Geleneksel ticarette, mal ve hizmetlerin fiyat ve diğer bilgileri, alıcı ve satıcıların aktif katılımını gerektirir. Çoğu zaman, tüm süreç, işlemin güvenli bir şekilde yürütülmesini sağlayan bir aracı tarafından gerçekleştirilir. AMM’nin yaptığı, her iki tarafın da herhangi bir aracıya ihtiyaç duymadan ticaretini gerçekleştirmesine izin vermektir.
Otomatik Piyasa Yapıcı (AMM) Nedir?
Otomatik Piyasa Yapıcı (AMM), merkezi olmayan finansmanı genel kamuya açık hale getiren bir protokoldür. Bir AMM DeFi ekosistemi içinde, yani işlemleri denetleyen üçüncü taraf kuruluşlar olmadan çalışır.
AMM kripto işlemlerinin önemi, dijital varlıkların tüm ekosisteminin tasarımı etrafında dönerek geleneksel mülk ticaretine göre önemli bir avantaj sağlar.
Örneğin, bir alıcı 35.000 ABD Doları karşılığında 1 BTC satın almak istiyor. Şubat ayı itibariyle 1 BTC’nin mevcut fiyatı yaklaşık 37.000 ABD Doları civarındadır. AMM’ler, ticaret koşullarını içeren ve BTC’nin değeri istenen fiyata düştüğünde otomatik olarak yürütülen akıllı bir sözleşme aracılığıyla talebini hemen yerine getirmesine yardımcı olabilir.
Bu nedenle AMM, fiyatların sabitlendiği ve büyük yatırımcılar tarafından kontrol edildiği geleneksel altın, gayrimenkul ve diğer fiziksel varlıkların ticaretiyle çelişir.
Otomatik Piyasa Yapıcı VS Geleneksel Piyasa Yapıcı
AMM’ler tüm merkezi olmayan borsalara (DEX’ler) güç verdiğinden, en önemli işlevleri verimlilik ve teşviklerin tek bir şirket yerine, likidite sağlayan kamuya iletilmesidir. Likidite, bir kripto paranın aynı değerde mallar, hizmetler veya başka bir kripto para birimi ile değiştirilebilme derecesini ifade eder.
AMM’lerin kripto yatırımcılarına yardımcı olmak için gerçekleştirdiği bir diğer hayati görev, kayma olasılığını ortadan kaldırarak kayıp riskini en aza indirmektir.
Kayma, yatırımcılar bir kriptonun değerinin belirli bir fiyata düşmesini ve ardından manuel olarak satın almasını, tekrar yükselmesini ve nihayetinde kâr etmesini beklediğinde gerçekleşir.
Kripto para birimleri değişken bir yapıya sahip olduğundan, yatırımcılar bazen istedikleri düşük değerde değil, çok daha yüksek bir oranda bir kripto para satın alırlar.
AMM’ler, satın alma işleminin yalnızca akıllı bir sözleşme ile doğru fiyat bilgisi alındığında gerçekleşmesini sağlayarak bunun olmasını önleyebilir.
Geleneksel ticaret perspektifini kullanan AMM’ler, bir emir defteri değişimi gibi çalışır, ancak bu zaten otomatik olduğu için işlemi kolaylaştıran ve aracı olarak hareket eden büyük özel firmaları ortadan kaldırır. AMM’lerin uygulanmasıyla tüccarlar, alıcılar ve tüccarlar çok paradan tasarruf edecek.
AMM Nasıl Çalışır?
Borsalarda alım satım çifti denen bir kavram vardır. Birbirlerine karşı nasıl ölçtüklerini görmek için iki para biriminin değerini uygun şekilde alıntılamak için çiftler vardır. Kripto borsaları, yatırımcıların dijital varlıklarını başka bir kripto para birimi türüyle değiştirmesine izin vermek için benzer bir eşleştirme mekanizması kullanır.
