“X olursa blokzincirine ne olur?” tarzında sorularla hayatımız geçmekte son beş altı senedir. Ben de üşenmeden, sıkılmadan tüm bu sorulara cevap bulup anlatmaya, bazen de yazıya dökmeye elimden geldiğince gayret ediyorum.
Geçen hafta Cuma akşamı TV100 kanalında Ertan Özyiğit’in konuğu olarak canlı yayınlanan bir programa çıktım. Programda şöyle bir soru soruldu bana: “Elektrik kesilirse blokzincirine ne olur?”
Örneğin daha önce de, “ya blokzinciri hack edilirse…”, “ya kuantum bilgisayarları çıkarsa…”, “ya devlet blokzincirini kapatırsa…” gibi ve daha buna benzer başka X’lerin olduğu durumları inceledim ve yazdım.
Daha önceki X’ler hep gerçek manada blokzinciri protokolünü etkileyebilecek olası tehditlerdi. Bu defa bana sorulan gerçek bir tehdit değilmiş gibi geldi ilk duyduğumda. Ancak, ısrarlı bir şekilde hem twitter’dan hem de özelden arkadaşlarım tarafından aynı soru sorulmaya başlayınca bu konuyu ciddiye alıp bu konuda yazmaya karar verdim.
Sonra 11 Ocak günü de bu sayfada gördüğünüz AFP haberine rastladım, onu da kesip buraya yapıştırdım. Pakistan’da ülke çapında elektrik kesintisi olmuş. Bunu okuyunca bizde de iki sene kadar önce uzun süren kesintiler olduğu aklıma geldi.
Demek ki halkımız ya da en azından bir kısım halkımız bu olasılığı gerçekten muhtemel bir durum olarak algılıyor ve merak ediyor. Muhtemelen işin arkasında blokzincirinin geleceğini (yani gelecekte blokzinciri olup olmayacağını) merak etmeleri kadar, şu anda klasik devlet paraları sisteminin yıkılmakta olduğuna inanamamak, bir yerde yanlışlık vardır diye şeytanın avukatını oynamak da var.
Ülkemizde de o kadar çok “şeytan avukatı” var ki, dünyanın başka ülkelerinde bahsi geçen meleğin hukuk fakültelerine yatırım yapmasına hiç gerek yok. Bizden beyin göçü yaptırsak bu arkadaşlar dünyadaki tüm ülke ve tüm coğrafyaların şeytani fikirlerine yetişirler.
İşte bu da o kategoride bir soru: “Elektrikler tüm dünyada kesilirse blokzinciri ne olacak?”. Bu soruyu, “elektrikler kesilirse bankalardaki paralara ne olacak?” diye neden sormuyorlar önce ondan başlayalım.
Varsayım No:1
İlk teorim şu, sanıyorum arkadaşlarım blokzincirinin ve özelde bitcoin’in elektrikle ilişkisini olduğundan farklı hayal ediyorlar! Blokzinciri üzerinde yaşayan kripto paralar da normal bankalardaki fiat paralar da dijital yazılımlar içinde ve veri tabanlarında yaşamaktalar. Aralarında kategorik olarak bir fark yok.
Ne var ki, eğer global ve sistematik bir elektrik arızası/saldırısı olursa bankalardaki paraların da gerçekten var olup olmadıklarını kimse bilemeyecek. Elimizdeki kağıt paraların tüm senede kullandığımız paranın 8’de biri olduğunu ve asıl ödeme işlerinin bankalardaki hesaplardan, büyük montanlı vadeli çeklerle ve tabii ki dükkanlardaki POS makineleri üzerinden halledildiğini hatırlatmak isterim.
Varsayım No:2
Sanırım soruyu şimdi daha iyi anladım: Kağıt paralar ve metaller var ya ortalıkta. Galiba paranın hep kağıt formunda dolaştığını ve bitcoin’lerin ise kağıt ya da metal olmadığından hareket ederek, sadece dijital sayılardan ibaret olduğunu hayal etmişler. Evet, şimdi bu düşüncenin anlamına vakıf oldum. Tebrik ediyorum bunu düşünebilen Anadolu insanının aklını. Fena bir paranoya değil. Bu durumda da muhtemelen bir çok vatandaşımız, eğer bir gün elektrikler tamamen giderse diye yastık altında cumhuriyet altını veya kağıt tomar paralar saklıyor. İleri bir düşünce bu. Takdir ettim.
Zaten ülkemiz insanı çok temkinli ve deneyimlidir. Geçmiş deneyimler adeta Anadolu insanının DNA’sına işlemiştir ve otomatikman olan tüm varlıklarını onları koruyacak en ideal formata hemen transfer ederler. İster elektrik kesintisi olsun ister sel veya deprem, varlıklarını korumayı başarırlar.
Varsayım No:3
Elektrik kesintileri devletler düzeyinde siber saldırıların bir sonucudur. Bu varsayımdan hareket edersek, elektriklerin kesilmesini daha vahim başka saldırıların takip edeceğini bekleyebiliriz.
