bitcoin
Bitcoin (BTC) $ 63,106.91 7.16%
ethereum
Ethereum (ETH) $ 3,226.86 9.77%
bnb
BNB (BNB) $ 506.45 10.91%
solana
Solana (SOL) $ 173.87 16.39%
xrp
XRP (XRP) $ 0.581285 4.79%
cardano
Cardano (ADA) $ 0.603711 10.91%
dogecoin
Dogecoin (DOGE) $ 0.127786 13.06%

Paylaş

Platform Savaşları-2: Hangisi Daha Merkezi?

cemil şinasi türün layer 1

Şu anda blokzinciri dünyası müthiş bir savaşa sahne olmakta: Layer-1 Savaşları…

Geçen haftaki yazımda bu savaşın tarafları diyebileceğim Ethereum 1.0 (Pamuk Prenses) ile yedi cüceleri (1- Algorand, 2- Avalanche, 3-Binance Smart Chain (BSC), 4- Cosmos, 5- Ethereum 2.0, 6-Polkadot ve 7- Solana) karşılaştırmaya başlamıştık. Karşılaştırmada yararlandığım ana kaynak (1) The Block sitesinde yer alıyor, ancak kaynaktan yaptığım alıntılara kendi yorumlarımı da ekleyeceğim. Kaynak döküman en aşağıda, referans başlığında vermiş olduğum linkten ücretsiz edinilebilir, dileyen orijinal dilinden kaynağı okuyabilir.

Bu hafta da uyarımı yapayım:

Yazılarımın asla yatırım tavsiyesi içermediğini, bu platformları kıyaslarken kullanacağım hiçbir övgü veya yergi cümlesinin bu şirketlerle ve ihraç etmiş oldukları token’larla ilgili benim tarafımdan bir yatırım tercihi içermediğini, dolayısıyla okuyucu için de cümlelerimin böyle anlaşılmaması gerektiğini eklemeliyim.

Platform Kooperatifleri

Bu karşılaştırmada, şu anda dünyada kullanım açısından belirginleşmiş olan sekiz platform yer alıyor. Bu platformların her birisi üzerine akıllı kontrat (bilgisayar programı formunda kayıtlar ve sözleşmeler) yazılıyor ve yazılan bu programlar, dünyanın her yerine dağılmış token sahiplerince işletiliyor, sahipleniliyor ve güvence altına alınıyor. Bu anlamda bakıldığında yazıda işlediğim platformların her biri, dünyaya yayılmış programcılar ve ayrıca donanım sahibi madenciler tarafından kullanılan, zaman ve emek yatırımı yapılan, güvenliği sağlanan, 7/24 servis verilen ve sansür edilmesi çok zor olan noterler gibi de algılanabilir.

Her bir akıllı kontrat platformu aynı ortak değerlerde birleşmiş yazılım ve donanım çıkar birliği gibi algılanmalıdır, okuyucu tarafından. Bunların hepsi birer yazılımcı ve donanımcı platformu kooperatifidir aslında… Geçmişte bu tabiri duyanlarınız olmuştur, ben de eski yazılarımda kullanmıştım. Ancak şimdi bu kavramın ne olduğunu net bir şekilde kavrayabiliyoruz, zira yıllar önce bu kooperatifler ancak teorik varlıklar olarak görülüyorlardı.

Kaynak olarak kullandığım raporun yazılma tarihi Haziran 2021, hatta bazı bilgiler biraz daha eski. Bu nedenle raporun yazıldığı zamanla şu an arasında bu platform kooperatiflerinden bazılarının token’ı epey değerlendi, isimleri Türkiye’de bile sokaktaki insanlar tarafından biliniyor. Benim sokağımda iki çalışkan terzi var; bana Solana (SOL) alalım mı, veya (ATOM) alalım mı diye soruyorlar arada bir. Onlara çok şaşırarak cevap vermeye çalışıyorum, siz bunları nereden duyuyorsunuz, bu isimleri nasıl biliyorsunuz diye. Kapıma hamburger getiren genç benden daha fazla token ismi sayabiliyor.

