- ZKP Vaatleri ve Zorlukları: ZKP hem gizlilik hem de ölçeklenebilirlik sorunlarını çözen güçlü bir blok zinciri teknolojisidir. Ancak yoğun hesaplama kaynakları gerektirdiğinden yüksek hesaplama maliyetlerine ve merkezileşme risklerine yol açmaktadır.
- Merkezi Olmayan Modüler Hesaplama Katmanının Gücü: ZKP’nin sorunlarını çözmek için Lumoz, ağ bilgi işlem gücünü toplamak için modüler bir altyapı kullanıyor ve ZK teknolojisini ZK – RaaS ile hızlandırıyor.
- AI & TEE gelecekteki inovasyonu yeniden şekillendiriyor: Lumoz, ZK’nın ötesinde teknolojinin benimsenmesini sağlar. Yüksek performanslı AI bilgi işlem sağlar ve TEE ve DROT kullanarak AI süreçlerini güvence altına alır. Bu korumalı alanlar, veri güvenliğini ve sonuç doğrulamayı geliştirerek Web3 ve AI entegrasyonunu teşvik eder.
1. Giriş
Vitalik Buterin’in Savunmacı hızlandırma (d/acc) felsefesi iki temel ilkeyi vurgulamaktadır. Teknolojik ilerlemeyi hızlandırır ve merkezi güce direnir. Merkezi olmayan gelişimi savunur. Blockchain teknolojisi bu felsefe ile uyumludur. Gücü merkezsizleştirir ve merkezileşmeyi önler.
Bununla birlikte, blok zinciri teknolojisinin değiş tokuşları vardır. Merkezi olmayan sistemler ağ büyüdükçe daha yavaş çalışır. Mutabakat süreci performansı sınırlar. Veri depolama katlanarak artar ve ölçeklenebilirliği kısıtlar. Zincir üzerinde şeffaflık hesap verebilirliği sağlar ancak gizliliği azaltır.
Zero-Knowledge Proof (ZKP), blok zincirinin gizlilik sorunlarına yönelik yeni bir çözümdür. Bu teknoloji, kullanıcıların gerçek bilgileri paylaşmadan bir şeyin doğru olduğunu kanıtlamalarını sağlar – doğum tarihinizi açıklamadan oy kullanacak kadar yaşlı olduğunuzu kanıtlamak gibi. Bu, hassas ayrıntıları gizli tutarken gerçekleri doğrulamanın bir yoludur.
Blok zincirinde kullanıldığında, Sıfır Bilgi Kanıtları, ağın aktarılan miktar veya kimin gönderdiği gibi özel ayrıntıları ifşa etmeden işlemlerin geçerli olduğunu doğrulamasına olanak tanır. Bu, kullanıcıların bilgilerini gizli tutmalarını sağlarken sistemin güvenilir kalmasını da sağlar.
Blok zincirinde ZKP teknolojisi iki temel zorluğu çözer. Bunlardan ilki gizliliktir. ZKP, tutar veya işlemcinin kimliği gibi ayrıntıları ifşa etmeden bir işlemin geçerliliğini doğrular. İkincisi ise ölçeklenebilirliktir. Blok zinciri hesaplamaları harici olarak işleyebilir ve sonuçları doğrulamak için ZKP’yi kullanabilir. Bu, ağın hesaplama yükünü azaltır ve verimliliği artırır.
ZKP, Katman 2 ölçeklendirme çözümlerinde iyi çalışır. Katman 2, işlemleri zincir dışında işler ve sonuçları doğru yürütme kanıtı ile Ethereum ana ağına gönderir. Bu, sistem bütünlüğünü korurken işlem hızını ve ölçeklenebilirliği artırır. ZKP hem gizlilik hem de ölçeklenebilirlik sorunlarını ele alır. Savunmacı hızlandırma doğrultusunda merkezi olmayan teknolojiyi ilerletmek için hayati bir araçtır.
2. ZK Uygulamasında Karşılaşılan Zorluklar: Yüksek Maliyetler ve Merkezileşme Riskleri
ZKP teknolojisi ile ispat üretmek hesaplama açısından yoğundur. Bitcoin madenciliğine veya büyük yapay zeka modellerinin eğitilmesine benzer karmaşık kriptografik işlemler ve hesaplama gücü gerektirir.
