Bu yazımızda artık bir gelenek haline gelen, kripto dünyasının lokomotifi geliştiriciler tarafında yaşanan değişimlere göz atalım.
Blockchain bazlı teknolojilerin uygulama alanları olarak da adlandırılan Web3 dünyası halen gelişmekte olan bir sektör. Bu sektörün gelecekte nasıl şekil alacağını gösteren en önemli göstergelerden biri de, bu dünyanın yapı taşlarını kurmak ile uğraşan geliştiriciler. Geliştirici dünyasında yaşanan hareketler bize gelecek ile ilgili önemli ipuçları verebiliyor.
Geliştirici dünyasını en yakından takip eden çalışma ise Electric Capital tarafından yıllık olarak hazırlanmakta olan Developer Report. (Hatırlayanlarınız olacaktır, bu raporun 2021 ve 2022 yılı sonunda çıkan sonuçlarını ayrı ayrı blog yazılarında incelemiştik.) Geçtiğimiz yılın başından itibaren artık anlık olarak kendine has web sitesinde canlı olarak da takip edebildiğimiz bu veriler, toplu bir özet olarak bu yıl da biz meraklıların beğenisine sunuldu.
Gelin rapordan seçtiğimiz verileri hep birlikte inceleyelim:
Rapordan önemli başlıklar
Raporun hemen başında yer alan yönetici özeti, hazırlayıcıların önemli buldukları çıkarımları özetlemesi bakımından ilgi çekici. Neymiş bu noktalar önce ona bakalım:
- Son bir yıl içinde kripto dünyasındaki geliştirici sayısında tam %24 oranında bir azalma var.
- Bu azalmanın temel nedeni, kriptoda yeni katkı vermeye başlayan ‘çaylak’ geliştirici sayısında yaşanan %52’lik azalma. 2022 yılında sektöre rekor sayıda yeni geliştirici katılmıştı, geçtiğimiz yıl ise bu sayının yarısına düştüğü gözlüyoruz.
- Daha tecrübeli diyebileceğimiz, bir yıldan uzun süredir katkı veren yazılımcı kategorisinde ise yıllık %16 artış var. Bu kategorinin toplam aktif geliştiricilerin çoğunluğunu (%63) oluşturduğunu da belirtelim.
- Veteran (!) olarak kabul edeceğimiz, sektöre iki yıldan fazla süredir katkıda bulunun en tecrübeli grubun ise son beş yılda yıllık yaklaşık %52 oranında büyüdüğünü görüyoruz.
- Yazılımcıların yavaş yavaş, birden çok ağ için geliştirme yaptıkları da bir başka önemli gözlem. 2015 yılında sadece %3 olan birden fazla ağa katkı veren geliştirici oranı tam on kat artarak %30’a çıkmış durumda. Üç ya da daha fazla ağa katkı sağlayan geliştiriciler de toplamın %17’si oranında.
- Farklı projelerdeki geliştirici gelişimi arasında paralellik yok. Bu, geliştiricilerin hangi ağa katkı yapacakları konusunda seçici davrandıklarını gösteriyor.
- Amerika Birleşik Devletleri geliştirici sayısı konusunda %26 ile liderliğe oynasa da, 2018 yılından beri toplam içindeki payı sürekli olarak azalıyor. Kripto, sınır tanımayan yapısını burada da gösteriyor, geliştirirler artık dünyanın her yerinden çıkabiliyor.
İlgi çekici noktalar
Geliştirici sayılarında azalma
Yukarıdaki maddelerden de gördüğünüz gibi, rapordaki en çarpıcı nokta, geliştirici sayılarındaki %24’lük azalma. Bu çok çarpıcı bir rakam! Hani kripto dünyası sürekli büyüyordu? Kripto için alarm zilleri mi çalıyor?
