Bu yazının konusu olan FinCen’in kişisel kriptopara adreslerinin düzenlenmesine ilişkin düzenleme teklifine görüş süresi boyunca gelen sektörel tepkiler kriptoparaların doğasına, felsefesine dair önemli değerlendirmeler içeriyor. İlgi ile takip ettiğim görüş süresince paylaşılan sektörel görüşlerin bir kısmının, FinCen düzenleme teklifi çerçevesinde genel bakış açısını yansıtmaya ve kriptoparaların doğasının, felsefesinin daha iyi anlaşılmasına katkı sunmaya çalışacağım.
FinCen kişisel adres düzenlemesine ilişkin süreci kısaca özetleyecek olursak, öncelikle Coinbase CEO’su Brian Armstrong, ABD Hazine Bakanlığı’nın kişisel kriptopara adresleri ile ilgili bir düzenleme girişimi olabileceğine dair Twitter üzerinden bir tweet serisi paylaştı. Bu haberle birlikte kriptopara piyasasında yaklaşık %20 oranında düşüş meydana geldi. Açıklamanın hemen ardından sektör temsilcilerinden ve kriptopara topluluğundan düzenlemenin işlevsizliğine, hukuki açıdan problemli noktalarına, kriptoparaların geliştirilme felsefesine aykırılığına ve daha birçok yönden problemlerine ilişkin sosyal medya üzerinden görüşler paylaşıldı.
Düzenleme söylentilerine ilişkin tartışmalar sürerken FinCen tarafından 18 Aralık 2020 tarihinde kişisel adreslerle ilgili düzenleme teklifi sunuldu. Teklife göre 3,000 USD ve üzeri kişisel kriptopara adreslerine transferler için kriptopara hizmet sağlayıcıları kullanıcıdan kişisel kriptopara adresleri dahil ek birtakım veriler alacaktı. 10,000 USD ve üzeri kişisel adreslere çekim işlemleri için de kişisel kriptopara adresleri dahil işlemlere ilişkin bilgiler FinCen ile paylaşılacaktı. Yani yukarıdaki tutarlara göre kişisel adreslere kriptopara çekim işlemleri KYC (Know Your Customer – Müşterini Tanı) prosedürlerine tabi olacaktı ve işleme ilişkin kayıtlar tutulacak ve paylaşılacaktı.
FinCen kişisel kriptopara adresleri düzenleme teklifi 4 Ocak 2021 tarihinde sona ermek üzere 15 gün süreyle görüşe açıldı. Bu süre zarfında hem sektör temsilcileri hem de kriptopara yatırımcıları tarafından yapılan çağrılarla toplamda 65,617 görüş bildirildi. Ancak yapılan inceleme neticesinde yaklaşık 7,500 görüşün usulüne uygun bildirildiğine karar verildi.
14 Ocak 2021 tarihinde FinCen tarafından yapılan açıklamada görüş süresinin 45 gün süreyle uzatıldığı duyuruldu. Bu karar kriptopara topluluğu tarafından bir zafer olarak değerlendirildi. Görüş süresini uzatma nedenine dair net bir açıklama yapılmadığı için erken bir zafer ilan etmek doğru olmasa da sektörün ve kamuoyunun düzenleme teklifine tepkisinin FinCen üzerinde etki oluşturduğunu söylemek yanlış olmaz çünkü görüş süresinin böyle bir düzenleme teklifi için çok kısa olduğu sektör temsilcileri tarafından ısrarla vurgulandı.
Düzenleme teklifine 15 günlük periyotta Square, Kraken, Coinbase, Blockchain Association, Fidelity Digital Assets, Andressen Horowitz, Consensys, Stellar, Electronic Frontier Foundation gibi sektörün önemli temsilcileri, varlık yönetim şirketleri, sivil toplum kuruluşları, kriptopara yatırımcılar ve diğer çok sayıda kişi, kurum ve kuruluştan görüş yağdı.
Square, Kraken, EFF (Electronic Frontier Foundation), Consensys ve Coinbase’in düzenleme teklifine ilişkin bildirdikleri görüşlerde önemli noktalar aşağıdaki gibidir;
Square
Square, FinCen kişisel adres düzenleme teklifi çerçevesinde sunduğu görüşte, bilgi toplama ve raporlamanın oluşturacağı yük ile birlikte ABD’li kriptopara hizmet sağlayıcıları için rekabetçi hizmet sunma yeteneğinin ortadan kalkacağını ve bu durumun ABD inovasyonunu baltalayacağını ifade etmektedir. Square, bu düzenlemenin kullanıcıları ABD dışındaki opsiyonlara yönelteceğini vurgulamaktadır.
Square sunduğu görüşte, kriptoparaların finansal özgürlükler ve eşitlik açısından önemli finansal araçlar olduğunu, kriptoparaların geleneksel finansal kurumların sınırlarını aşarak çeşitli nedenlerle finansal hizmetlere erişemeyen bireylere ve işletmelere fayda sağladığını ve ABD’nin bu inovasyonu desteklemesi gerektiğini ifade etmektedir.