Bu yüksek performanslı bilgi işlem gereksinimleri özellikle ZK-Rollup’lar gibi katman 2 ölçeklendirme çözümlerinde belirgindir. Örneğin, Polygon zkEVM üzerinde 250 ERC-20 işlemden oluşan bir toplu iş için ZKP oluşturmak, AMD 224 vCPU ve 896 GB RAM’e sahip bir sunucu kullanılarak yaklaşık 2 dakika sürer. Operasyonel maliyet 2 dakika için yaklaşık 0,32 ABD doları veya aylık 6.909 ABD dolarıdır. Buna karşılık, tipik bir web sunucusu yalnızca 4 vCPU ve 8 GB RAM gerektirir.
Bu yüksek donanım gereksinimleri ZKP teknolojisi için iki büyük sınırlama yaratmaktadır. İlk olarak, yalnızca birkaç yüksek güçlü makine bu kanıtları oluşturabilir, bu da kontrolü birçok kullanıcı arasında yayma hedefine aykırıdır. Bu bağımlılık, gerçek bir ademi merkeziyetçiliğe ulaşmayı zorlaştırır. İkinci olarak, bilgi işlem kaynakları işlenebilecek ispat yığınlarının boyutunu kısıtlar. Bu da ZKP teknolojisinin verimliliğini ve ölçeklenebilirliğini azaltır.
Bu sınırlamaların üstesinden gelmek için ZKP altyapısı daha verimli ve erişilebilir hale gelmelidir. Teknik karmaşıklığın azaltılması ve giriş engellerinin düşürülmesi, ZKP ekosistemini ölçeklendirmenin anahtarıdır. Lumoz, bu sorunları ele almak için modüler bilgi işlem altyapısını ve merkezi olmayan kanıtlayıcı ağını kullanır. Blok zincirinin ademi merkeziyetçilik, ölçeklenebilirlik ve güvenlik üçlemini çözmeye yardımcı olmayı amaçlamaktadır.
3. Lumoz: zk/acc’ye Giden Yolu Aydınlatıyor
Lumoz, ZK, AI ve RaaS için modüler bir bilgi işlem katmanıdır. Farklı mimarilere sahip zincirlerde ZK ve AI uygulamaları için güçlü bilgi işlem gücü ve doğrulama hizmetleri sunar. Ağ katılımcıları, merkezi bağımlılıkları azaltmak ve gerçek ademi merkeziyetçiliğe ulaşmak için bilgi işlem gücünü paylaşır. Ayrıca, Lumoz’un ZK-RaaS platformu ZK-Rollup’lar için engelleri azaltır ve zk/acc aracılığıyla ZK teknolojisini hızlandırır.
Lumoz’un teknolojisi pazarda kabul görmektedir. Carv, Merlin Chain, ZKFair, Ultiverse, Matr1x ve Uxlink dahil olmak üzere 20’den fazla Layer 2 zinciri Lumoz altyapısını kullanmaktadır. 2024’ün başlarında Lumoz 14 milyon dolar fon topladı. OKX Ventures, Hashkey Capital, Kucoin Ventures ve Polygon gibi önde gelen yatırımcılar bu fonu destekledi.
3.1. Lumoz Zinciri, ZK Modüler Bilgi İşlem Katmanı
Lumoz Chain, ana ağını 2025’in ilk çeyreğinde başlatacak. ZKP teknolojisi de dahil olmak üzere yüksek performanslı hesaplama görevleri için merkezi olmayan bir fiziksel altyapı ağı (DePIN) oluşturmayı amaçlamaktadır. Lumoz 1) modüler bir mimari, 2) hibrit bir konsensüs modeli ve 3) yoğun hesaplama için optimize edilmiş performans sunmaktadır. Bu, Sıfır Bilgi Kanıtlarını daha uygun fiyatlı ve erişilebilir hale getirirken, blok zinciri ağlarının merkezi kontrole güvenmeden daha fazla kullanıcıyı idare etmesine yardımcı olacaktır.
3.1.1. Modüler Mimari
Lumoz, her projenin kendi kurulumunu özelleştirmesine olanak tanıyan modüler bir tasarımla oluşturulmuştur. Bunu bloklarla inşa etmek gibi düşünün – projeler ihtiyaç duydukları parçaları seçip düzenleyebilirler. Projeler altyapılarını özel ihtiyaçlara göre yapılandırabilir. Her modül, verimli sistem yapılandırması sağlamak için bağımsız olarak çalışır. Bu yaklaşım entegrasyon karmaşıklığını azaltır ve genel sistem verimliliğini artırır.
Lumoz’un modüler yapısı sınırsız uygulama imkanı sunar. Örneğin, poligon zkEVM, zkSync ve Scroll gibi önemli ZK-Rollup’lar için kanıtlar üretmek üzere bir Prover Katmanı olarak işlev görebilir. Ayrıca yapay zeka modeli eğitimini ve çıkarımını işlemek için bir Hesaplama Katmanı olarak da hizmet verebilir. Bu tasarım esneklik sağlar ve yeni teknolojilerin ve hizmetlerin entegrasyonunu destekler.
