Paranın Ne Olduğunu Biliyor Muyuz?

Para söz konusu olunca hepimizin bir fikri vardır. Herkes gündelik hayatta sürekli para kullandığı, bakkalda, markette elinden sürekli para geçtiği için bu nesneyi iyi tanıdığını düşünür.

Toplum içinde bazı kişilerle ilgili duyarız, “filanca paradan çok iyi anlar” gibi sözler söyleyerek o kişilerin kendilerine kıyasla para konseptini daha iyi bildiğini, ya da para kazanma konusunda bir çoğumuzdan daha bilgili, başarılı olduğunu ifade ederler.

Bazı büyüklerimiz paranın sıradan bir nesne olduğunu, fazla önem verilmemesi gereken bir şey olduğunu düşünürler. “Para elinin kiri” sözü bir deyim olarak toplumuzda yerleşmiştir, sürekli hayat içinde elimizden akan bir nesne olduğu, ve fazla uzun süre elde tutulmaması gerektiği ifade edilmiştir. Elimizin kiri tabirinde ilk göründüğünden daha fazla derinlik vardır. Paranın fiziksel kirliliğine de işaret eder, ki Covid salgını sırasında para tutan ellerimizi yıkamanın ne kadar önemli olduğunu farkettik. Ya da başka bir felsefi anlam da yüklenmiş olabilir bu elimizin kiri tabirine. Paranın ahlaken çok temiz bir nesne olmadığını, fazla ilgilenilmemesi gerektiği düşüncesi de bu sözden çıkartılabilir.

Bu yazımda, paranın alım değeri ile değil de, felsefi bir kavram olarak hayatımızda taşıdığı yeri tartışmak istiyorum.

Gerçekten para göründüğü gibi mi?

Bugün para dediğimizde “money” kelimesi ile anlatılan şeyi konuşuyoruz. İngilizcede “currency” denilen, bizim dilimizde para birimi dediğimiz aracıya, “akarca”, “akış” gibi kelimeler kullansak daha iyi olurdu. Eskiden kullanılan “akçe” sözcüğü beyaza yakın renkli gümüş metal paralara denildiği için bu adı almış ama belki de tesadüfen akmak fiilini de çağrıştırıyor olması nedeniyle benim çok hoşuma gidiyor. Elektrik akımına da “current” denilir İngilizcede, o da elektronların akmasından dolayı, nehirin küçüğü, derenin büyüğü “akarsu” için de aynı kelimeyi kullanırlar.

Akarca yani para birimi, gündelik hayatta ödemelerde kullandığımız bir nesne. Yani bunun fonksiyon olarak sadece ödemede, karşılıklı alış-verişte kullanılıyor olması, elden ele geçiyor olması lazım. Para ise yaratıldığında değerli bir varlığa karşılık veya bir söze karşılık yaratılır ve daima bir “borç” olarak tezahür eder. Yani para daima bir kişi veya kurumun borcu olarak üretilmiş bir değerdir. Karşısında bir varlık vardır, veya birinin ileriye dönük bir sözü, teminatı vardır.

Altın varlık karşılığı para

Eskiden, 1945’den önce, pratikte daha da evvel, insanların ve devletlerin kullandığı para altın dediğimiz elemente karşılık üretilirdi. Altına karşılık üretilen yeni varlık, ki bir takım renkli kağıtlar olarak ortaya çıktı, bire bir arkasındaki altın gramajına karşı üretilir ve değerini bu şekilde bu elementten alırdı. Ancak altına karşı üretilen kağıt paraların arkasından bu varlık çekilince, geriye sadece söz kaldı. Yani sadece verilen bir söze karşılık olarak üretilen kağıtlar kaldı. Bu söz de “gelecekte aldığımı size geri ödeyeceğim” diyen bir devletin sözü oldu. 1945’de ABD’nin, İkinci Dünya Savaşının kazananı olarak çıkacağı belli olmuştu. Savaşta, Amerika kıtası hariç, dünyadaki çoğu insan yıkım ve yoksulluk içinde kalmış olduğundan, savaşın hemen arkasından tüm dünya devletleri kazanan ve ayakta kalan bu büyük devletin kurallarını kabul etmek zorunda kaldılar. Tüm ülkeler doları yeni altın standardı olarak kabul etmek durumunda kaldılar ve sonrasında kendi paralarının dolara endeksli olacağı yeni bir dünyaya geçildi.

