Şu anda blokzinciri dünyası müthiş bir yarışa, ne yarışı resmen savaşa sahne olmakta: Layer-1 Savaşları…
Bu haftaki yazımda bu savaşa dair yazılmış harika bir rapordan(1) alıntılar yaparak sizlere tarafları biraz olsun tanıtmaya çalışacağım. Raporun linki referans başlığı altında aşağıda yer alıyor, İngilizcesi iyi olan arkadaşları The Block sitesinde yer alan bu raporun tamamını okumaya ve detaylı incelemelerini tavsiye ediyorum. Aklımda bu raporu bir ara tamamen türkçeleştirmek de var ama önümüzdeki dönemde zamanımın el vereceğini de pek sanmıyorum. Keşke yapabilsem…
Mücadelenin tarafları, üzerinde Akıllı Kontrat yazılabilen blokzinciri platformları. Burada Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler masalını hatırlayarak benzer bir analoji yapacağım müsaadenizle:
0- Ethereum, ki bu Pamuk Prenses oluyor, 7 cüceleri de alfabetik olarak sayayım: 1- Algorand, 2- Avalanche, 3-Binance Smart Chain (BSC), 4- Cosmos, 5-Ethereum 2.0, 6-Polkadot ve 7- Solana.
Yazının bu noktasında yazımın asla yatırım tavsiyesi içermediğini, bu platformları kıyaslarken kullanacağım hiçbir övgü veya yergi cümlesinin bu şirketlerle ilgili benim için bir yatırım tercihi içermediğini, dolayısıyla okuyucu için de cümlelerimin böyle anlaşılmaması gerektiğini eklemeliyim.
İlginç bir şekilde Ethereum 2.0 da 75 sayfalık kıyaslama raporunda cüceler arasında rakip bir platform olarak yer almakta, zira bu yapı eskisinden yani Ethereum 1.0’dan çok farklı bir işlem yapısı, mutabakat algoritması ve daha pek çok başka farklar içermekte. Yazıda tüm rakipleri, yani cüceleri değişik kriterlere göre kıyaslayacağım ve bu kriterlerin seçiminin de farklı kişilerce farklı şekilde yapılabileceğini hatırlatacağım.
Şu anda Ethereum 1.0 de facto dünyanın en geniş ve en çok kullanılan Akıllı Kontrat platformu olmuş durumda, bildiğiniz gibi DeFi ve NFT uygulamalarının çoğu Ethereum üzerinde çalışıyor. Ancak yine aynı nedenden, yani üzerinde çok işlem olduğundan dolayı Ethereum’a alternatif oluşturmak isteyen bazı rakipler çıkmış durumda. İşte bu yazıda inceleyeceğim cüceler bu rakip platformlar oluyorlar.
Her geçen gün bu alternatif blokzincirlerinin arasından birinin çıkıp bir anda “tüm blokzincirlerinin lideri” olacağına inanışımız zayıflamakta. Ethereum platformu son iki üç yılda çok hızlı yol aldı, bu yolda yalnızdı, bu nedenle de ben bu yazıda ondan Pamuk Prenses ve diğer rakiplerinden cüceler diye bahsediyorum. Ama bundan sonraki dönemde kazanan tek bir platform olmayıp, ortalıkta farklı fonksiyonları üstlenecek bir çok platform olacağını düşünen çok sayıda kişi var.
Kıyaslamaları, rakip platformların teknik tasarımlarına, blokzinciri ve ekosistem verilerine, dahası arkasındaki insanların ve organizasyonların kimler olduğuna göre yapmak gerekiyor. Bu yazıda yerim yettiği kadar, mutabakat algoritmaları açısından, işlem performansı, yazılımcı aktivitesi ve kurucular açısından kıyaslama yapacağım.
Mutabakat Algoritmalarına Göre:
Kıyaslama yaptığımız platformların mutabakat algoritmaları çeşitlilik göstermekte. Ancak tablodan göreceğiniz gibi Proof of Work (PoW) algoritmasını uygulayan tek platform Ethereum1.0 kalmış durumda, buna karşılık Proof of Stake (PoS) algoritması hakim seçenek gibi görünüyor. Proof of Authority (PoA) de tercih edilen algoritmalardan bir tanesi, Cosmos yazılımı üzerine inşa edilmiş olan BSC PoA ve dPoS (delege edilmiş PoS) kullanmakta. Listede yazmasa da yazılım platformu olan Cosmos ise PoA kullanmakta.
Mutabakat algoritmalarında Deterministik ve Probabilistik yani önceden validatörü tanınan ve tanınmayan diye de ayırabileceğimiz iki tür bulunuyor. Listedeki tüm blokzinciri platformlarının kendine göre mutabakat algoritmaları mevcut ancak temelde bunları validatör düğümlerinin önceden bilindiği ve önceden bilinmediği tasarımlar diye ikiye ayırabiliriz. Sisteminizi nasıl tasarlayacağınıza bağlı olarak bu iki seçenek de tercih edilebilir.
İşlem Hızına Göre Kıyaslama
İşlem hızlarına göre platformları kıyasladığımızda gördüğümüz tablo ilginç. Şu andaki lider platform olan Ethereum1.0’da saniyede 20 işlem yapılabilirken, teorik olarak 2.0 versiyonunda 100,000 işlem mümkün olacak, zira 64 paralel shard’dan yani bölgeden oluşacak yeni bir tasarımı var.