3.1.2. Hibrit Mutabakat Mekanizması
Lumoz, ZKP’lerin oluşturulmasını ve doğrulanmasını yönetmek için hibrit bir yapı kullanır. Temelinde iki bileşen vardır: ZKP’leri üreten zkProver ve bunları doğrulayan zkVerifier.
zkProver bir Proof of Work (PoW) konsensüs yapısı kullanır. ZKP üretimi yüksek performanslı hesaplama gerektirir. GPU/CPU kaynaklarına sahip herhangi bir kişi veya kuruluş katılabilir. Hesaplama güçlerini ZKP’ler üretmek ve diğer görevleri yerine getirmek için kullanırlar.
zkVerifier, Proof of Stake (PoS) tabanlı bir doğrulama ağı olarak çalışır. Düğüm lisanslarının satışı yoluyla verilen 100k zkVerifier düğümlerinden oluşur. Lisans sahipleri bu düğümleri özel istemciler olarak çalıştırabilir ya da başkalarına devredebilir. zkVerifier, zkProver tarafından üretilen kanıtları doğrulayarak ağın güvenilirliğini sağlar.
Bu hibrit yapı, her bir bileşenin rolüne uygun bir mutabakat mekanizması kullanır. PoW, ZKP üretimi için yüksek performanslı hesaplamaları gerçekleştirir. PoS doğrulama görevlerini yönetir. Bu yaklaşım merkezi, yüksek performanslı ekipmanlara olan bağımlılığı azaltır. Dağıtılmış bir kanıtlayıcı ağı aracılığıyla verimli doğrulama sağlar. Sonuç olarak, ZKP’nin temel unsurları olan kanıt üretimi ve doğrulama, merkezi olmayan bir şekilde verimli bir şekilde ele alınır.
3.1.3. Optimize edilmiş performans
Lumoz, devam eden araştırmalar ve çeşitli teknolojik ilerlemeler yoluyla performansı sürekli olarak artırmaktadır. Özellikle, kanıt oluşturma ve doğrulama süreçlerini optimize etmiştir.
Lumoz, ZKP üretimini ve doğrulamasını bir toplayıcı hizmeti ile geliştirir. Bu hizmet birden fazla ispatı paralel olarak işler ve bunları tek bir ispatta birleştirir. Geleneksel yöntemler her bir ispatı bağımsız olarak ele alır ve gereksiz hesaplamalardan kaynaklanan verimsizlikler yaratır. Lumoz bu darboğazı ortadan kaldırır ve işlem hızını önemli ölçüde artırır.
Lumoz ayrıca doğrulama sürecini de optimize eder. Önceden, kanıtlama iki ayrı adım gerektiriyordu: kanıtlayıcılar ilk adımda kimlik ve çalışma bilgileriyle birlikte bir kanıt karması ve ikinci adımda ZKP’lerini gönderiyordu. Lumoz, kimlik, iş bilgileri ve ZKP’yi tek bir sözleşmede birleştirerek bunu basitleştiriyor. Bu, zincir üzerindeki işlemleri yarı yarıya azaltarak gaz maliyetlerini %50-60 oranında düşürür ve doğrulama süresini kısaltır.
Lumoz, kanıt oluşturma sürecini daha da optimize etti. İlk olarak, büyük görevleri ayrı ayrı üzerinde çalışılabilecek daha küçük parçalara ayırır. Ardından, farklı hesaplamaların parçaları aynı olduğunda, Lumoz bunları yeniden hesaplamak yerine önbelleğe alınan sonuçları kaydeder ve yeniden kullanır. Ayrıca, ağdaki bilgisayarlar meşgul olmadığında, yeni görevlerin gelmesini beklemek yerine yakında ihtiyaç duyulabilecek hesaplamaları hazırlıyorlar. Bu değişiklikler kanıt oluşturma hızını %25 oranında artırdı. Ayrıca maliyet verimliliğini ve işlem performansını önemli ölçüde iyileştirdiler.
3.2. zk-RaaS Platformu
Lumoz, geliştiricilerin karmaşık altyapıya ihtiyaç duymadan ZK-Rollup tabanlı katman 2 zincirleri oluşturmalarına yardımcı olan bir RaaS hizmeti sunmaktadır. Bu hizmet, AWS’nin bulut bilişimi basitleştirmesi gibi süreci basitleştirir.