Örneğin, BTC/LTC, çok daha düşük bir değere sahip bir altcoin olan Litecoin’e (LTC) karşı ölçülen Bitcoin (BTC) kotasyonudur. Bir borsada BTC/LTC eşleşmesi varsa, yatırımcılar dijital varlıklarını bu kripto para birimlerinden birinde doğrudan takas edebilirler. Bir yatırımcı BTC karşılığında LTC almak isterse, merkezi olmayan borsanın likidite havuzu eşleşmeleri bunu mümkün kılar.
Temelde, AMM’ler protokollerinde bir araya getirilen varlıkları değerlendirmek için matematiksel bir formüle güvenirler. Hesap makinenizi hazırlayın!
Formül her protokole göre değişebilir, ancak önceden kurulmuş protokoller tarafından kullanılan en yaygın formül x*y=k’dir, burada x, likidite havuzuna yatırılan belirli bir tokenin sayısını gösterir; y, aynı havuzdaki başka bir madeni paranın token sayısını ve k, sabit ve dengeli fiyatı temsil eder.
Yukarıdaki formül, esasen, belirli bir miktar token x çekmek istiyorsanız, dengesizliği önlemek için token y’yi de eşit miktarlarda yatırmanız gerektiği anlamına gelir.
Otomatik Piyasa Yapıcının Artıları ve Eksileri
AMM’lerin varlığı ortaya çıktığında, geleneksel piyasa yapıcıların dezavantajları, diğerlerinin yanı sıra zaman yetersizliği ve maliyet, ortaya çıktı.
Bununla birlikte, AMM kripto borsaları da tasarımlarında adil bir dezavantaj payına sahiptir. AMM DEFI modelini içeren en yaygın risk, havuzdaki likidite sağlayıcılarının ETH gibi büyük bir varlığın piyasa fiyatında ani bir artış olması ve fiyat rezerv dengesizliğine neden olması durumunda kalıcı kayıplar yaşama olasılığıdır.
Likidite Havuzu ve Likidite Sağlayıcıyı Anlayın
AMM DEFI ekosisteminin çalışır durumda kalmasını sağlamak için likidite havuzları kullanılır. AMM’lerin tüm mekanizması bu kavram etrafında döner.
Likidite havuzları, esasen akıllı bir sözleşmeye kilitlenmiş varlık kaplarıdır. Merkezi ve geleneksel borsalardan farkı, likidite havuzlarındaki likiditenin herkesin parasını denetleyen bir yönetim organının onayına ihtiyaç duymamasıdır.
Öte yandan, likidite sağlayıcıları, BTC ve LTC ticareti gibi her başarılı değişim için ödüllendirildikleri için bazı varlıklarını akıllı bir sözleşmede isteyerek kilitlerler.
Likidite havuzları henüz finans dünyasında kitlesel olarak benimsenmedi. Yine de, bir takas gibi basit bir işlemi sıkıcı ve uzun hale getiren birçok gereksiz süreci ortadan kaldıran umut verici bir konsept. Likidite havuzlarının küçük bir dezavantajı, giderek daha fazla insan işlemlerini gerçekleştirmek için likidite havuzlarını kullandıkça likidite sağlayıcılarının ödüllerinin azalmasıdır. Bu böyle olsa da, likidite havuzlarının ana faydası aynı kalır ve kalıcı kayıp riski azalır.
Gerçek AMM Modelleri DeFi Ekosistemindeki Kullanım Örnekleri
Uniswap’ta AMM Modeli
Uniswap AMM, var olan en popüler AMM kripto merkezi olmayan borsalarından biridir. AMM protokolü geliştiren ve platformuna uygulayan en eskilerden biri olmasının yanı sıra, Uniswap AMM aynı zamanda kullanıcı dostudur. Token fiyatını değerlendirmeyi karmaşıklaştırmadığından, yeni başlayanlar için kullanmaya başlamak çok fazla çaba gerektirmez.
