bitcoin
Bitcoin (BTC) $ 70,767.96 2.65%
ethereum
Ethereum (ETH) $ 3,560.57 1.54%
bnb
BNB (BNB) $ 581.93 2.15%
solana
Solana (SOL) $ 187.53 1.77%
xrp
XRP (XRP) $ 0.627791 2.36%
cardano
Cardano (ADA) $ 0.649951 0.24%
dogecoin
Dogecoin (DOGE) $ 0.222936 19.23%

Metaverse ve Markizm Blokzincirine Karşı

Metaverse ve Markizm Blokzincirine Karsi

Metaverse üzerine iki hafta önce yazdığım ve kişisel hikayeme de dokunan yazıdan sonra iki hafta içinde kamuoyu bol bol bu konuyu konuştu, tartıştı, baksanıza Facebook şirketi parayı basıp deli gibi PR satın almış ve ortalığı haberlerle doldurmuş.

Şirket adını değiştirip Meta yaptığını duyurdu. Bu hareket Google’ın yapmış olduğu Alphabet hamlesine çok benziyor, muhtemelen Mark Zuckerberg de (bundan sonra Mark) onlardan kopya çekti. Facebook, Instagram, Whatsapp gibi uygulamalar aşağı seviyede kalacak, onların üzerinde bir çatı şirketi, ya da holding markası olarak da Meta yer alacak.

Facebook neden isim değiştirip bir Metaverse şirketi oluyor?

Öncelikle Mark’ın bu planının yeni olmadığını söyleyelim. Benim bilgilerime göre, 2013 yılının yazından beri bu düşünce Mark’ın kafasında var zaten. Ancak planı ilan etmenin zamanlaması ile ilgili fikrimi sorarsanız, doğru zamanın şimdi olduğunu söyleyebilirim.

Birinci sebep olarak, Facebook’un kurum olarak çok fazla imaj kaybına uğramasını gösterebilirim. Geçtiğimiz 5 sene içinde bir çok skandalın merkezinde yer aldılar, en önemlisi de Cambridge Analytica skandalıydı. Ardından Trump’ın yenildiği Amerikan seçimleri öncesi ve sonrasında da çok fazla eleştirildiler, çok fazla kan kaybına uğradılar. Netflix’de çok izlenen iki adet belgeselin merkezinde yer aldılar ve yeni kuşakların gözünde rezil bir şirket olarak görülmeye başladılar. Aslında zaten Y kuşağı Facebook’u çoktan telefonlarından silmişti, Z kuşağı ise hiç yüklememişti… Ama alt markaları Instagram ve Whatsapp kullanılma açısından iyi durumdalar.  

Facebook hala reklam iş modeliyle çalışıyor ve bu eskimiş modelde, bir de kullanıcıların tercihleriyle oynayacak şekilde yapay zeka oyuncakları kullanıyor. Şirket psikolojik olarak kullanıcılarını manipüle etmesi ile sık sık gündeme geldi ve Mark da Kongre önüne çağırılıp orada bir güzel azarlandı, saatler süren fırçalar yedi. 

İşte bu ve buna benzer pek çok yüz eskimesi yaşadıkları için Mark’ın Silikon Vadisinde artık forsu çok aşağılarda. Şimdi bu yüz eskimesini re-branding yani yeniden marka tazelemesi ile silip atmak yeni bir imaj edinmek istiyor. 

Z kuşağı nerede?

Bu arada Facebook’a üye olmayan, onu annelerinin sosyal mecrası olarak gören Z kuşağı gençlerinin ilgisi ve gözleri nerede? Bu çocuklar daha 7-8 yaşından itibaren (kızlı ve erkekli) Minecraft oyunu ile yetiştiler. Onların dünya ile alakaları world wide web ile değil, Minecraft ile kuruldu. Bu oyunda, veya oyun demeyelim bu platformda uluslararası arkadaşlar edindiler, İngilizce öğrendiler ve sanal dünya içinde yaşamanın, yapılar inşa etmenin hazzını yaşadılar. Bir çoğu, Minecraft dünyasını görüp içinde yaşayınca, dış dünya onlar için çok yavan halde kaldı. Minecraft nesli şu anda 14 ile 19 yaş arasında. Tüm dünyada böyle bir kategori var, ve hepsinin gözünde benzer bazı resimler, anılar var. Bu neslin ardından gelen 10-14 yaş grubu ise Minecraft’dan çok yine onun yolundan giden ama biraz daha gelişmiş Roblox adlı platform içinde eğitildiler. Bu gençlerin gelecekte Metaverse arayışları olunca acaba yine Roblox-Minecraft estetiği üzerinden giderler mi? Roblox’un inşa araçları ile kendilerine sanal dünyalar, ofisler, okullar inşa ederler mi? Bence gençler eğer karşılarında birden fazla yol varsa bu yolu tercih edeceklerdir. Ama durun, henüz karar vermeyelim ve alternatiflere de bakalım…

Birden fazla yol derken neyi kastediyorum? Şu anda 15 yaşında olan bir genç için kendisini rahat hissedeceği bir başka sosyal ortam da Fortnite estetiğinde olacaktır. Epic Games şirketinin çıkardığı bu oyunun da 3D ve kendine göre bir sanal dünya yapısı olabilir yakın gelecekte. Tüm mesele gençlerin eline ne çeşit imalat araçları verileceğinde yatıyor: Eğer tanıdık bir ortam yaratacak, kolay kullanılan imalat araçları varsa ve birbirine eklemlenerek odalar/mekanlar büyütülebiliyorsa o zaman o yapı taşları ile yapılan dünyalar olacaktır. 

