Asgari ücret 2024 yılı için brüt 20 bin 2 lira 50 kuruş, net 17 bin 2 lira 12 kuruş olarak belirlendi. Yeni asgari ücret yaklaşık yedi milyondan fazla çalışanı doğrudan etkilerken, birçok zammı da beraberinde getirdi. İşsizlik maaşı, kıdem tazminatı, GSS primleri, askerlik ve doğum borçlanması, isteğe bağlı sigorta primleri, staj ücretleri gibi birçok kalem zamlandı.
Asgari ücret artışlarının kısa, orta ve uzun vadede çeşitli etkileri görülmektedir.
Kısa dönem etkisi: Maliyet artışı, üretim düşüşü, işsizlik artışı, ihracat düşüşü ve enflasyonun yükselişi olumsuz etkiler olarak ortaya çıkar.
Orta ve uzun dönem etkisi: Talep ve üretim artışıdır.
Yani, asgari ücretin yükselmesi gelir dağılımı üzerinde hem olumlu hem de olumsuz etkileri vardır. İç pazara mal satan işletmelerin bir bölümü maliyetlerine gelen bu yükü fiyatlara yansıtır. İşletmelerin bir bölümü ise bu artışı fiyatlara yansıtmaz ve zarar ederler. Bir süre sonra kapanan işletmeler görülebilir. Bu da işsizliği artırır.
Ancak ekonomi yönetimleri her zaman aksini iddia eder. Aslında asgari ücret TL bazlı ne kadar yüksek olursa kamunun bir o kadar işine gelir. Asgari ücret zammı, kamu geliri açısından onlar için avantaj görülmektedir. Asgari ücret zamlarının kısa vadeli olumsuz etkileri görüldüğünde hükümetler hemen teşvik destek planlamasına geçer. Belli bir sayıda istihdam sağlayanlar, ücret veya sigorta pirimlerinde indirim desteği alırlar. Belli bir bütçe açığına neden olacağı düşünülse de, gelirler o açığı kolayca kapatmaktadır.
2024 yılı asgari ücret zammı ortalama yaklaşık 567 dolara tekabül ediyor. Dolar bazlı bu rakam yıl içerisinde geriliyor. Mesela bu yıl 425 dolar seviyesine kadar gerileyebilir. Ekonomi yönetimi istese doları sabitler, 567 dolar sabit kalabilir. Ancak döviz kurunun serbest kalması, hatta yüksek olmasını istemeleri ihracatı destekler.
Döviz girdisi ekonomi yönetimleri için olmazsa olmazlardandır. Ondan sebep her asgari ücret her yıl geriler. Asgari ücret ile enflasyon arasındaki ilişkiyi önemsiyorum. Enflasyonist bir süreçten geçiyoruz. Ekonomi yönetimi, enflasyonun geçici olduğunu söylese de ben kalıcı olacağını düşünüyorum. Yüzde 49 artan asgari ücret, yılın ikinci çeyreğinden itibaren eriyebilir. 2024 yılı için hedeflenen yüzde 36 enflasyon yüzde 50’lerde kalabilir.
Yerel seçimlerden sonra gelebilecek ek vergiler, iş dünyası için ciddi sıkıntıya neden olabilir. Sancılı süreç yaşadığımız bu dönemler yıl boyunca artarak devam edeceğini tahmin ediyorum. Toplumun mutfak gideri haricinde konut, ulaşım ve sosyal giderlerine de odaklanmak gerek. Açlık sınırı 17 bin lira olduğunu düşünürsek yılın ikinci yarısında bu rakam 25 bin liraya yükselebilir. Döviz kurunda da beklediğim yükseliş işleri biraz karıştırabilir.
Döviz bazlı girdilerin maliyet artışı ve alım gücünün azalmasında etkili olmasını bekliyorum. TL bazlı fiyatın artışından çok, o parayla neler alınabildiği benim için önemli. Bu açıdan baktığımızda asgari ücretin düşük kaldığını söyleyebilirim.
Firmaları asgari ücret zammı değil, ek vergiler ve maliyet artışları etkiler. Bu da diğer ülkeler ile rekabeti zorlaştırır. Küçük işletmeler rekabet gücünün azalmasından şikayetçi olabilir. Bu işletmeler küçük ve verimsiz işletmeler olur. Büyük işletmeler ise özellikle ihracat yapanlar asgari ücretten olumsuz etkilenmez. Onların sorunu da kalifiye eleman sorunu. Büyük işletmeler asgari ücretin üzerinde maaş verdikleri için eleman sorunuyla mücadele ettikleri gözlemlenmekte.
Metropol şehirlerde yaşanan tersine göçün nedeni geçim sıkıntısıdır. Özellikle kira sorunu bunların başını çekiyor. Bugün bir asgari ücretli ancak kirasını ödeyebiliyor. Çünkü enflasyon onun alım gücünü azaltırken, mecburi göçten başka bir çare de bırakmıyor. Ben sorunun asgari ücret değil, enflasyon olduğunu düşünüyorum. Enflasyon gerilemedikçe asgari ücretin TL bazlı bir etkisinin olacağını düşünmüyorum.