Uniswap, tokenlerinizi likidite havuzlarına yatırmak, aynı anda birden fazla kripto varlığı takas etmek ve bir üçüncü taraf kripto cüzdanına bağlanmak gibi AMM’yi tam potansiyeliyle kullanan bir dizi özellik sunar .
Kyber Network’te AMM Modeli
Kyber Network, AMM’lerin tasarlanmasından kısa bir süre sonra ortaya çıktı. Uniswap’a benzer bir platformdur, ancak biraz daha düşük bir gaz ücreti sunar. Merkezi olmayan uygulamaların entegrasyonu da büyük ölçüde Kyber Network tarafından desteklenmektedir. Bu, kullanıcıların merkezi olmayan uygulamada kullanılan belirteçleri doğrudan taşımasını mümkün kılar, bu da süreçte zaman ve kaynak tasarrufu sağlar.
Balancer’da AMM Modeli
Balancer, yukarıda bahsettiğimiz DEX platformlarına göre oldukça yeni olmasına rağmen günümüzün önde gelen platformlarından biri olmaya devam ediyor. Likidite havuzunun büyük ticaret hacmi ve kilitli değeri, yatırımcıların dijital varlıkların hareketini güvence altına almak için bu platforma güvenmeleri için yeterlidir.
Bu DeFi uygulaması aynı zamanda yatırımcıların fiyat dengesini iyileştirmek ve nihayetinde likidite sağlayıcıları için kalıcı kayıpları azaltmak için kullanabilecekleri yerel hizmet tokeni BAL’ye sahiptir.
Curve’de AMM Modeli
Stabilcoin ticareti yapmak için tasarlanan Curve, düşük gaz ücreti değişim platformu olduğu gerçeğine sadık kalıyor. İlk etapta Ethereum blok zincirindeki varlıkları değiştirmenin yüksek maliyetini çözmek için geliştirildi.
Platform, gerçekten merkezi olmayan değişim platformlarından biridir çünkü bu DeFi uygulamasının geliştiricilerinin platformda dolaşan tokene erişimi yoktur.
Stabilcoin’ler diğer kripto para birimleri ile aynı değişken davranışa sahip olmadığından, banka transferlerine kıyasla işlemleri düşük ücretli tutmak için kullanılırlar.
Curve, bu nedenle, sabit paraları taşımak için mükemmel bir platformdur ve kullanıcılar, Curve’nin çok düşük kayma oranı nedeniyle işlemin ortasında herhangi bir hata olmayacağından emin olabilirler.
Son Sözler
İşlemlerin ademi merkezileştirilmesi, insanların varlıklarına erişimi olan bir yönetim birimi olmadan internette para taşımaları için verimli bir yol sunmakla kalmaz, aynı zamanda mevcut para işlem hizmetlerinin çoğuna kıyasla daha ucuz bir gaz ücreti sağlar.
Şu anda, Otomatik Piyasa Yapıcıların toplu olarak benimsenmesiyle ilgili birçok spekülasyon var. Bununla birlikte, son zamanlarda Bitcoin’e büyük yatırımlar yapan El Salvador hariç, çoğu ülke tarafından yalnızca altın destekli fiat para birimleri yasal ihale olarak kabul edildiğinden, geçiş hala tam olarak geliştirilmelidir.
Otomatik Piyasa Yapıcılar, likidite havuzu, akıllı sözleşmeler ve matematiksel formül gibi kavramlarının çoğu, genellikle yalnızca finans ve blok zinciri teknolojisi hakkında önceden bilgisi olan kişiler tarafından anlaşıldığından, başlangıçta karmaşık ve dalmak için göz korkutucu olabilir. Ancak bu, biz dijital olarak daha bağımlı bir topluma doğru ilerlerken, AMM’lerin ekonomik güvenliğin önemli bir parçası olma vaadini baltalamıyor.
