2022’nin Ocak ayından bakıldığında bu yazıda söyleyeceklerim size çok uzak görünebilir… Web3 inovasyonu hız kesmeden gelişmeye devam edecek ve inanın bana, şu anda Silikon Vadisi dahil olmak üzere tüm teknolojik inovasyon merkezleri gizli-saklı değil, açık ve seçik bir şekilde Web3 dediğimiz yeni teknolojiye yatırımı arttırdılar. Geçen sene tüm Web3 teknoloji ekosistemine 22.3 milyar dolar yatırım yapılmıştı ve bunun neredeyse yüzde 10’unu tek başına A16Z (Andreessen Horowitz) yatırım şirketi harcamıştı. Bu sene A16Z yatırım fonunu iki katına çıkardığını açıkladı, firma bu sene Web3 ekosistemine 4 milyar doların üzerinde para harcayacak.
A16Z tarafından yayınlanan aşağıdaki paragrafın (Ref.1’den bulabilirsiniz) üzerinde biraz duralım istiyorum:
“Ulusal teknoloji stratejileri tasarlanırken, kimlik, mülkiyet haklarını ve tapu kayıtlarını, ve finansal sistemleri güvence altına alırken, aynı anda finansal kapsayıcılığın artırılması ve siber güvenlik gibi toplum için kritik öneme sahip işlevler için merkezi olmayan sistemlerin faydaları benimsenmelidir. Bireysel veri egemenliği ve gizliliği, bu yeni altyapının temel taşı olmalıdır. Tasarım açısından bakıldığında, bu şekilde davranmak mevcut yasalara uyumu artırmak gibi ek bir yarara sahip olacaktır: Web3’ün denetlenebilirliği, sıfır bilgi kanıtları (zero knowledge proofs) gibi gizlilik çözümleriyle birleştiğinde, ekonomi genelinde uyum maliyetlerini önemli ölçüde azaltmayı vaat ediyor”. (Ref.2 metnin orijinali)
A16Z gibi şirketler şu anda harıl harıl Amerika Birleşik Devletler‘ini uyandırmaya çabalıyor. Anlattıkları hikaye gerçekleşmek üzere, ve bunu artık Silikon Vadisinin zeki çocukları da engelleyemiyor. Şöyle demiş aynı makalede A16Z:
“Bu arada Web3, her yerden bir anda ortaya çıktı”
Ok yaydan çıktı. Web3 inovasyonu şimdilerde her yerden gelebiliyor. Token sistemleri sayesinde şirketinizi sanal olarak kurup yatırım alabiliyorsunuz.
Amerikalılar, Çin devletinin chip (yonga) teknolojileri konusundaki ileri düzey bilgi birikimini nasıl geri döndürürüz diye düşünüyorlar. Bunun Web3 ile ne alakası var demeyin, her şey birbiri ile alakalı…
Tayvandaki TSMC adlı fabrikayı nasıl Arizona’ya taşırız diye kara kara düşünüyorlar. Çin ile ABD arasındaki soğuk savaş gerilimi tamamen bununla ilgili, bu fabrika ile ilgili. Bütün Apple cep telefonu, iPad yongaları, bütün M1 chip’leri bu fabrikada üretiliyor. Tasarımını Apple yapıyor ama “print” işlemi yani yonganın fiziki imalatını Tayvan yapıyor. Ve şu anda Çin çıkartma yapıp bu adayı ele geçirmek üzere, fazla sürmez 2023 yılının ortasından önce bu iş olacak.
Durum buyken Web3, yani yeni blokzincir teknolojileri ile internetin yeni formu nasıl Tayvan ile ilgili olmasın? Başka bir bilgi: Tüm bitcoin madenciliği de yine TSMC fabrikasında üretilen 5nm’lik ASIC yongalara bağımlı.
Yukarıdaki paragrafta neler gizli? Gelin şimdi size önümüzdeki gelişmelerde fay hatlarını tek tek yazayım, bunların hepsi yukarıdaki paragrafın ilk cümlesinde yazılı zaten:
1) Kimlik konusu
Yukarda alıntı yaptığım paragrafta zikredilen ilk kritik kelime bu. Devletlerin eğer bir ulus-devlet olarak varlıkları olmaya devam edecekse o zaman bünyelerindeki vatandaşlarının kimliklerini kaptırmamaları gerekiyor. Şu anda Web2 şirketleri tüm devletlerin altını oymuş durumda, bir ülkenin vatandaşları hakkında o devletten çok daha fazla şey biliyorlar. Facebook, Google, Microsoft ve Apple gibi şirketler, her ülkenin vatandaşlarının tüm hayatını avuçları içinde tutuyorlar. Bu şirketlere BigTech deniliyor kısaca.
