Geleneksel finans sistemi her yerde mevcuttur. Hükümetleri finanse etmekten milyarlarca dolarlık anlaşmalara likidite sağlamaya, sıradan insanların kredilere ve yatırım fırsatlarına erişimini güvence altına almaya kadar yüzlerce ekonominin, işletmenin ve hanehalkının günlük işleyişini beslemektedir.
Büyük ölçüde göz ardı edilen, ancak daha az hayati olmayan bir alan da İslami finans dünyasıdır. Şu anda değeri 2,4 trilyon ABD dolarını aşan ve yıllık %10-12 oranında büyüyen İslami finans, dünya çapında yaklaşık 2 milyar Müslümanın günlük işlemlerini kolaylaştırmaktadır. Şeriat hukuku, geleneksel finansın temel taşları olmalarına rağmen Müslümanları faizli yatırım veya kredi almaktan ya da belirsizlik üzerine spekülasyon yapmaktan caydırmaktadır.
Web3’ün yükselişi daha geniş finansal ortamdaki evrimi teşvik ederken, İslami finansın eninde sonunda blokzincir ve kripto para teknolojisini benimsemesi gerekeceği açıktır. Ancak bu geçişe yalnızca sektörün büyümesiyle ulaşılamaz. Bir diğer ön koşul da İslami finansın doğasında var olan yüksek etik standartların korunması ihtiyacıdır. Bu standartlar, paranın doğasından günlük finansal uygulamalara kadar çeşitli faaliyetleri kapsamaktadır. Dindar Müslüman toplumu bir ödeme sisteminden daha fazlasına ihtiyaç duymaktadır ve bütünsel bir yaşam tarzı çözümü talep etmektedir.
Pazar ihtiyaçları karşılanıyor: Mevcut çözümler
Mart 2023’te BAE Merkez Bankası, ülkenin finansal hizmetler sektörünün dijital dönüşümünü hızlandırmak için CBDC planlarını açıkladı. Dubai’nin Sanal Varlıklar Düzenleme Kurumu (VARA) küresel kripto firmaları için bir cazibe noktası haline geliyor ve İslami dijital girişimler ile kripto arasında bir köprü görevi görüyor.
Bu arada, en kalabalık Müslüman ülke (dünyadaki Müslümanların %13’üne ev sahipliği yapıyor) ve Güneydoğu Asya’nın en büyük ekonomisi olan Endonezya, PT Bursa Komoditi Nusantara veya Emtia Vadeli İşlemler Borsası (CFX) altında kripto borsalarını kamulaştırdı.
Küresel olarak, Kripto Benimseme Endeksi‘nin son güncellemesinde ilk 20 ülkeden beşi Müslüman çoğunluklu ülkelerdir ve Türkiye, Nijerya, Endonezya, Pakistan ve Fas bu gruba liderlik etmektedir.
Bu ilgi artışının ortasında, Müslümanlara yönelik birçok kripto çözümünün ortaya çıktığını görüyoruz. Bu alandaki bazı öncüler arasında, tabanda mikrofinansman için blokzinciri ‘sukuk’ (tahvil) modeliyle Endonezya’daki Blossom Finance ve sosyal refah ve yoksulluğun azaltılması için ‘vakıf’ (bağış) platformuyla Malezya’daki Finterra yer alıyor.
Yakın zamanda Singapur’da ZaynFi adında Şeriat sertifikalı bir DeFi protokolü ortaya çıktı. Bu, Avustralya’da kripto stake etme, likidite çiftliği, NFT ihracı ve bir DEX pazarı sunan helal bir DeFi ekosistemi olan MRHB’yi (veya Marhaba) takip ediyor.
Bu dizideki bir diğer proje de geleneksel İslami finans ile Web3 teknolojisini uzlaştırmayı amaçlayan etik öncelikli kripto Islamic Coin’dir. Devam eden bir halka açık token satışına sahip olan proje, devam eden halka açık token satışları hariç, özel yatırımcılardan şimdiden 400 milyon dolardan fazla para topladı. Alpha Blue Ocean’s ABO Digital, DF101, Futurecraft Ventures, Optic Capital, A195 Capital ve sektörler arası HNWI’lerin hepsi projeyi destekledi.
Islamic Coin’in bu kadar küresel ilgi görmesinin nedeni, İslami finans etiğinin dijital dönüşümüne yönelik bütüncül yaklaşımında yatmaktadır. Bu yaklaşımın temeli, Ethereum ve Cosmos gibi mevcut ekosistemlerle uyumlu bir proof-of-stake Layer1 ağı olan HAQQ blokzincirinin oluşturulmasıdır. Ekosistem yaklaşımını yerine getirmek için, üzerine bir dizi merkeziyetsiz uygulama (dApps) inşa edilecektir. Bu dApp’ler Müslüman toplumun günlük ihtiyaçlarını karşılayacaktır.
