Gelecekteki riskleri bugünden kontrol altına almak için geliştirilen, finansal varlıklar üzerine yazılmış yeni bir finansal varlıktır. O yüzden türemekten gelen “Türev” kelimesi kullanılmıştır. Bu piyasalarda işlemler tamamen yatırımcının beklentisine göre oluşur. Diyelim ki 100.000 Dolar borcunuz var. Doların artacağını düşünüyorsunuz. Elinizde şimdiden dolar alacak kadar da nakdiniz yok. Ne yaparsınız?
İşte türev piyasalarda forward ve futures sözleşmeler dediğimiz işlemler ile bugünden gelecekteki bir tarihte şimdiden belirlenen bir fiyattan alım satım yapmayı sağlayan piyasalara türev piyasalar diyoruz. Sadece para birimleri değil emtialar, kıymetli madenler, elektrik gibi farklı sözleşmeler de mevcut.
Tekstil fabrikası olan Ahmet Bey, pamuk fiyatlarının artacağından endişeli. Şimdiden almaya nakdi yok, alsa koyacak depo yok. Eee ne yapacak? Şimdiden 6 ay sonra teslim almak üzere bir fiyattan anlaşıp sözleşme alacak. Emtialarda fiziki teslimat varken diğer sözleşmelerde nakdi teslimat vardır. Yani pamuk, buğday sözleşmelerinde vade gelince sözleşmede satan taraf örneğin 1000 ton buğday üzerine anlaşmış ise anlaşılan fiyat ve kaliteden 1000 ton buğdayı bulundurmak zorundadır.
Ayşe hanım piyasadan doların artacağına dair duyumlar aldı ama emin de olamıyor. Kendisi gibi kararsız kalıp da korkan bir yatırımcı için ise opsiyon sözleşmeleri var. Opsiyon sözleşmesi ileride oluşabilecek kayıplardan korunmak için alınan bir tür sigorta sözleşmesi. İleriki bir vadede bugünden belirlenen fiyattan alma ya da satma hakkını veren sözleşme. Dolar, olur da beklendiği gibi artmazsa Ayşe Hanım sadece ödediği prim ile kalacak.
Türev sözleşmelerine dair işlem yapmak için bu konuda SPK tarafından yetkilendirilmiş bir aracı kurumda hesabınızı olması gerekiyor. Ek olarak başlangıç teminatı isteniyor. Zarar ederseniz gün sonunda bu teminattan düşülüyor. Teminatı tamamlama çağrısı ile başlangıç teminat tutarını tamamlamanız isteniyor.
Sözleşmelerin büyüklükleri de önemli tabii. Mesela ABD Doları / TL sözleşmesinde bir sözleşme 1000 ABD Dolarıdır. 41 Renk Ege Pamuk sözleşmesi için ise sözleşme büyüklüğü 1 tondur.