Square görüşünde nihai olarak, kara para aklama vb. illegal işlemlerle mücadelede mevcut düzenlemelerin yeterli olduğunu, riskli işlemlerin tespiti için çeşitli risk değerlendirme uygulamalarının geliştirilebileceğini ancak bahse konu düzenleme teklifinin bu durumun ötesinde hak ihlallerine sebep olacağını ve kriptoparaların bireyleri “ekonomik güçlendirme” fonksiyonuna zarar vereceğini ve ABD’nin sektörel anlamda cazibesini yitireceğini ifade etmektedir.
Kraken
Kraken, FinCen kişisel adres düzenleme teklifine ilişkin bildirdiği görüşte, uzun uzun teklifte yer alan ve bildirilmesi gereken verilerin kriptoparaların ve kriptopara hizmet sağlayıcılarının özel niteliğine göre ciddi bir düzenleyici yük oluşturacağını ifade etmektedir. Bununla birlikte Kraken, düzenleme teklifinin amacına ulaşması için sadece düzenlemede sınırları çizilen verilerin değil bu verilerin çok ötesinde veri toplanması gerektiğini, bunun da hem mevcut hukuki düzenlemeler hem de maliyet açısından problemli olduğunu belirtmektedir.
Kraken görüşünde, düzenleme teklifinde yer alan kriptoparalara ilişkin CVC (Convertible Virtual Currency) tanımının kriptoparaları ve genel anlamda dijital varlıkları ve kullanım alanlarını karşılamadığı, bu düzenleme teklifinin daha işlevsel, daha uyumlu gölge kriptopara sistemleri meydana getireceği ve illegal işlemlerle mücadelede fayda sağlamaktan ziyade bu mücadeleye zarar vereceği ifade edilmektedir.
Kraken, mevcut finansal sistemde, düzenlemeler nedeniyle açık adresi bulunmayan vatansız, evsiz, göçmen ve mültecilerin finansal kurumlarla akredite olamadığını, kişisel kriptopara adresleri düzenleme teklifi ile birlikte açık adresin de bildirim şartı zorunlu olduğundan yukarıda sayılan kategorilerde yer alan ve finansal kurumlarda hesap açamayan insanların para gönderme alma gibi temel finansal işlemleri kriptopara hizmet sağlayıcıları aracılığıyla da yapamaması nedeniyle bu kişiler açısında olumsuz sonuçları olacağını ifade etmektedir.
EFF (Electronic Frontier Foundation)
EFF, diğer birçok konuda olduğu gibi FinCen kişisel kriptopara adresleri düzenleme teklifine de gözetimin sona erdirilmesi, özel finansal işlemler gerçekleştirebilme hakkı gibi gizlilik hakkı çerçevesinde yaklaşıyor. Görüşte, düzenleme teklifinin bu haliyle kişi hak ve hürriyetlerine ciddi sınırlamalar getireceği ifade ediliyor. Aynı zamanda kullanıcılara ilişkin veritabanlarının siber saldırılara maruz kalması ya da kötüye kullanılmaları neticesinde çok sayıda kullanıcının hassas veri nitelinde finansal işlem verilerinin ele geçirileceği vurgulanıyor.
EFF görüşünde yer alan şu görüş bu düzenleme ile ilgili çok temel bir sorunu gözler önüne seriyor; Bitcoin işlemleri gizli değil sadece isimsizdir. Bu veriler ise şeffaf bir şekilde herkesin görebileceği dağıtık bir veritabanında tutulur. Bir kişinin bir işleme ilişkin (FinCen düzenleme teklifindeki sınırlara uygun olarak) kişisel kriptopara adresinin kayıt altına alındığı takdirde o adresle ilişkili, diğer adresler ve o adrese ilişkin diğer tüm işlemler ve verilerin de kaydı tutulacak. Bu da çok sayıda verinin Anayasal hakları ciddi anlamda ihlal edecek şekilde tutulması sonucunu doğuracaktır.
EFF, merkeziyetsiz kriptopara borsaları, kredi platformları ve hızla gelişen akıllı sözleşme teknolojilerine referansla bu işlem ekosistemine müdahale niteliği taşıyabilecek düzenlemelerden kaçınılması gerektiğini aksi takdirde ABD’li kuruluşların, bireylerin ve yatırımcıların bu inovasyonun dışına itileceğini ifade etmektedir.
Consensys
Consensys, görüşünde düzenleme teklifinde geçen CVC (Convertible Virtual Currency) veya LTDA (Legal Tender Digital Assets) kavramlarının belirsiz olduğunu, bu kavramlara açıklık kazandırılması gerektiğini ifade ederek bu kavramlar altında yapılacak genellemenin yanlış olacağını ifade ediyor.