HAQQ Cüzdan – İslami Paraları ve diğer ürünleri yönetmek için dijital cüzdan. 1,5 milyondan fazla indirilmiştir.
- Islamic Coin – HAQQ’un blokzincirine özgü kripto parası, daha yaygın işlemlerde kullanılmak üzere bir token sunarken genel projenin değerlerini yansıtır.
- HAQQPAD – ekosistemdeki etik blok zinciri projeleri için fırlatma rampası.
- Sharia Oracle – akıllı sözleşme geliştiricilerine ve WEB2 işletmelerine etik uygunluklarını kanıtlamanın bir yolunu sunan zincir üzerinde bir helal sertifikaları kaydı.
- Evergreen DAO – uzun vadeli sürdürülebilirlik ve toplumsal etkiye odaklanan, ekosistemin kâr amacı gütmeyen sanal vakfı.
HAQQ Cüzdan’da bir uygulama pazarı, perakende ödemeler için plastik ve mobil kartlar ve stablecoin çözümleri gibi kısa vadede piyasaya sürülmesi planlanan daha fazla ürün var. Proje, İslam dünyasında ortaklıklar ve gerçek dünya uygulamaları yoluyla fayda yaratmaya odaklanmaktadır. Örneğin, Islamic Coin BAE hükümeti ile aktif olarak iş birliği yaparak göçmenlik, sağlık, tıp ve seyahat alanlarındaki fırsatları araştırıyor.
Islamic Coin ayrıca B2B yönünde de bir ilerleme başlatıyor. Proje, Londra merkezli DDCAP Group ile bir ittifak kurarak 300’den fazla küresel bankaya giden bir yol açtı. Ortaklığın önde gelen itici güçleri arasında SWIFT’e Web3 Şeriat uyumlu bir alternatif yaratılması da yer alıyor.
Topluma ve yaşam tarzına odaklanma
Islamic Coin’i fintech’ten daha fazlası yapan şey, etik değerleri koruma konusundaki kararlılığıdır. Proje, daha geniş İslami topluluğa fayda sağlayan dApp’ler için 40 milyon dolarlık bir hibe ve yatırım programı oluşturmuştur. Fon, Şeriat Kurulu tarafından denetlenmektedir. Ayrıca, basılan tüm İslami Coin’lerin %10’u, topluluk tarafından yönetilen bir hayır kurumu olan Evergreen DAO‘ya yatırılacaktır.
Proje için bir sonraki önemli aşama, Islamic Coin’in HAQQ Blockchain’inde dApp’leri ve akıllı sözleşmeleri beyaz listeye almaya adanmış iki seviyeli bir varlık olan Sharia Oracle’ın lansmanı olacak. Sharia Oracle, onboarding uygulamaları için teknik denetimler gerçekleştirerek kullanıcıların güvenliğini sağlayacak ve dijital helal sertifikalar aracılığıyla müşterilerin yanlışlıkla haram yatırımlar yapmasını önleyecektir. Şeriat Kahini, Murabahah, Mudarabah, Zekat ve Riba’dan kaçınma gibi tüm önemli İslami finans uygulamalarının uygulanmasından yararlanacaktır.
Müslümanların etik değerlerine ve Şeriata uygunluğa gösterilen bu özen, Islamic Coin’in Helal niteliğini teyit eden bir Fetva (İslam hukukunda hüküm) almasını sağladı.
Kurulmayı bekleyen bir ekosistem
İslami finansın hızla büyüdüğü bir dünyada, dijital fırsatlar uzun süredir keşfedilmemiş durumda. Blok zincirinin gücünden faydalanmak ve bunu yüzyıllardır test edilmiş İslami etik değerlerle birleştirmek, dünya çapındaki Müslümanlara fayda sağlayacak bir çözüm olabilir. Bu durumda bir ekosistem yaklaşımı, merkezi olmayan uygulamaları ve kripto parayı etik bir ödeme yöntemi olarak kullanabilecek ortaklarla entegrasyonu içermelidir.
Nihayetinde, böyle bir ekosistemin cazibesi Müslüman toplumunun ötesine geçerek ESG yatırımı, etik finans ve finansa daha sürdürülebilir bir yaklaşım konusunda yeni bir bakış açısı sağlayacaktır.
Şeriat uyumlu bir ekosistemin kurulması, etik ilkelerin ve en son teknolojinin bir arada var olabileceği bir finans ortamına doğru muazzam bir sıçramayı temsil etmektedir. Sadece Müslüman nüfus için değil, aynı zamanda etik ve sürdürülebilir finansal çözümler arayan bireyler ve kurumlar için de kapılar açıyor. Islamic Coin inovasyon ve iş birliğine devam ettikçe, finansın geleceğini yeniden şekillendirme potansiyeline sahip olacak ve dünya çapında etik ve kapsayıcı finansal ekosistemler için bir emsal oluşturacaktır.
