Merkez bankaları kendi kriptoparalarını çıkarmak için uzun süredir çalışıyor. Bu konuda en ileri olan ülke Çin. Türkiye de bu yarışta hızlı gidiyor.
Merkez Bankaları merkezi blockchainler üzerinde çalışacak bu kriptoparalara, “kriptopara” demiyor. Utanıyorlar. Onun yerine ‘Merkez Bankası Dijital Parası’ yani CBDC (Central Bank Digital Currency) diyorlar. Aslında CBCC Central Bank Crypto Currency) demeleri gerekir. Zira blockchain üzerinde çalışacağı için merkezi kontrolde olsa da bunlar kriptoparadır. Merkez bankalarının bugün ürettigi paralar zaten dijitaldir. Hepsi ticari bankalarda, kredi kartlarında ya da mobil telefon uygulamalarında dijital olarak çalışır.
Ama biz merkez bankalarını kırmayalım, Bitcoinin başarısını gölgelemek için uydurdukları bu tanımlamayı kullanalım ve onların istediği gibi CBDC diyelim.
CBDC’ler Tam olarak kriptovarlık piyasalarına girdiğinde ne olur? Özellikle Luna’nin 1 dolara sabit olması gereken stablecoini UST’nin dramatik çöküşü ardından piyasada, ciddiyeti iyice hissedilen, bir ‘stablecoin sorunu’ var. Yatırımcı çeşitli nedenlerle kriptovarlık piyasasında dolara dönmek istediğinde ya bu stablecoinlere ya da borsaların dolar kayıtlarına girmek durumunda.
İlk seçenek olan stablecoin ya da stabilkriptolar da iki çeşit:
1-Varlığa dayalı
2-Algoritmik
Varlığa dayalı stabilkriptolar fon gibi yönetiliyor. Çıkardıkları her 1 dolar değerinde stablecoine karşılık portföylerinde en az 1 dolar değerinde fiat ya da kriptovarlık tutmaları gerek. Ancak bunların özellikle merkezi olanları gerçekten bu değerleri tutuyor mu ya da bu varlıkları işletirken hatalı bir işlem yapar mı belli değil.
Luna’nın UST’si gibi algoritmik olup herhangi bir varlığa dayalı olmayanlar ise zaten baştan çok daha kırılgan.
Stabilkriptolara değil de bazı borsaların sunduğu dolar paritelerine ve varlığınızı dolara çevirme olanağına da gidebilirsiniz. Fakat bu sefer de borsanın riskini almış oluyorsunuz. Yani borsa hacklenirse, yanlış hazine yönetimi vs yaparsa geçmiş olsun.
CBDC’ler çıktığında en azından fon şeklinde çalışan merkezi kontrol altında olan stablecoinlere karşı önemli bir alternatif olacakları kesin. Yani çıkardığı dolar karşılığı stabilkripto için ne kadar varlık tuttuğundan ya da bu varlıkları nerelere verdiğinden emin olamadığımız bir takım fon benzeri yapılara karşı, ABD’nin bizatihi arkasında olduğu kriptodolar ya da CBDC daha sağlıklı bir alternatif olabilir.
Ancak elbette CBDC’lerde de riskler ‘0’ olmayacaktır. Öncelikle CBDC’lerin üzerinde inşa edileceği blockchainler güçlü ve yüksek güvenlikli olmalıdır. Bu konuya dikkat etmeyen bazı merkez bankalarının CBDC’leri başlangıçta saldırılara maruz kalabilir. Sonra yine güvenli cüzdan seçenekleri üretilmelidir. Bu alanda da hacklemeler olabilir. CBDC’leri Özellikle merkezi kripto borsalarında saklamak isterseniz de bu durumda yine borsanın riskini almış olacaksınız.
İşin ilginç tarafı klasik piyasalarda paranın en az %90’ını merkez bankaları değil ticari bankalar üretir. Bu bankalar da belirli ve düşük miktarda bir rezerv tutma karşılığında kredi vererek piyasaya para sürer. Üstelik bir banka, Amerika’da olmasa başka bir ülkede çalışıyor olsa bile “dolar” üretebilir. Bu durumda CBDC çalışmaları ilerledikçe bankalar da mutlaka kendi BDC’lerini (Bank Digital Currency) çıkarmak isteyecektir. Veya onlar da CBDC üretebilmeyi talep edecektir.
Varlığa dayalı stabilkriptolar %100 hatta bazen daha yüksek oranda rezerv karşılık stablecoin üretmek zorundayken, bankalar belki sadece %10 rezerv tutarak BDC ya da CBDC üretebilecektir. Tabi böyle bir senaryoda BDC’ye dönmek isterseniz artık o bankanın kendi risklerini, çalıştığı ülkenin risklerini vs hesap etmek durumunda kalacaksınız.
Mevcut şartlarda stablecoin sorunana karşı alınabilecek en güçlü önlemlerin başında çeşitlendirme geliyor. Yani dolara dönmek isterseniz mümkün olduğunca çok çeşitli stabilkripto ya da borsa kullanarak riskinizi bölebilirsiniz. Elbette CBDC ve hatta BDC’ler çıkarsa çeşitleri arttırabilir ve riski daha da bölme imkanına kavuşabilirsiniz. CBDC’ler sınırsız üretileceği için asla sınırlı Bitcoin vb’ne bir alternatif olamayacaktır. Ama stablecoin risklerini azaltma açısından CBDC’lerin çıkması yatırımcı için avantajlı bir durum haline gelecektir…