Tecrübe bakımından aylık aktif geliştirici sayıları gelişimi. Kaynak: Electric Capital Developer Report 2023 Sayfa 12
Pek öyle sayılmaz. Bu azalmanın temel nedeni, sektöre yeni katkı yapan geliştirici sayısında 2022 yılında görülen patlamanın geçtiğimiz yıl ‘sönmüş’ olması. Bu da çok normal aslına bakarsanız. 2020 ve 2021 yılında ciddi yatırım alan kripto girişimleri, ürünlerini pazara hazır hale getirebilmek için piyasadaki geliştiricileri adeta havada kapıyorlardı. Bu ortamda, kripto dışı teknoloji tarafındaki pek çok geliştiricinin (alana çok inanmasalar da) verilen yüksek ücretlerin cazibesi ile kripto alanına giriş yaptığını gördük. 2022 yılının ikinci yarısı yaşanan büyük krizler (Terra Luna, 3AC ve FTX) sektöre akan girişim sermayesinin bir anda kurumasına yol açtı. Piyasadaki kış mevsimi etkisiyle projeler, daha uzun süre ayakta kalabilmek için ‘yorganı ayaklarına göre uzatmaya’ başladılar. Bu da geçtiğimiz yıl geliştirici sayılarında ciddi bir azalmaya yol açtı.
Yeni gelen geliştirici sayısı ile ağ değerinin tarihsel karşılaştırması. Kaynak: Electric Capital Developer Report 2023 Sayfa 21
Burada asıl önemli olan nokta, sektörde uzun süredir olan geliştiricilerin katkı vermeye devam etmesi. Zira bulundukları süre ve verdikleri katkıya bakıldığında, bu alanda yaratılan kodların %75’i bir yıldan daha uzun süre bu alanda üreten geliştiriciler tarafından geliyor.
Tecrübesine göre geliştiricilerin yaptığı katkılar. Kaynak: Electric Capital Developer Report 2023 Sayfa 15
Geçtiğimiz yıllara göre raporun önemli farklarından biri, bu yıl geliştiricilerin tecrübesine göre farklı pek çok analizi barındırması. Yerimiz dar olduğu için bu kısımları atlıyoruz ama ilginizi çekiyor ise rapora derinlemesine bakmakta fayda bulabilirsiniz.
Geliştirici sayısı olarak en büyük ağlar hangisi?
Her yıl raporun en ilgi çeken kısmı, farklı ağların kaç adet geliştirici çektiği ve bu sayının bir önceki yıla göre nasıl değiştiği. 2023 yılında farklı ağlara katkı yapan geliştirici sayıları şu şekilde oldu:
Zirvedeki ağların 2022-23 arası geliştirici sayısı gelişimi. Kaynak: Electric Capital Developer Report 2023 Sayfa 98
Raporu ilk göz görenler için ufak bir açıklama yapalım. Öncelikle tabloda ismi yazanlar, büyük ağlar diyebileceğimiz 2000’in üzerinde geliştiriciye sahip ağlar. Yatay eksen, ağların 2022 yılı sonunda, dikey eksen ise 2023 yılı sonundaki geliştirici sayılarını gösteriyor. Eğer bir ağ, yukarıda gördüğünüzü %0 çizgisinin solunda yer alırsa, bir yıl içinde geliştirici sayısını artırmış anlamına geliyor. Altında ise, geliştirici sayısında azalma var. Gördüğünüz gibi geçtiğimiz yıl geliştirici sayısını artıran büyük bir ağ yok.
Ethereum’un liderliğinin bu yıl da değişmediği görüyoruz. Aslına bakarsanız, Ethereum üzerinde katkı yapan geliştirici sayısı o kadar fazla ki, önümüzde senelerde de bu durumun devam etmesini öngörmek kahinlik sayılmaz.
Ethereum’un bu kadar ön planda olmasının temel nedenlerinden biri elbette ekosisteminin çok geniş olması. Bunun yanında, Ethereum üzerine geliştirme yapılan programlama aracının (Ethereum Virtual Machine kısaca EVM) yeni çıkan pek çok zincir tarafından da kullanıldığını görüyoruz. Mevcut programcıların alıştıkları bu aracı kullanarak kendileri için de hızlıca geliştirmesi amacıyla EVM uyumlu olarak ortaya çıkan bu zincirler, EVM’in sektör için bir standart haline gelmesine de yol açıyorlar.