Mainnet sonuçlarına bakıldığında Algorand’ın şu anda 1100 işlem/saniye ile en hızlı olduğunu görmekteyiz. BSC dünya çapında iddialı bir kriptopara borsasının tasarladığı bir platform olduğu için dikkatimizi çekiyor ancak onun da validatör düğüm sayısında 21 rakamı ile rakiplerinden çok aşağılarda kaldığını söylememiz gerekiyor. Solana test ağının sonuçlarının mükemmelliği ile son aylarda iddiasını yukarılara taşımıştı. Geçen hafta yaşadığı 17 saatlik çöküş Solana’nın karizmasını çok fena zedeledi gerçi. Tablo, Polkadot’un da ileride iddialı bir işlem hızını yakalayacağını ya da yakalama olasılığının olacağını gösteriyor.
Yazılım Geliştiricileri Açısından Kıyaslama
Pamuk Prenses ve yedi cüceleri aralarında kıyaslamak çok kolay değil. Ama genellikle GitHub’da ne kadar yazılım kodu olduğu, kaç yazılımcının buralara ekleme yaptığı ve Discord kanallarında kaç kişinin takip ettiği gibi kriterler bize ışık tutabiliyor. Raporda bu konularda ve sosyal ağlarda hangisinin ne kadar takipçisi olduğu konusunda da detaylı bilgiler verilmiş, ama ben şimdilik sadece GitHub ve Discord tablosunu burada paylaşıyorum.
Bu tabloya bakılırsa Ethereum 1.0’ın geliştirici camiasında desteği yadsınamaz, bu konularda açık ara ileride Pamuk Prenses. Solana ve Avalanche Discord üyeleri açısından ikinci ve üçüncü sırada. Ancak GitHub kodlarının seviyesine bakıldığında sıralama, Polkadot, Solana ve Cosmos diye gidiyor. BSC, Avalanche ve Algorand bu üçünü epey geriden takip etmekteler. Tabii bu kıyaslamayı yaparken, Avalanche ve Algorand’ın nisbeten yeni platformlar olmalarını göz önünde bulundurmak gerekiyor.
Platformları daha pek çok açıdan kıyaslıyor alıntı yaptığım The Block Crypto sistesinin raporu. Örneğin bu platformların token’ları açısından da pek çok kıyaslama yapmak mümkün. Bunu da gelecek yazıma bırakarak şimdi son olarak Pamuk Prenses ve Yedi Cüceleri kurucularına ve ekip kalitesine göre kıyaslamak istiyorum.
Kurucularına Kıyasla Platformların Durumu:
Pamuk Prenses yani Ethereum 1.0 bildiğiniz gibi Vitalik Buterin liderliğinde yol alıyor. Eski ekip yazılımcılarından Hayden Adams daha sonra UniSwap’ın kurucusu oldu ve işi çok büyüttü. Danny Ryan da 4 senedir sharding ve PoS üzerine çalışan bir araştırmacıları, Ethereum 2.0’a geçişte ise çok fazla kaliteli geliştirici var.
Algorand, ağırlıklı olarak Boston’daki MIT üniversitesi (aslında MIT yüksek okul ama neyse) hocalarından oluşan bir grup tarafından yönetiliyor. CEO’ları Steve Kokinos bir seri girişimci, data center ve web tabanlı yazılımlar kökeni var. Kurucuları Prof. dr Silvio Micali, efsane bir isim. 1983’den beri MIT Elektrik ve Elektronik Mühendisliği fakültesinde hocalık yapmakta, Turing Ödülü, Gödel Ödülü ve RSA ödülü var. Yuh diyorum. Bu üçünü de alabilen birisinin canlı ve yolda yürüyen bir insanoğlu olması akıl alır gibi değil. Kendisi Zero-Knowledge ispatlarının, ihtimali kriptolojik şifreleme ve sair buluşların da mucidi oluyormuş. Şapka çıkartıyorum.
Avalanche, hepinizin bildiği gibi eski Cornell Üniversitesi hocalarından ve dünyadaki ilk PoW para olan Karma’yı yapan Emin Gün Sirer hoca tarafından idare edilmekte. Binance Smart Chain, Samsul Karim tarafından yönetilen bir ekipçe geliştiriliyor, oarada en başta CZ yani Changpeng Zhao’yu da saymamız lazım. Kendisi dünyanın en büyük ikinci borsası Binance’ın da başında. Cosmos’un kurucusu Ethan Buckman çok deneyimli bir geliştirici ve özellikle PoS’ler konusunda üstad. Polkadot’un başında da Ethereum’un da kurucularından olan eski CTO’ları, Solidity programlama dilini geliştiren meşhur Gavin Wood var. Solana’nın kurucusu Anatoly Yakovenko, eski DropBox yazılımcısı ve dağıtık işletim sistemleri üzerine uzman. Solana’nın en büyük destekçilerinden birisinin de SBF diye bilinen FTX’in CEO’su Sam Bankman-Fried olduğunu ekleyelim.
Sonuç:
Bu hafta dünyada lider akıllı kontrat platformu Ethereum ve onun en görünür yedi rakibini incelemeye ve kıyaslamaya başladık. Haftaya bu kıyaslamaya devam edeceğiz.
Referans:
1) https://www.theblockcrypto.com/post/114225/layer-1-platforms-a-framework- for-comparison