Elektrik kesildiğinde, ve uzun süre gelmeyeceğini bildiğimiz bir durumda, kağıt paralara ya da çeyrek/yarım altınlarımıza güvenerek ekonomik hayatın sürdürüleceğini sananlara kötü haberim var. Elektrik uzun süre gelmediğinde gündelik hayatımızı tehdit edecek başka onlarca mesele olacak. Mesela, internetin uzun süre kesilmesi çok daha büyük sorunlara yol açacak. Artık dünya tamamen internet sistemleri üzerinde çalışıyor. Düşünsenize, google çalışmıyor, facebook ve instagram çalışmıyor, email’ler çalışmıyor, whatsapp’lar (artık telegramlar dememiz gerekecek) çalışmıyor olacak, düşünsenize bir.
Sokak lambaları yanmayacak, dükkanlar evler hep mumla veya gaz lambası ile aydınlanacak, bir kısım kaloriferler de ısıtmayı durduracak, sobalar işleyecek onlar da sadece odunla yanan sobalar. Hmm, Ankara’da ilkokula giderken zaten durumumuz buydu. Demek ki, sürekli elektrik kesilmesi durumu 1970’lerin Türkiye’sine benzeyecek. Hallederiz, benim gibi 50 plus Türkler için bu hayati (=ölümcül) bir durum oluşturmaz.
Varsayım No:4
Bitcoin ve blokzinciri, elektrik sayesinde var olabilen sanal sayılardan ibaret ve bunların zaten karşılığı yok. Dolayısıyla bir kaç gün bile elektrik kesintisi olursa o zaman tüm bitcoin’ler ortadan kaybolabilir.
Proof of work adı verilen teknik ile bitcoin madenciliği yüksek miktarda elektrik harcamaya dayalı. Bu anlamda elektrik kesintisi olması bitcoin madenciliğine sekte vurabilir diye düşünülüyor olsa gerek. Ancak burada da unutmamalıyız ki, İzlanda’daki bitcoin madenlerinin kendi hidroelektrik santralleri var, başka ülkelerde de bitcoin’ler kendilerine özel nükleer ve termik santrallerin yanında kurulmuş durumdalar.
Yani özetle, bu varsayım da doğru değil arkadaşlar. Bunu kafamızdan silelim. Asıl problemin ne olduğuna gelelim şimdi eğer izin verirseniz.
Asıl mesele:
Elektrik üretimi tüm dünyada temelde 4 yoldan yapılmaktadır:
- Hidroelektrik santrallerde= suyun akışından yararlanılan santraller,
- Termik santrallerde = suyun kömür veya gaz ile ısıtıldığı santraller,
- Nükleer santrallerde = suyun fisyon ile ısıtıldığı santraller
- Yenilenebilir dediğimiz rüzgar ve güneş santrallerinde.
Ancak asıl meselemiz elektriğin üretiminin nasıl olduğu değil, bunun dağıtımının nasıl olduğudur. Elektriği kısmen hidro-karbon yakıtları tüketerek üretiyor olmamızdan ziyade, elektrik dağıtımının merkezi olarak yapılması, insanlık için çözülmesi gereken önemli meselelerden birisi olarak sırada duruyor.
Elektrik üretiminin merkezsiz yani gayri-merkezi olarak uç noktalarda yapılması insanlık olarak önümüzdeki yıllarda amacımız olmalıdır. İkincisi, elektrik üretiminde hidrokarbonlardan vaz geçmemiz gereklidir. Hidrokarbon yakıtlar, yani gaz, kömür petrol gibi eskiden yaşamış canlılardan elde ettiğimiz yakıtlar, dünyanın atmosferini kirletmekte ve dünya canlıları için yaşamsal tehdit oluşturmakta.
Bundan sonra elektriğin üretimi hidrokarbon yakıtlara bağlı olmamalı, mümkünse tamamen yenilenebilir yöntemlerle yapılmalı. İkincisi ve en az bunun kadar önemlisi de dağıtımı merkezi olmaktan çıkarılmalı, her köy, her ev ve fabrika kendi elektriğini üretebilir hale getirilmelidir.
Blokzincirinin konu ile ilişkisi
Son olarak, blokzinciri teknolojisinin konuyla ilişkisine gelirsek, burada da merkeziyetsiz finans ve merkeziyetsiz enerji üretimi birbiri ile eşleşmektedir. Bu eşleşmenin bir başka sonucu olarak da enerji üretim santrallerinin finansmanı da blokzinciri üzerinde kayıtlı token’lar vasıtasıyla olacaktır. Bugün bitcoin çok fazla elektrik harcayarak üretilmektedir ancak bu kalıcı olmak zorunda değildir. Proof of stake adı verilen yeni teknikle bundan sonra kripto asetler enerji harcamadan da üretilebilmektedir.