RaaS, rollup teknolojisi ile zincir oluşturmak ve işletmek için gerekli altyapıyı sağlar. Sezgisel arayüzü geliştirme ve operasyonları basitleştirir. Bu da kullanıcı rahatlığını ve verimliliğini artırır.
Lumoz’un temel gücü tescilli ağından gelmektedir. Bu ağ, merkezi olmayan bir bilgi işlem katmanı, zkProver ve zkVerifier içerir. Birçok blok zinciri işlemini hızlı bir şekilde işlemenin bir yolu olan ZK-Rollup’lar için gereken karmaşık hesaplamaları yapmak üzere özel olarak tasarlanmıştır. Bu özellik, Lumoz’u özel bilgi işlem ağları olmayan diğer RaaS hizmetlerinden ayırmaktadır. Merkezi olmayan bilgi işlem katmanı, Lumoz için benzersiz bir hendek görevi görüyor. Rollup ekosistemindeki rekabet avantajını güçlendirmektedir.
Lumoz, çeşitli zincirleri ve ZK-Rollup’ı birbirine bağlayan ve genişleten bir ortam sunar. Geliştiriciler, karmaşık teknik kurulumlarla uğraşmadan özel zincirler oluşturabilir ve sistemlerini tasarlamayı ve çalıştırmayı çok daha basit hale getirir.
Lumos’un Rollup Launchbase ‘i Bitcoin, Ethereum, BNB Chain, Polygon ve Solana gibi büyük zincirleri desteklemektedir. Ayrıca Polygon zkEVM, zkSync ve Scroll gibi zkEVM türlerini de destekler. Bu geniş destek, geliştiriciler için ZK-Rollup çözümleri oluşturmayı kolaylaştırır.
Lumoz ayrıca Rollup’lar arasında verimli kripto transferleri ve etkileşimleri için Native Cross Rollup Communication’ı (NCRC) etkinleştirir. Bu özellik, büyük zincirlerde kullanılan Rollup Sistem Sözleşmesini (RSC) kullanır. RSC, tüm varlıkları güvende tutarken hızlı ve güvenli transferlere ve etkileşimlere olanak tanıyarak farklı rollup’lar arasındaki bilgileri ve güncellemeleri takip eder.
Lumoz, 2025 yılının ilk yarısına kadar büyük L1 zincirlerini desteklemeyi planlıyor. Ayrıca Solana Sanal Makinesi (SVM) ve Ton Sanal Makinesi (TVM) dahil olmak üzere EVM tabanlı ZK-Yuvarlamalarını desteklemek için genişleyecektir. Bu genişleme, ZK teknolojisine yönelik artan talebi karşılamakta ve Lumoz’un ZK altyapısının önemli bir sağlayıcısı olarak konumunu güçlendirmektedir.
4. Lumoz Gelecek Vizyonunu Güçlendiriyor
Lumoz’un dağıtılmış bilgisayarlardan oluşan ağı, karmaşık hesaplamaları verimli bir şekilde ele almakla kalmıyor, aynı zamanda güvenilirliğini koruyarak artan talebi karşılamak için büyüyebiliyor. Şu anda Sıfır Bilgi İspatlarına odaklanmış olsa da, bu güçlü altyapı gelecekte diğer gelişmiş teknolojilerin geliştirilmesine yardımcı olabilir.
4.1. ETH 3.0: Ethereum’u Yeniden Harika Yapın
Ethereum 3.0’ın vizyonu, Snarkification ve Beam Chain aracılığıyla ağın ölçeklenebilirliğini, güvenliğini ve verimliliğini artırmaktır. Snarkification, Ethereum’un mutabakat ve yürütme katmanlarına ZKP teknolojisini ekleyerek işlem sürecini hızlandırır ve veri güvenliğini artırır.
Bunu başarmak için güçlü bilgi işlem kaynakları gereklidir. Lumoz bunu modüler bilgi işlem katmanı aracılığıyla sağlar. PoW ve PoS’u birleştiren hibrit bir mutabakat mekanizması kullanır. PoW, ZKP üretimi için hesaplama gücü sağlarken, PoS doğrulama görevlerini yerine getirir. Bu kurulum, merkezi olmayan bir şekilde yüksek performanslı hesaplama sağlar.
Bu altyapı, Lumoz’un doğrulayıcıları optimize etmesine ve BeamChain’in temel hedefleri olan blok üretimini hızlandırmasına yardımcı olur. Lumoz, bu iyileştirmeleri destekleyerek Ethereum’un büyümesine ve ilerlemesine yardımcı olmada önemli bir rol oynamaktadır.