İşte bana çok ilginç gelen durum şu: Eminim bu platform kooperatifleri dünyanın her köşesinde bizim terziler gibi milyonlarca kişiye kendi isimlerini öğrettiler. Cardano’yu yazmamışsın diye bana tweet atan oldu. Cardano platformunun akıllı kontrat yazılabilir bir noktaya gelmesi daha çok yeni oldu, ancak bir ay olmuştur. Kaynak olarak aldığım rapor yazıldığında henüz Cardano program yazılacak bir platform değildi, o nedenle de bu listede yok.

Bana bu soruları soran kişiler %99 sadece token satın alıp pahalanmasını bekleyen emek insanları, onlara bu nedenle kızmamız mümkün değil. Terzilikten kazandıkları üç beş kuruş Türk Lirası da durduğu yerde değersizleşmekte, kazançlarını mesela Solana’nın token’ına hemen yatırmaya hazırlar. Nedir Solana biliyor musunuz diye sorsam “tabii ki bilmiyoruz” diyorlar. Etraflarından, müşterilerinden duydukları kadarıyla tanıyorlar. “Geçenlerde bir kaç saat çökmüş Solana’nın sistemleri gerçi…” diyerek arada bir beni de şaşkına çeviriyorlar!.

İşte, benim de böyle bir misyonum var, yazdığım her cümleyi okuyan bir vatandaş var ve her yazdığımdan dolayı da o vatandaşlarıma hesap vermek durumdayım. Kimbilir dünyanın neresinde yaşayan Solana/Cosmos/Algorand vb. geliştiricileri de yaptıkları işi severek yapıyordurlar muhtemelen ama acaba İstanbul’daki iki terzinin geçimlerinden arttırdıkları azıcık paraları, hiç içeriğini bilmeden, anlamadan ürettikleri platformun token’ına yatırdıklarını biliyorlar mıdır?

Geçen haftaki yazımda cüceleri “mutabakat algoritmaları, işlem performansı, yazılımcı aktivitesi ve kurucuları” gibi kriterlere göre kıyaslamaya başlamıştım, bu yazıda ise gayri merkezilik kriterine göre kıyaslama yapıp konuyu bitireceğim.

Gayri Merkezilik Kıstasına Göre Platformlar
Platform kooperatiflerinin gerçek manada gayri merkezi olmaları, belli bir merkezin etrafında işliyor olmamaları çok önem arzetmekte. Ne var ki gayri merkezilik de relatif bir kavram, kimin neyi merkezi kabul ettiği, kimin etmediği de çok değişkenlik gösteriyor.

Ancak herkesin üzerinde ortak görüşe sahip olduğu bir nokta, düğümlerin (yani node’ların) merkezi yapıda olup olmadığı. Düğümlerin üç temel çeşidi var:

  1. Validatör düğümler: Bunlar ağdaki son işlemlerin hangileri olduğu konusunda aralarında mutabakat yapıp, ağın son durumunu kayda geçirirler.
  2. Arşiv düğümleri: Bunlar da genellikle ağın tüm “state”ini,  yani durumunu kaydeden makinelerdir.
  3. Hafif düğümler: Bunlar da az bir geçmişi kaydeden, tüm tarihi yazmayan noktalardır. Örneğin sadece son 48 saatin kaydını tutanlar veya son bir haftayı kayda geçirenler diyebiliriz.

Bir platformun hızı ile gayri merkeziliğe verdiği önem genellikle birbiri ile zıt iki karardır. Ne kadar hızlı olmak isterseniz o kadar gayri merkezilikten feragat etmeniz gerekir. İşte bu nedenle incelediğimiz platformların da seçimleri birbirlerinden farklılıklar göstermekte.

