bitcoin
Bitcoin (BTC) $ 64,683.33 5.22%
ethereum
Ethereum (ETH) $ 3,360.91 7.33%
bnb
BNB (BNB) $ 528.80 8.38%
solana
Solana (SOL) $ 185.99 8.39%
xrp
XRP (XRP) $ 0.598119 3.66%
cardano
Cardano (ADA) $ 0.623316 9.22%
dogecoin
Dogecoin (DOGE) $ 0.132455 11.38%

Paylaş

DeFi: Tokınlaştır, Sakla, Ödünç Ver, Değiş-Tokuş Et

defi1

Bu haftaki yazıma 2021 yılında yayınlanmış olan “DeFi ve Finansın Geleceği” isimli kitaptan* birkaç cümle alıntı ile başlayacağım. Alıntı kitabın önsözünden ve bu satırlar Coinbase’in kurucusu Fred Ehrsam’a ait. Ben de bu düşüncelerle aynı paralelde fikirler taşıdığımı belirtmeliyim.

“DeFi, “merkezsiz finans” için şirin bir kısaltma olmakla beraber hadisenin gerçek potansiyelini gizlemekte: DeFi aslında sıfırdan inşa edilmekte olan yeni bir finansal sistem. DeFi bugün küçük olsa da (geleneksel finansal sistemdeki yüz trilyonlara kıyasla sadece on küsur milyar dolarlık varlığa sahip) ama süratle büyümekte. Yükselişi on yıllar alacak olsa da, DeFi’nin dünyanın birincil finansal sistemi olacağına inanıyorum.

Neden? Çünkü, “paranın interneti” tabiri asıl DeFi’ye yakışmaktadır. İnternet, bizlere evrensel, açık bir bilgi ağının ne kadar güçlü olabileceğini gösterdi. Benzer şekilde açık, küresel bir değer aktarımı ağı düşüncesi 40 yıl sonra bize son derece aşikar bir fikir olarak görünecek. Bugün bu fikir saklı bir gerçek durumunda.

Herhangi bir yeni teknolojide olduğu gibi, kriptoparalar ve onlar üzerine inşa edilen yeni merkezi olmayan finansal sistem, eski dünyadaki benzerinden farklı olacaktır. DeFi, izinsiz, açık erişimli, küresel, birleştirilebilir ve şeffaf olduğu için geleneksel finansal sistemden çok farklıdır. Artık temel finansal işlemler için merkezi kurumlara ihtiyaç yoktur. DeFi’de kendi bankanız olabilir ve sayısal cüzdanınızda işleyen bir yazılımdan kredi alabilirsiniz, bunun için banka gibi bir aracı gerekli değildir.”

DeFi, veya Türkçe’ye biraz da gırgır bir şekilde GayMeFi (gayri merkezi finans) diye çevirebileceğim bu kavram, aynı internetin bir zamanlar müziğe, videoya, habere, ticarete yaptığı gibi varlıkla ve parayla ilgili servisleri hızlı, ucuz ve gayri merkezi bir hale getirecek. YouTube ile nasıl merkezi televizyon istasyonları yıkıldıysa, insanlar nasıl kendi ürettikleri videoları kolayca internete yükledilerse ve ardından bunlardan gelir elde ettilerse, GayMeFi’de de gidişat bu yönde olacak gibi.

Şimdi DeFi içindeki aktörleri sırasıyla sayalım:

Stable token:

Stable-coin veya daha doğru adlandırmayla stable-token, bildiğiniz gibi merkezi para sistemine ait dolar, TL, euro gibi fiat paraların eş-değerli kripto karşılıkları oluyor. Ethereum veya benzeri bir platform üzerinde kodlanmış ERC-20 kontratlar içinde yaşayan bu stable-token’ler şu anda merkez bankalarının korkulu rüyası durumundalar.

Benim tahminim şu: Yakın bir gelecekte merkez bankaları ve devletler kendi fiat para sistemlerine denk kripto-para oluşturmamıza izin vermeyecekler. Şu anda bu izni veriyorlarsa, araştırma ve geliştirmelerin derinleşmesi ve ileride olası bir yasaklamanın DeFi içindekilere daha büyük sorun oluşturmasını istedikleri için olsa gerek.

Başka bir tahminim de şu: Önümüzdeki birkaç yıl içinde bankalar arasında bir kavga çıkacak ve bazı bankalar merkezden ayrışıp stable token hizmeti verecekler. Çünkü yukarda bahsettiğim yasaklama operasyonu, ancak bankalar tarafında gerçekleşebilir, kimse Ethereum üzerine program yazmanızı engelleyemez. Olası bir stable-token desteğini yasaklama girişiminde de bazı bankalar merkeze kazan kaldırıp sürüden ayrışmak isteyeceklerdir. Aksi takdirde bankalar tamamen postane olmak tehlikesiyle karşı karşıya kalacaklar.

İkinci ve alternatif bir senaryo da, gerçek dünya ile bağlantıyı sağlayan stable token’ların endekslendiği doların değerini hızla yitirmeye başlaması ile ortaya çıkabilir. O gün de, değeri stabil olan, yani sık sık azalıp çoğalmayan bir token ortaya çıkıp, pazardaki malların fiyatının belirlendiği para birimi haline gelebilir. Bu token tabii ki merkezi olmayacaktır. Neye benzeyecek diye sorarsanız, şu anda fiat paralar sepetleri ile desteklenen Dai ve Terra token’larına bakın derim.