Daha da açarsak, dünyadaki para artık sadece kredi yani borç olarak ortaya çıkmakta. Ve yoktan var edilen paralar karşılığında ABD Hazinesi bir senet imzalanmış oluyor, örneğin yoktan var edilen 75 milyar dolara karşılık imzalanmış on yıl vadeli bir Amerikan devlet tahvili. Merkezde yaratılan bu dolarlara karşılık daha sonra diğer ülke paraları da değiş tokuş ediliyor ve işte size dünyanın para sistemi. Ardından bu temele dayanarak bankalar da krediyi çoğaltıp 30 katına, 50 katına çıkartıyor, ortalıktaki krediyi arttırıyor ve karşılığında daha da fazla dijital “fiat” para ortaya çıkartılıyor. Bizlere gelen para işte bu sonuncu kısımdaki.

Para ve inanç sistemleri ilişkisi

Batı inanç sistemleri gereği, tanrı ile insan arasında bir ruhban sınıfı olması doğal kabul edilir. Uzun zamandır Müslümanların yaşadığı Anadolu coğrafyasında ise tanrı ile aramıza bir ayrıcalıklı sınıfın sokulması inanç sistemimize aykırıdır. Her mümin tanrısı ile bire bir iletişim kurabilir. Burada enteresan bir simetri var.

Batı’da gündelik hayat içinde kullanılan paranın adeta bir “tanrı” sözüyle yaratılmış olması ve Batı coğrafyalarında bir ruhban sınıfı gibi olan bankacıların merkezdeki bir tanrının aracıları olarak biz sıradan insanlardan ayrı ve daha yukarıda olmaları bir kaç yüzyıldır norm kabul edilmekte. Herhangi bir Batılı ile konuşursanız bu durumu hiç sorgulamadan doğru kabul ettiklerini göreceksiniz.

Oysa ülkemizde ticaretle uğraşan esnaf kitlenin, tacirlerin ve bize benzeyen başka Orta Doğu halklarının kafa yapısında başka bir sistem çalışır. Bu topraklarda para ve muhasebe tarihi çok daha eskidir, 4500 yıl öncesine, Sümer’e kadar gider. İlk borç tabletleri Sümer şehir devletlerinde daha yazı icat edilmeden önce düzenlenmekteydi. Onların arkasından gelen Babil, Asur ve Fenike devletlerinde de bu tabletler yaşamaya devam etti. Başlangıçta Sümer’de de borç oluşturulması ve bunların kayıtları sadece merkezi otoriteler tarafından yapılırken, yüzyıllar içerisinde kredinin yaratımı çepere kaydı.

Engizisyon

Tüm para tarihini bu yazıda anlatmayacağım. Sadece daha yakın tarihte, 1500’lerde olan bir takım başka hadiselere değineceğim. Önce İspanya ve Portekiz’deki, ardından da İtalya’daki engizisyon cellatlarından kaçan Yahudi bankerler Kanuni devri Osmanlı Devletine sığınmışlardı (Ref:1). Kaçırabildikleri tüm varlıkları ile geldikleri İstanbul, Selanik ve Kahire gibi şehirlerde bankerlik sanatlarını icra etmiş ve ticarete canlılık getirmişlerdi.

Kendilerine tarih içinde toprak sahibi olma hakkı tanınmayan yahudiler, zamanla toprağa bağlı olmayan işlerde, özellikle de bankerlik yani borç verme ve paradan para kazanma sanatında ustalaşmışlardı. Banker aileler, kendilerine Hıristiyan Avrupa vatandaşları ile aynı hakları tanımayan krallardan ve kiliseden intikamlarını tüm basılı paraları (ki o dönemde para ya altın ya da gümüştü) kendi çevrelerine ve nihayet bir kaç merkeze toplayarak aldılar. Kredinin Londra, Paris, Viyana gibi belli merkezlerde yaratıldığı sistemleri ile adeta yeni bir “para dini” yarattılar. Yirmi yüzyılın başına gelindiğinde de tapınılacak varlığın para haline geldiği ve bunun da aynı merkezlerden idare olduğu globalist bir yapı inşa ettiler.

Gayri merkezi para sistemi

Merkezi olmayan, merkezi para dinine aykırı bir sisteminin, merkezde kredi/para yaratan bu elit zümre tarafından benimsenmeyeceği ve yok edilmek isteneceği aşikar değil mi? O zaman hem bitcoin, hem de ülkemizdeki vadeli çekler, bahsedilen elit zümrenin hoşuna gitmeyecek yapılardır. Bitcoin, merkezsiz ve algoritmaya dayalı olarak, altın gibi sınırlı olan ve sayısı denetlenebilen ama elle tutulamayan, zahiri bir para olarak üretilmektedir. Vadeli çek ise, insanların sözü ve imzasıyla kredi yaratabildiği, merkezi dine alternatif adeta onlar açısından “heretik” başka bir mekanizmadır. Bu mekanizmamızı çökmekte olan globalist dünya para dinine karşı aynı bitcoin’i koruduğumuz gibi korumalıyız.