Geliştiricilerin geliştirme yaptığı farklı ağ sayısı. Kaynak: Electric Capital Developer Report 2023 Sayfa 32
Nitekim, EVM’in sektör standardı haline gelmesiyle birlikte, birden fazla ağ üzerine geliştirme yapan yazılımcıların sayılarının da arttığını görüyoruz. Aşağıdaki grafikte, birden fazla ağa geliştirme yapanların içinde EVM, karışık ve EVM dışı olarak ayrımını yıllar itibariyle görebilirsiniz. Birden fazla ağ için akıllı kontrat geliştirenlerin %87’si en az bir EVM ağ için geliştirme yapıyorlar.
Birden çok zincirde çalışan geliştiricilerin EVM ya da EVM dışı çalıştıkları ağa göre dağılımı. Kaynak: Electric Capital Developer Report 2023 Sayfa 47
EVM üzerine geliştirme yapan geliştiricilerin genel olarak izlediği yol, programı (bir başka deyişle akıllı kontratı) ilk olarak Ethereum üzerine kurmak ve oradan diğer EVM uyumlu ağlara yaymak şeklinde. Aşağıda, EVM uyumlu kontratların ilk olarak hangi ağa yüklendiğini görüyorsunuz.
kıllı kontratların ilk yüklendiği zincirlerin dağılımı. Kaynak: Electric Capital Developer Report 2023 Sayfa 59
Burada, Electric Capital’in yaptığı ilginç bir diğer inceleme ise, herhangi bir ağa yüklenen akıllı kontratın (ve mantığının) ilk olarak nereden alındığı, yani kaynağı. Buna baktığımızda, EVM uyumlu ağların büyük çoğunluğunda yeni akıllı kontratların kaynağının Ethereum olduğu görülüyor.
Diğer ağlarda durum nasıl?
Grafiklerin okunmasını zorlaştıran Ethereum’un farklı liderliğini bir kenara bırakarak, diğer büyük ağlarda durumun nasıl olduğuna zoom yaptığımızda karşımıza şu şekilde bir tablo çıkıyor.
Ethereum dışı 2000’den fazla geliştiriciye sahip ‘büyük’ ağların 2022-23 arası geliştirici sayısı gelişimi. Kaynak: Electric Capital Developer Report 2023 Sayfa 100
Tablodan genel olarak yapabileceğimiz çıkarımlar şu şekilde:
- Bütün ağlarda genel olarak geliştirici sayısında bir azalma var. O nedenle, ağların performansını sektör ortalaması olan %23’ün altında ve üstünde olmalarına bağlı olarak göreceli olarak değerlendirmek mümkün.
- Buna göre, göreceli başarılı olarak adlandırılabilecek büyük ağlar Avalanche (-%5), Celo (-%11), Optimism (-%16), Polkadot (-%20) ve Cosmos (-%21) olarak sıralanıyorlar.
- Tablonun son sıralarında ise, NEAR (-%33), BNB (-%40), Polygon (-%42) ve Solana (-%48) bulunmakta.
Büyük ağları geçip daha da küçük ağlara baktığımızda ise şimdiye kadar gördüğümüz düşüş tablosunun bir parça kırıldığını görüyoruz.
500 ile 2000 arası geliştiriciye sahip göreceli ‘küçük’ ağların 2022-23 arası geliştirici sayısı gelişimi. Kaynak: Electric Capital Developer Report 2023 Sayfa 102
Grafikte ilgi çekici noktalar şu şekilde.
- Daha küçük ağlardan özellikle yeni kurulanlarda geçtiğimiz içinde ciddi bir geliştirici sayısı artışı görülüyor. Bunun yanı sıra kimi eski ağların yıldızının yavaş yavaş sönmeye başladığı da ayan beyan ortada.
- En ciddi gelişimi gösterenler, Scroll (%453), ICP (%37), zkSync (%32) ve Moonbeam (%5) olarak sıralanıyor.
- Geride kalanlarda ise Algorand (-%57), Filecoin (%-44) ve IPFS (-%42) başı çekiyor.
Geliştiriciler hangi kullanım alanlarında yoğunlaşıyorlar?