Ethereum ile dijital varlık menkul kıymetleri, dijital sanat, dijital koleksiyon ürünleri, dijital para birimi, dijital ürünler, dijital oyun kartları ve video oyun öğeleri, dijital yönetim hakları, kimlik ve itibarın dijital temsilleri, gayrimenkulün dijital temsilleri, diğer fikri ve diğer mülkiyet haklarının dijital temsilleri gibi çok sayıda varlık tokenize edilebilmektedir. SEC ve CFTC de blokzinciri tabanlı farklı varlıkların geliştirilebileceğini ifade etmektedir. Consensys, tüm bu varlıkları CVC ve LTDA gibi iki varlık sınıfı altında düzenlemenin ve böyle bir düzenlemenin kapsamına dahil etmenin düzenleme teklifinin amacına hizmet etmeyeceğini önemli sınırlılıkları beraberinde getireceğini ifade etmektedir.
Coinbase
Coinbase’in düzenleme teklifine ilişkin görüşünü sunduğu metin 46 sayfadan oluşuyor. Oldukça uzun bu metinde Coinbase öncelikle teklife dair hukuka aykırı gördüğü noktaları belirtiyor. Bu düzenleme teklifinin, gizlilik hakkını gereksiz ve ciddi anlamda ihlal ettiği, sadece 15 gün için yoruma açılmasının hukuka aykırı olduğu, Hazine Bakanlığı’nın teknolojilere ilişkin tarafsızlık politikasının ihlali niteliği taşıdığı ve halihazırda mevcut araçlarlarla illegal işlemlerin etkin bir şekilde takip edilebileceği, düzenleme teklifinin maliyeti ile amacı arasında dengesizlik olduğu, geleneksel finansal araçlarla kriptoparalar ile gerçekleştirilenden çok daha fazla illegal işlem yapıldığı görüşleri ayrı ayrı ifade edilmektedir.
Coinbase görüşünde, blokzincir teknolojileri ile ilgili bu teknolojilerin yenilikçi ve özgün doğasına uygun olarak farklı bir düzenleme perspektifinin ortaya konulması gerektiği ifade ediliyor. Kriptopara işlemlerinin gerçekleştiği blokzincir ağının yapısı ve açık anahtarlı şifreleme yöntemi anlatıldıktan sonra platformlar arası kişilere ait olmayan ancak tahsis edilen ve kişilerin ve işletmelerin her bir işlem için yeni bir adres oluşturabileceği ya da aynı adresle ilişkili çok sayıda kullanıcının ilişkilendirilebileceği ihtimallerde çok sayıda kullanıcı verisini depolamanın gizliliğe zarar verirken kriptopara işlemlerinin işlevselliğine de zarar vereceği ifade ediliyor.
Sonuç
FinCen kişisel adresler düzenleme teklifine ilişkin yukarıda referans verilen görüşlerden de anlaşılacağı görüşlerde aşağıdaki hususlara vurgu yapılmaktadır;
- Bu düzenleme teklifi gizlilik gibi temel haklara aykırılık taşımaktadır ve kişilere ait hassas bilgileri tehlikeye düşürmektedir,
- Kriptoparalar ve blokzincir tabanlı varlıkları anlamayan ve bu varlıkların yapısına, kullanım amacına aykırı bir düzenleme teklifidir,
- Finansal kuruluşlar için maliyetli bir düzenleme niteliğindedir,
- İllegal işlemlerle mücadele etme amacı taşırken bu amacın aksine kayıtdışı, gölge işlemleri artırma potansiyeli taşımaktadır,
- Kriptoparalar, akıllı sözleşme teknolojileri, blokzincir teknolojileri, merkeziyetsiz finans uygulamalarının gelişimi ile uyumsuz bir düzenlemedir,
- ABD’yi kriptopara, blokzincire inovasyonunun dışına itebilecek bir düzenleme niteliğindedir.
Bu düzenleme teklifi yukarıda sayılan gerekçeler ile birlikte ABD’nin kriptopara piyasası açısından önemi ve diğer birçok devletin ABD’yi takip edecek olması gibi nedenlerle kriptoparaların işlevselliğine ve sunduğu fırsatlara önemli sınırlılıklar getirebilecek özelliklere sahip.
Sektör temsilcilerinin ve dünyanın farklı bölgelerinde bulunan çok sayıda kişi ve kuruluşun düzenleme teklifine tepkileri dikkate değer olmakla birlikte düzenleme teklifinin bu haliyle yasalaşmayacağına dair inancı da artırdı.
Kişisel kriptopara adreslerinin nakde eşdeğer olduğunu ve takibinin hem kişisel haklara hem de kriptopara, blokzincir inovasyonuna önemli sınırlılıklar getireceğine inanıyorum.
20 Ocak 2021’de Biden yönetimi ABD’de göreve başladı, 21 Ocak 2021 itibariyle mevcut düzenleme tekliflerinin (FinCen düzenleme teklifleri dahil) daha detaylı inceleme için dondurulduğu bildirildi. Biden yönetiminin bu düzenleme teklifine nasıl yaklaşacağını ve bu vesileyle kriptoparalara ilişkin genel yaklaşımını da görme fırsatı bulacağız önümüzdeki günlerde.
