Geçtiğimiz günlerde kripto para kullanıcıları arasında büyük yankı bulan bir olay yaşandı. IMF 1,7 milyon takipçili Twitter hesabından “What are cryptocurrencies?” başlığıyla kısa bir video yayınladı. Tweet 10 binin üzerinde beğenme ve 7 binin üzerinde retweet alarak; 730 bin görüntülenmeye ulaştı. Kısa sürede viral hale gelen bu tweet kripto para kullanıcıları arasında genellikle olumlu karşılandı. Twitter üzerinden IMF’nin kripto paraları “shill”’lediğine dair bile yorumlar yapılmış olsa da bu tweet aslında o kadar da sevindirici olmayan bazı şeylerin habercisi olabilir.
Benzer şekilde, IMF Temmuz ayında “Privacy Provision, Payment Latency, and Role of Collateral” adında bir rapor yayınlayarak, kripto token’ların ödeme sistemlerinde verim artışı sağlayacağına vurgu yapmıştı.
Geçtiğimiz günlerde, merkez bankalarına parasal ve finansal istikrar arayışlarında hizmet etmek, bunun için uluslararası işbirliklerini teşvik etmek ve merkez bankaları için bir banka görevi görmeyi misyon edinmiş olan BIS’ de, “Merkez bankası dijital para birimlerinin yükselişi: itici güçler, yaklaşımlar ve teknolojiler” adında bir rapor yayınladı.
Raporda merkez bankalarının olası dijital para implementasyonuna 2020 yılında artan bir ilgi olduğundan bahsediliyor. Merkez bankalarında halka açık bir para birimi sağlamak için kendi dijital para birimlerini yaratma fikri giderek daha fazla düşünülürken, bir taraftan da “finansal kurumlar arasında anlaşma için yeni bir araç haline gelebilecek” genel bir dijital varlığın düşünüldüğüne değinilmiş. Yapılan ankete göre şu sıralar merkez bankalarının % 80’i dijital para birimlerinin araştırılması, denenmesi veya geliştirilmesiyle meşgul.
Tüm bunlar bana Covid-19 sonrası “Yeni Dünya Düzeni” dedikleri konunun CBDC (Merkez Bankası Dijital Para Birimleri) ile tamamlayacağını söylüyor. Ve görünen o ki sevsek de sevmesek de bu paralar çok kısa süre içerisinde hayatımızda olacak. İsveç, Tayland, Çin .. dünyanın her yerinde hükümetler artık CBDC’lerini kalkınma planlarına ekliyor. Bir çoğu pilot aşamada ancak Çin hazırlıklarını çoktan tamamladı.
Madalyonun öbür yüzünde ise bizleri bekleyen büyük bir tehdit: mahremiyet konusu. Çünkü CBDC’ler hükümetlerin nakit para tarafından karşılanamayan tüm ihtiyaçlarını karşılayabilecek teknolojiye sahipler. Kolayca izlenebilirler, sansürlenebilirler ve yeni dünya düzeni için biçilmiş kaftan olabilirler.
Çin’in Black Mirror Denemesi – Sosyal Kredi Sistemi
Halkını her daim kontrolü altında tutmaya çalışan Çin hükümetinin kendi kripto parasını çıkarmada en hızlı davranan olmasına şaşırmamalı. CBDC’lerin ne gibi etkiler yaratacağına dair bir vizyon yaratmak için Çin’in sosyal kredi sistemine bir bakalım.
Bu sistem bireylerin, şirketlerin ve devlet kurumlarının güvenilirliğini izleyen ve değerlendiren bir veri tabanı aslında. İyi bir derecelendirmeye sahipseniz öncelikli sağlık bakımı veya kamu konutlarını depozitosuz kiralayabilme gibi avantajlardan yararlanabilirken; olumsuz bir derecelendirme ile uçuşlarınız, tren seyahatleriniz engellenebilir veya işyeri açma, işletme gibi bir çok alanda kısıtlamalara maruz kalabilirsiniz. Eğer bu puanlamanın yanlış tarafında iseniz güvenilirliğinizi kaybettiğinizde aynen Black Mirror dizisinde olduğu gibi toplumda küçücük bir adım atmakta bile zorlanır hale gelebilirsiniz.
Keza verilere göre Çin’de geçtiğimiz sene bu sistemin sonucu olarak insanların 17,5 milyon defa uçuş satın alması ve 5,5 milyon kez trene binmesi engellenmiş. Ayrıca geçen yıl ödenmeyen vergiler sebebiyle 128 kişiye yurt dışı yasağı konulmuş.
Yeni Düzeninde Bizi Neler Bekliyor?
Şu anda, mali ayrımcılık, hükümetlerin emriyle 3. partiler tarafından uygulanmakta. CBDC’lerin olduğu bir dünyada, 3.partileri zorlamaya bile gerek kalmadan hükümetler tek bir düğmeye basarak kendi çizgilerinden sapan kişi veya kurumları etkisiz hale getirebilir. Sizce bu kadar büyük bir gücü hükümetlerin eline bırakmaya hazır mıyız? Üstelik otoriteye ters düşmek yaptığınız işten ve siyasi görüşünüzden bağımsız şekilde oldukça kolay da olabilir. Bir yakınınıza para göndermeniz, çizginin dışındaki bir firma veya banka ile alışveriş yapmış olmanız bile yeterli olacaktır.
Öte yandan bizleri bekleyen diğer bir senaryoda teknoloji şirketleri ve ödeme kuruluşları, merkez bankalarında tutulan mevduatları SDK’lar/Api’lar aracılığıyla entegre edebilecek ve dijital ödemelerin uygulamalara ve platformlara hızlı bir şekilde entegre edilmesini sağlayacaklar. Bir sonraki aşamada CBDC’ler mesajlaşma uygulamaları, e-postalar ve belkide sesli mesaj yoluyla bile gönderilebilir hale gelecek. Teknoloji şirketleri, milyarlarca kullanıcıya ödeme hizmetleri sağlayan finansal hizmetlerini, krediler vermek veya kredi puanlaması sağlamak konularını da içerecek şekilde genişleterek yeni bankalar haline gelecek. Dünya devi Facebook’un bile kullanıcı bilgilerini sızdırdığı bir dünyada, başka teknoloji şirketlerinin böyle büyük kullanıcı verilerini korumakta ne denli başarılı olacağını gerçekten merak ediyorum. Son tahlilde yeni dünya düzenin faturası bizlere mahremiyet kaybı olarak da yansıyacak gibi görünüyor.
Sonuç:
“Dün zekiydim dünyayı değiştirmek istiyordum. Bugün akıllıyım kendimi değiştirmek istiyorum.”
-Mevlana
Olacak olana çare var mı bilemiyorum. “Merkez Bankası Dijital Paraları engellenmeli” gibi faydasız olduğunu düşündüğüm laflar da edecek değilim. Ancak “merkezi” veya “merkeziyetsiz” bizi bekleyen yeni dünya düzeninde, erken kripto para kullanıcıları olarak gardımızı ona göre alacak veya yeni düzene daha çabuk uyum sağlayacaklar olarak kendimizi şanslı gördüğümüzü söylemeliyim.