Screen Shot 2021 10 05 at 07.37.37

Platformların düğümü olabilmek için yapılması gereken donanım yatırımı yukarıdaki listede kıyaslamalı olarak verilmiştir. Bu tabloya göre gereken minimum donanım yatırımı en düşük iki platform Algorand ve Avalanche gibi durmaktadır.  Buna karşılık, her bir düğüm noktasının yüksek performanslı olması da hesaplamaların derinliği açısından önem arzetmekte.

Bunlar dışında bir de her platformda validator yani onaylayıcı düğüm olabilmek için gereken minimum yatırım şartı da var. Bu şartlara göre bakıldığında, kıyaslaması yapılan platformlara madenci olarak katılabilmenin asgari maliyeti çok değişkenlik göstermekte. Sizden platformun beklediği bir minimum token bağlama (lock-up) değeri var. Bu değere bakarsak Algorand’ın giriş maliyeti 10 cent iken Binance Smart Chain’e giriş maliyeti 150 milyon doları buluyor. Üstelik bu tablodaki rakamlar eski fiyatlara göre hazırlanmış. Örneğin şu anda BNB fiyatı 426 dolar, tablo yapıldığunda 288 dolarmış. Tüm platformların token fiyatlarında tablonun yazıldığı gün ile bugün arasında uçurum var. Solana tabloda 32.5 dolar iken bugün 165 dolar, Avalanche tabloda 11 dolarken şu anda 65 dolar. İkisinin de giriş maliyeti beşer kat artmış durumda.

Screen Shot 2021 10 05 at 07.44.40

Gayri merkeziliğin en önemli ölçütü olan kaç makinede işlediğin kriterine bakılırsa, en büyük iddiayı Ethereum 2.0 taşımakta. Şu anda tablodaki rakamın da iki katından fazla miktar stake edilmiş yani kitlenmiş etheri olan yüksek sayıda validatörü var. Avalanche, Polkadot ve Solana bu rapora göre onun ardından en az merkezi olan platformlar.  En çok merkezi görünenler ise Binance Smart Chain ve Algorand. (Tablodaki Herfindahl skorunun düşük olması gayri merkeziliğin yüksekliğini gösteriyor). BSC’nin 21 düğüm makinesi var ve belki de hepsi aynı kişilerin kontrolünde.

Screen Shot 2021 10 05 at 07.53.10

Sonuç:

Bu hafta da dünyada lider akıllı kontrat platformu Ethereum 1.0 ve onun en görünür yedi rakibini merkeziyetsizlik açısından kıyasladık. Platform kullanımına giriş bedeli ve gayri merkezilik açısından dengeleyek bakıldığında Ethereum 2.0 açık ara lider. Ancak şu anda çalışanlar içinde bu kriter açısından listeyi, 1) Solana, 2) Avalanche, 3) Cosmos, 4) Polkadot , 5) Algorand ve 6) BSC diye sıraladım ben. Başkası başka türlü sıralayabilirdi, benim seçimim bu şekilde oldu.

Referans:

1) https://www.theblockcrypto.com/post/114225/layer-1-platforms-a-framework-for-comparison

btchaber bh logo

Cemil Şinasi Türün

30 yılı aşkın tecrübesiyle fintech ve pazarlama dünyasındaki öncü isimlerden olan Cemil Şinasi Türün bilgisayar oyunlarından üç boyutlu sanal dünyalara kadar pek çok çalışmaya imza attı. Yerel ve uluslararası firmalar için kampanyalar hazırlayan Türün; teknoloji, blokzincir, kripto para ve dijital varlık konularında projeler üretti. Türün, 2017'de Bilgi Üniversitesi'nde vermeye başladığı "Blokzincirleri ve Kriptoparalar" konulu dersini 2020 başından bu yana Boğaziçi Üniversitesi'nde vermekte.
https://cemilturun.medium.com/





Blokzincirin ve kripto paraların, geleceği nasıl değiştireceğini bugünden öğrenin.
Bağlantıyı kopyala