4.2. Yapay Zeka Çağı için Bilgi İşlem Altyapısı Oluşturun
Lumoz, yapay zeka teknolojisini ilerletmek için kilit bir altyapı görevi görecek. Şu anda çoğu yapay zeka sistemi büyük teknoloji şirketleri tarafından kontrol ediliyor. Lumoz’un dağıtılmış bilgisayar ağı, yapay zekayı herkes için daha erişilebilir hale getirerek bunu değiştirmeyi amaçlıyor. Bu, aşağıdaki özelliklere sahip bir yapay zeka ekosisteminin oluşturulmasına yardımcı olabilir:
- Kullanıcılara daha fazla kontrol sağlar
- Yapay zeka teknolojisine erişimi daha kolay ve ucuz hale getirir
- Daha adil ve açık bir şekilde çalışır
Bu yaklaşım, sadece birkaç şirket tarafından kontrol edilmeyen yeni bir tür yapay zeka sistemine yol açabilir.
Lumoz, yapay zeka sistemlerini daha güvenli ve güvenilir hale getirmek için iki teknoloji kullanmaktadır: Dağıtık bilgi işlem kullananMerkezi Olmayan Güven Kökü (DROT) ve Güvenilir Yürütme Ortamı (TEE). YZ ajanları özerk olarak hareket eder, ancak şu anda çoğu güvenilmeyen ortamlarda çalışmakta, güvenliklerini ve şeffaflıklarını sınırlamaktadır. Bu ortamlarda, hassas bilgilerin korunması ve sonuçların doğrulanması zordur ve karar güvenilirliğini azaltır.
DROT sistemi önemli güvenlik anahtarlarını donanımda korur ve her şeyin amaçlandığı gibi çalıştığından emin olmak için uzaktan doğrulama adı verilen bir doğrulama süreci kullanır. Bu, veri güvenliğini ve yürütme bütünlüğünü artırırken sonuçların doğrulanabilirliğini de geliştirir. Bu güvenlik önlemleri sayesinde yapay zeka ajanları daha güvenli ve güvenilir bir şekilde çalışabilir. Bu, Web3 ve YZ teknolojilerinin en iyilerini bir araya getirerek hem güvenli hem de şeffaf yeni nesil bir YZ sisteminin oluşturulmasına yardımcı olur.
5. Kapanış Düşünceleri
Lumoz, 3 milyondan fazla kullanıcıyı çeken ve 50’den fazla büyük ekosistem projesini destekleyen test ağıyla şimdiden önemli bir ilerleme göstermiştir. Lumoz 20’den fazla L2 zincirine hizmet vermekte ve UXLINK, CARV, Merlin Chain, Matr1x, Ultiverse, ZKFair ve diğerleriyle kurduğu ortaklıklar aracılığıyla ekosistemini genişletmeye devam etmektedir.
Lumoz, Web3’teki temel bir zorluğun üstesinden gelmek için mevcut başarılarının ötesine geçiyor. Sıfır Bilgi Kanıtı teknolojisi ve dağıtılmış bilgi işlem kullanarak, blok zinciri ağlarını hem daha hızlı hem de daha şeffaf hale getiriyor. Platformun yapay zeka ile çalışması yeni büyüme fırsatlarının önünü açıyor. Bu yaklaşım, Web3’ün temel ilkesi olan dağıtık kontrole sadık kalırken, ZK teknolojisini yapay zeka ile birleştirmenin tüm ekosistemin ilerlemesine nasıl yardımcı olabileceğini gösteriyor.
Ethereum’un BeamChain’i gibi yeni teknolojiler Sıfır Bilgi Kanıtları için daha fazla bilgi işlem gücü gerektirdiğinden, işlem gücüne olan talebin önemli ölçüde artması bekleniyor. Bu artış, Bitcoin ve Ethereum madenciliğinin ilk günlerinde giderek daha güçlü bilgisayarlara ihtiyaç duymasına benzer olabilir. Lumoz, bu artan bilgi işlem ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli altyapıyı sağlayarak, hem blok zinciri hem de yapay zeka gelişiminin önemli bir parçası olmak için iyi bir konuma sahiptir.
Lumoz ayrıca Güvenilir Yürütme Ortamları (TEE’ler) ve Tam Homomorfik Şifreleme (FHE’ler) dahil olmak üzere çeşitli teknik ortamları da desteklemektedir. Bu araçlar, blok zinciri ve yapay zeka geliştirmenin geleceği için daha güçlü bir temel oluşturmaya yardımcı olur. Lumoz’un bu yetenekleri diğer özellikleriyle nasıl birleştirdiği göz önüne alındığında, büyümesini ve sektör üzerindeki etkisini izlemek önemli olacaktır.