Lego’yu oynamayan var mıdır? Benim yaş sayacım ortalama okuyucuma göre hayli ileri sarmış durumda olsa da şu anda 8 yaşındaki bir genç ile aramda en yakın bağı kurabileceğim araç seti Lego parçalarıdır sanıyorum. Hala popüler, hala güzeller.

İşte benim düşündüğüm Metaverse inşaatı Lego benzeri parçalı dijital araçlarla olabilir. Gençler kendilerine evler, binalar inşa ettiklerinde de bunları aynı platform üzerine takabilirler. Aynı HTML formatında web siteleri gibi… Sanıyorum Epic Games ile Facebook arasında kurulan işbirliği anlaşması da böyle bir dijital inşaata zemin hazırlamak üzere olmaktadır. 

Yeni bir Metaverse dünyası kurarken Epic ve Facebook nasıl bir hata yapabilirler diye düşünüyorum ve hemen aklıma geleni söylüyorum: Facebook kurulduğunda çok ilerici ve yeni görünüyordu gözümüze. Ancak zaman içinde world wide web üzerinde kapalı bir tasarım yaptıkları ortaya çıktı. Buna ingilizcede “Walled Garden” deniliyor. Facebook aslında açık kaynak olan HTML sayfaları içinde arama yapılamayan ve özgürlük alanı bulunmayan, kendi kontrolünde bir 2D sanal dünya yaptı. Şimdi de muhtemelen bunun uzantısı olan 3D sanal bir dünya inşa edecek ve kullanıcılarına kendi mekanlarını geliştirme olanağını vermeyecek. Buna örnek arıyorsanız aynı isimli kitaptan filme çekilmiş olan Ready Player One isimli filmi izleyin hemen: O filmde/kitapta tam olarak Mark’ın kafasında olan gelecek anlatılıyor. Merkezde iyi yürekli dahi yaratıcı Mark ve merkezi server’larda işleyen bir Oasis/Metaverse: Yani Markizm. Adeta 1984 romanındaki Büyük Birader, “Mark Abi”. 

Meta şirketi blokzinciri üzerinde mi işleyecek?

Bence Mark Abi eskiyen yüzünü yenilemek dışında fazla bir şeyle ilgili değil. Blokzincirinin merkeziyetsiz yapısını alıp kullanması mümkün olmayacak, zira Facebook bir Silikon Vadisi şirketi, yani merkezi yapıda kurulmuş bir girişim ortaklığı. Nasdaq borsasında halka açılmış olduğu için bundan sonra kalkıp tüm gelirini kullanıcılarla paylaşacağını düşünmeyin. Yine merkezi olarak işleyen bir gelir modeline devam etmeyi tercih edecektir ve bu da blokzincirinin temel ideolojisine ters düşecektir. 

Reklam iş modeli artık kullanılmaz hale geldiğinden, bu defa da sözde merkeziyetsiz bir token iş modeli yaparmış gibi konuşacaklar ama iş uygulamaya gelince Binance’ın yaptığı gibi 15-20 validatörlük, hepsi kendi denetimlerinde kapalı devre mutabakat yapılan bir blokzinciri kuracaklardır. Başka türlü olacağını beklemeyin. Kurucusunun ideolojisi “Markizm” merkezi yapıda olduğu için Meta da merkezi yapıda olacaktır. 

Sonuç: Markizm’den Marksizm’e yol var mı? 

Bence Meta şirketi merkezi yapıda ama ileri bir Fortnite ya da Roblox görünümlü olacak. Kendince bir blokzinciri ve sharding yapısı olacak. Ethereum’un scaling problemini çözmüş olarak oyuna başlayacaklar ama Meta blokzinciri Binance Chain gibi kısıtlı ve kontrollü bir node yapısında olacak ve muhtemelen Cosmos SDK ile inşa edilecek. Bu inşaata milyarlar dökecekler ama sonunda basit, açık kaynak, merkeziyetsiz token iş modelinde çağdaş bir metaverse ortaya çıkıp gençleri kendisine o toplayacak. Markizm’den Marksizme yol yok. 

Bu makale yatırım tavsiyesi veya önerisi içermemektedir. Her yatırım ve alım satım hareketi risk içerir ve okuyucular karar verirken kendi araştırmalarını yapmalıdır.

btchaber bh logo

Cemil Şinasi Türün

30 yılı aşkın tecrübesiyle fintech ve pazarlama dünyasındaki öncü isimlerden olan Cemil Şinasi Türün bilgisayar oyunlarından üç boyutlu sanal dünyalara kadar pek çok çalışmaya imza attı. Yerel ve uluslararası firmalar için kampanyalar hazırlayan Türün; teknoloji, blokzincir, kripto para ve dijital varlık konularında projeler üretti.
https://cemilturun.medium.com/





Blokzincirin ve kripto paraların, geleceği nasıl değiştireceğini bugünden öğrenin.
btch x banner
btch youtube banner
Bağlantıyı kopyala