2) Menkul Kıymet Token’ları:

Bugün üzerlerinde pek konuşulmasa da asıl kavga önümüzdeki yıllarda menkul kıymet token’ları (security tokens) için gerçekleşecek. Dünyadaki varlıkları sıraladığımızda en değerli fiziksel varlıklar gayrımenkullerdir. Ne altın, ne gümüş ne de fiziki finansal varlıkların boyutu toplu halde gayrımenkullere yaklaşabilmekte. Bu gayrımenkul varlıkların tokenize edilip alım-satıma konu edilmeleri son derece büyük bir disruption olacak. Şu anda bu varlıkların büyük boyutluları sadece regüle edilmiş merkezi borsalar içinde (mesela BİST) alınıp satılabiliyor. Oysa ERC-20 veya ERC-1400 benzeri bir standart kullanılarak tokenize edilmeleri sonucunda bu varlıklar tüm insanların erişimine açılacaktır. Bu durumda da DeFi borsaları bunların alım-satımına aracılık edeceklerdir. Şu anda bunun olmasını da engellemek veya geciktirmek için büyük devletlerin düzenleyici kurumları mücadele vermekteler.

3) Borsalar:

DeFi borsaları gün geçtikçe çoğalıyor ve zenginleşiyorlar. UniSwap, SushiSwap ve benzeri borsalar üzerinde alım-satım, swap işlemleri gerçekleşiyor. Şu anda UniSwap’ın pazar değeri 17-18 milyar dolar civarında seyrediyor, sadece 12 çalışanı olduğu söylenen bir kurum için büyük başarı. Daha önceki yazılarımda anlattığım gibi UniSwap çok şeffaf bir yapıya sahip ve belli bir yerde kurulu bir şirketi olmasa da genel kurullarını online ve açık olarak gerçekleştiriyor, kararlarını kendi ortaklarının oylarıyla şeffaf bir şekilde online bir siteden alıyor. Ortakları da tabii ki token’ları kimdeyse onlar…

DeFi’nin gelecekte merkezi finansı yıkacağını düşünüyorsak bunu sağlayacak gayri merkezi borsaların en önemli örneklerinden biri UniSwap.

4) Sayısal Cüzdanlar

Sayısal cüzdanlar, yani cep telefonlarımıza yüklediğimiz özel dijital cüzdan uygulamaları da önümüzdeki yıllar içinde çok gelişecek. Sırf bu konuda daha önce bu sayfalarda bir yazım yayınlanmıştı. O yazıda da anlattığım gibi yakın gelecekte hayatımızın içinde en önemli yerlerden birisini bu sayısal cüzdanlar kapatacak. Bugün Whatsapp, Papara, Google mail gibi farklı uygulamalardan aldığımız hizmeti bütünleşik olarak bir sayısal cüzdandan alıyor olacağız. Tabii ki DeFi dünyasında tüm işlerimizi de bu cüzdanlar içinden gerçekleştireceğiz.

5) Kredi Sistemleri

Bugün krediyi sadece bankalardan alıyoruz. Tabii ülkemizde B2B olarak işleyen ve tamamen bize özgü olan Vadeli Çekleri saymazsak. DeFi içerisinde yazılımların bize kredi vermesini daha doğrusu bizim yazılımlardan kredi alabilmemizi sağlayan olanaklar mevcut. Ne var ki bunların hepsi ipotekle yani teminatla kredi veren yapılar. Benim tahminim yakın gelecekte itibari, yani kişi veya kurumların itibarlarına ve finansal geçmişlerine bakılarak teminatsız (ya da kısmi teminatla) kredi verileceği günler gelecek. İşte o zaman DeFi olgunlaştı diyebileceğiz.

6) Donanımlar (Yeni Tip Telefonlar, DeFi Server’ları, DeFi Madencileri)

DeFi sistemlerinin gelişmesi ve cep telefonlarımıza daha fazla girmeleri ile birlikte artık yeni nesil cihazlar, yeni tip saklama ve yayın yöntemleri de hayatımıza giriyor olacak. Özel tasarlanmış mikroişlemciler sayesinde de cebimizde gezdirdiğimiz telefonlar aynı zamanda kriptoparalarımızın kaydını tutuyor olacaklar. Bu son işleme madencilik adını veriyoruz. Yani, ileride madenciliği de cep telefonlarımız ile bizler yapıyor olacağız.

Sonuç:

Bu yazıda şu noktaya kadar hiç “blokzinciri” kelimesini kullanmadan DeFi yani merkeziyetsiz finanstan bahsettim. Çünkü artık yazılım altyapısını veya protokol gibi teknik jargonu kullanmadan da finansal kavramları konuşabildiğimiz bir seviyeye geldik. Önümüzdeki 10 yıl içinde DeFi hayatımızda bugün bankaların aldığından daha büyük bir pozisyonu almış olacak.

Referans:

* DeFi And The Future of Finance, Campbell R. Harvey, Ashwin Ramachandran, Joey Santoro. Published by John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey 2021.

btchaber bh logo

Cemil Şinasi Türün

30 yılı aşkın tecrübesiyle fintech ve pazarlama dünyasındaki öncü isimlerden olan Cemil Şinasi Türün bilgisayar oyunlarından üç boyutlu sanal dünyalara kadar pek çok çalışmaya imza attı. Yerel ve uluslararası firmalar için kampanyalar hazırlayan Türün; teknoloji, blokzincir, kripto para ve dijital varlık konularında projeler üretti. Türün, 2017'de Bilgi Üniversitesi'nde vermeye başladığı "Blokzincirleri ve Kriptoparalar" konulu dersini 2020 başından bu yana Boğaziçi Üniversitesi'nde vermekte.
https://cemilturun.medium.com/


Yanıt verin

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir



Blokzincirin ve kripto paraların, geleceği nasıl değiştireceğini bugünden öğrenin.
Bağlantıyı kopyala