Geliştiricilerin ağlarda katkı yaptıkları uygulamalara baktığımızda ağırlığın DeFi ve NFT alanında olduğunu görüyoruz. Örneğin Ethereum üzerinde en çok trafik alan en büyük 15 akıllı kontratın 10 tanesinin merkeziyetsiz finans (DeFi), ikisinin ise NFT alanında olduğunu görüyoruz.
En yüksek trafiğe sahip Ethereum akıllı kontratları. Kaynak: Electric Capital Developer Report 2023 Sayfa 146
“Peki ya DeFi içindeki geliştiriciler hangi alanlara rağbet ediyor?” diye soracak olursanız, aşağıdaki tablo bu konuda yıllar itibariyle nasıl bir gelişim olduğu konusunda güzel bir fikir verebilir bizlere.
DeFi üzerindeki uygulama alanlarında geliştiricilerin yıllar itibariyle dağılımı. Kaynak: Electric Capital Developer Report 2023 Sayfa 155
Gördüğünüz gibi, DeFi alanındaki geliştirmelerin yaklaşık yarısı merkeziyetsiz alım-satım platformları (bir diğer deyişler merkeziyetsiz borsalar) ve stabil paralar alanında olmuş. Onları, likit staking, kredi verme, mevduat, köprü ve gerçek dünya varlıklarının tokenleştirilmesi projeleri izlemiş.
NFT alanında ise karşımıza ilginç bir tablo çıkıyor. Aşağıda ay ay NFT alanında yapılan akıllı kontrat geliştirmeleri görüyorsunuz.
Farklı ağlara yüklenen NFT kontratlarının aylık olarak gelişimi/dağılımı. Kaynak: Electric Capital Developer Report 2023 Sayfa 165
Geliştirici sayılarında ciddi bir hakimiyeti olan Ethereum’un NFT geliştirmesi alanında geride kaldığını görüyoruz. Burada liderliği geçtiğimiz yıl ortaya çıkan Ordinals akımının sürüklediği Bitcoin ve ucuz işlem ücretlerinin hareketlilik getirdiği Solana’da olduğu görülüyor. Ethereum yüksek işlem ücretleri nedeniyle NFT’ye değil ancak DeFi gibi büyük meblağların oynadığı alana hitap edebiliyor artık.
Nerelerde konumlanıyor geliştiriciler?
Son olarak, geliştiricilerin hangi bölgelerde yoğunlaştığına baktığımızda, ABD’nin liderliğini korusa da kripto dünyasındaki geliştiricilerin %74’ünün ABD dışında olduğu dikkat çekiyor.
Ülkelere göre geliştiricilerin dağılımı. Ülkemiz için rakam tam olarak verilmese de, renk skalasından yaklaşık %3 civarı olduğu görülüyor. Kaynak: Electric Capital Developer Report 2023 Sayfa 177
Geliştiricilerin coğrafi olarak dağılımına baktığımızda ise dağılımın zaman içinde gelişmiş bölgelerden gelişmekte olanlara doğru kaydığını görüyoruz.
Bölgelere göre geliştiricilerin paylarının yıllar içinde değişimi. Kaynak: Electric Capital Developer Report 2023 Sayfa 175
Sonuç
Geliştiriciler kripto ekosisteminin can damarı ve geliştirici sayılarındaki değişimler kripto için geleceğin bir öncü göstergesi. 2022 yılında yaşanan krizlerin arkasından gelen kripto kışının geliştirici sayılarında uzun süredir devam eden yükseliş trendine bir darbe vurduğu kesin. Yine de, ekosisteme daha çok katkı veren, tecrübeli geliştiricilerin üretmeye devam etmesi, gelecek için hâlâ umutlarını sürdürdüklerini gösteriyor. Geliştiricilerin üretim yaptıkları ağlar konusunda seçici davranmaları, bize gelecekte hangi ağların kullanıcıya farklı ve gelişmiş uygulamalar sunabileceği konusunda ilginç ipuçları da veriyor. Developer Report bu ve benzeri pek çok çıkarımı yapmak için bize engin bir veri hazinesi sunuyor. Önümüzdeki dönemde de çıkardıkları raporları yakından takip etmeye devam edeceğiz.
