereum gibi popüler katman-1 protokollerinin saniyede binlerce işlemi (TPS) işleme kapasitesine sahip olmaması. Bu durum kripto para projelerinin uzun vadeli büyümelerini olumsuz etkileyen sorunlardan biri. Zira kripto para ağlarının benimsenmesinin ve kullanım alanlarının artması için daha yüksek sayıda işlem işleme kapasitesine sahip olması gerekiyor.
İşte bu bağlamda katman-2 protokolleri devreye giriyor. Bu protokoller, blockchain ağlarının hız ve ölçeklenebilirlik sorunlarına çözüm getiriyor. En popüler katman-2 protokollerine örnek olarak Bitcoin ağındaki Lightning Network’ü ve Ethereum ağında ise Ethereum Plasma’yı örnek gösterebiliriz. Her iki protokol de söz konusu ağlardaki verimliliği arttırmayı hedefliyor.
Lightning Network, Bitcoin ağındaki işlemleri gerçekleştiren ve sonrasında bu işlemleri ana ağa bildiren bağlı kanallardan oluşan bir protokol. Durum kanalları ödeme kanalları olarak kullanılıyor. Öte yandan Ethereum Plasma ise esasen ağaç veri yapısındaki küçük çaplı yan zincirlerden oluşuyor.
Basitçe özetlemek gerekirse katman-2 protokolleri, işlemlerin ve süreçlerin katman-1 ağından bağımsız olarak gerçekleştirildiği ikincil bir ağ oluşturuyor. Bu protokoller aynı zamanda zincir üstü (on-chain) ölçeklendirme çözümleri olarak da adlandırılıyor.
Katman-2 protokollerinin sağladığı temel avantajlardan biri de ana ağı yani katman-1 protokolünde herhangi bir yapısal değişikliğe yol açmadan ölçeklenebilirliği arttırması. Bu sayda katman-2 çözümleri ağın güvenliğinden ödün vermeden verimliliği artırma potansiyeline sahip.
Katman-1 protokolleri güvenliği sağlarken katman-2 protokolleri de saniyede yüzlerce hatta binlerce işlem gerçekleştirerek yüksek verimlilik sunuyor.
Katman-2 Çözümleri | Faydalı Bilgiler |
Polygon (MATIC) | Polygon, aktif ortaklıkları ve yenilikleri sayesinde platform üzerinde çalışan en popüler Ethereum tabanlı layer-2 ölçeklendirme çözümlerinden biridir. |
Loopring (LRC) | Eski bir Google yazılım mühendisi olan Daniel Wang tarafından geliştirilen Loopring, Ethereum blockchain’inde varlık alım satımını ve Ethereum platformunda ödeme yapmayı ağın güvenliğinden ödün vermeden daha hızlı ve daha ucuz hale getirmeyi amaçlayan bir layer-2 çözümüdür. |
Arbitrum | Eski ABD Beyaz Saray Baş Teknoloji Sorumlusu Ed Felton tarafından kurulan Arbitrum, en hızlı büyüyen DeFi platformlarından biri. Öyle ki bu şekilde büyümeye devam etmesi durumunda Arbitrum’un Polygon’u dahi geride bırakacağı öngörülüyor. |
Optimism (OP) | Polygon ile benzerlikleri bulunan layer-2 protokolü Optimism, Ethereum işlemlerinin hızını artırmak ve veri sıkıştırma tekniklerini kullanarak işlemleri başka bir paralel blockchain’e yerleştirerek maliyetleri düşürmeyi amaçlıyor. |
Immutable X | Belki de bu listede yer alan en benzersiz katman-2 protokolü Immutable X. Bu layer-2 protokolü geliştiricilerin NFT projelerinin oluşturulmasını basitleştiren bir blockchain platformu. |
XDAI Chain | 2018 yılından bu yana varlığını sürdüren XDAI Chain projesi blockchain ağını çalıştırmak için kripto olarak xDai adlı bir stabilcoin kullanıyor. |
ZKSwap (ZKS) | ZKSwap, Ethereum blockchain’i üzerinde oluşturulmuş bir diğer benzersiz layer-2 çözümü. ZKSwap, bir zkRollup teknolojisi tarafından desteklenen otomatik piyasa yapıcı (AMM) tipi merkezsiz bir borsadır. |
Skale | Skale, Ethereum uyumlu blockchain’lerdeki ölçeklendirme sorununu, merkezsiz uygulamaların (dApps) işlemlerini yürütmek için kullanabilecekleri esnek yan zincirler oluşturarak çözmeye çalışan bir başka açık kaynaklı, layer-2 ölçeklendirme çözümü. |
Elbette tüm katman-2 çözümleri bu kadarla da sınırlı değil. Polkadot gibi kripto para topluluğunca yakinen tanınan layer-2 çözümleri ve StarkNet gibi gelecek vadeden ve geliştrilme aşamasında olan onlarca ölçeklendirme çözümü var.