Yani bir ülkenin vatandaşlarının kimlikleri aslında devletlerinin denetiminde değil, global şirketlerin elinde. İleride, yani yakın gelecekte de bu kimlikler devletlerin kontrolüne geçmeyecek. Ya ne olacak? Bu kimlikler BigTech’in elindeyken Web3 teknolojileri bunları kırılamaz şifreler ve anahtarların yardımıyla sıradan insanların ellerine vermek üzere. Yani örneğin MetaMask isimli kripto cüzdanınız varsa, artık devletlerin göremeyeceği, vergi alamayacağı ve el koyamayacağı şekilde paranızı (varlığınızı) kendi kontrolünüzde tutuyorsunuz demektir.
Ancak kimlik meselesi hızla chip problemi ile eşgüdümlü hale gelecektir. Yani eğer elinizde bir Android telefon varsa onun içindeki chip’i (CPU’yu) kimin yaptığına bağlı olarak birileri sizi denetiminde tutuyor olabilir; diklemesine (vertical) bir şekilde bir ülkenin içinde yaşayan vatandaşlar başka bir şirketin denetimine geçebiliyorlar. Yandex veya Google Maps kullanmanıza bağlı olarak sizin ne yaptığınızı başka başka kurumlar biliyor olabilir.
Dolayısıyla, yakın zamanda bir kimlik/chip savaşları yaşanacağını kestirebiliriz.
2) Mülkiyet konusu
Bir takım varlıkların nerede ve nasıl kayıt edildiği, şehrinizdeki taksilerin sahibinin kim olduğu, ülkenize gelen yabancıların nerede kaldıkları gibi konular eskiden olduğundan farklı şekillerde çözümlenmekte. Benzer şekilde, ülkenizdeki en değerli şirket yakında içinde 25 gencin çalıştığı bir DAO olup başka bir coğrafi bölgede, mesela Sibirya’da kurulu olabilir. Bu en değerli şirketin hisseleri de token formunda tüm dünyaya dağılmış olabilir. Bu DAO şirketin hisselerinin toplam değeri 100,000’lerce çalışanı olan bir holding’in 3 katı olursa hiç şaşırmayın.
3) Finansal sistemler
Sadece mülkiyet konusu değil, bir ülkenin finansal sistemleri de tamamen tokenize edilmiş olabilir. Dahası sadece ülkelerin değil, tüm dünyadaki klasik finansal kurumların işe yaramaz hale gelmekte olduğunu izliyoruz. Bankalar postane oluyor, işin özeti bu. Birinci maddedeki kimlik eğer bir devletin bünyesindeki bireylerin kendi kontrollerinde değilse o zaman o bireyler “vatandaş” olmaktan çıkıyor. Kimliklerini kaptırmaktan hemen sonra hem aldıkları hizmetler yabancı olmaya başlıyor hem de kullandıkları finansal sistemler hızla ellerinden kayıyor.
Dolayısıyla egemenlik kavramı hızla bir devletten kendi vatandaşlarının eline aktarılmak zorunda. Aksi takdirde devletlerin egemenliği başka coğrafyalarda kurulu büyük şirketlerin egemenliğine geçmeye başlıyor.
Sonuç:
Web3 ile birlikte devletler için ufukta görünen bir tehlike var: Bir devletin vatandaşlarının bireysel egemenliklerinin başkalarına, büyük şirketlere kaybedilmesi. Bunun çözümü (A16Z’nin satır arasında önerdiği gibi) o devletin daha totaliter olmaya çalışması değil, vatandaşları ile arasındaki kontratı merkeziyetsiz olarak yeniden yazması. Bu yeni kontratta topluluğun egemenliği, belli bir ortak coğrafya ya da ülkü birliği içindeki vatandaşların tek tek egemenlik alanlarının toplamından oluşacak yeni bir devlet egemenliği tanımına dönüşecektir. Bu defa artık yeni devlet merkezsiz ve içindeki parçaların birleşmesinden oluşma bir egemenlik yapısı içinde var olacaktır.
Referanslar:
- a16z.com sayfasından veya Google’dan “How to win the future” aratmak gerekiyor.
2) National technology strategies should embrace the benefits of decentralized systems for functions critical to society, such as identity, property rights and titling, securing financial systems while enhancing financial inclusion, and cybersecurity. Individual data sovereignty and privacy should be a cornerstone of this new infrastructure. From a design perspective, this will have the added benefit of enhancing compliance with existing laws: the auditability of web3, combined with privacy solutions such as zero-knowledge proofs, promises to dramatically reduce compliance costs across the economy.
