Komplo teorisyenlerine kötü haber:
Zannettikleri gibi şirketler dünyayı ele geçiremeyecek. Ya da devletler yok olmayacak. Şirketokrasi diye bir şey gelmeyecek. Neden mi?
Blokzincir teknolojisi “Decentralized Autonomous Organizations” ya da kısaca DAO’ların kurulmasına olanak tanıyor. Yani “Merkeziyetsiz Özerk Organizasyonlar”.
Bugün dünyamızı yöneten kar amaçlı şirketler ya da bazıları kar amacı da gütmeyen vakıflar, hep merkezi yapılar olarak kurulmuştur. Buralarda kararları genelde tek bir kişi ya da en fazla yönetim kurulları veya mütevelli heyetleri vs alır. Elbette bu kişilere inanılmaz yüklü ücretler, duruma göre bonuslar, kar payları ödenir hatta şirketlerden hisse verilir. Üstelik Merkez bankalarının sınırsız para basması nedeni ile özellikle finans sektöründe bu arkadaşların başarılı olmaları da gerekmez. Klasik Örnek: Batılı finans yöneticileri 2000’li yılların başında kendilerine ‘Masters of the Universe’ yani ‘Evrenin Efendileri’ diyorlardı. Bu adamlar aldıkları akıldışı risklerle 2008 Krizi’ne neden oldular. Ancak birkaçı hariç cezalandırılmak şöyle dursun, merkez bankalarının bastıkları paralar ile 10 milyonlarca hatta toplamda 100 milyonlarca dolarlık bonuslar kazandılar.
Blokzincir teknolojisi ile bir organizasyona yani bu durumda DAO’ya üye olan herkes karar süreçlerine dahil olabiliyor. Üstelik yüzlerce binlerce kişinin fiziki salonlara toplanmasına ya da elektronik imza vb kanıtlar kullanmasına da ihtiyaç yok. Bunun önemi ne?
Örneğin bankaları ele alalım. Bir banka büyük bir genel merkez binası, en az onlarca şube, en az yüzlerce, binlerce personel ile çalışır. Kararları banka yönetim kurulu ve aslında onu yönlendiren banka CEO’su alır. Kime hangi şartlarda kredi verilecek? Bu krediler ne zaman tahsil edilecek vs. Elbette bu yönetim kurulları ve CEO’lar dışarıdan etkiye de açıktır. Mesela, bir bakarsınız birine yüklüce bir kredi verirler ama geri ödenmesinin peşine düşmezler. Bazı durumlarda hissedarlar bu tip olayların farkına bile varmaz. Varamaz. Çünkü önemli kayıtlar merkezin elindedir. Bazı durumlarda bunları saklayabilirler. Çünkü kayıtlar merkezi olarak tutulur.
Oysa DeFi alanında DAO olarak kurulmuş sanal bankalarda kayıtlar dağıtık yani merkeziyetsiz olarak tutulur. Kime hangi şartlarla kredi verileceğini ve ödemelerin nasıl takip edileceğini belirleyen ve denetleyen algoritma yani yazılımdır. DAO’nun üyeleri hem blokzincir üzerinde kayıtları her an takip edebilir hem de algoritmada değişiklik isterlerse bunu teklif edebilir ve oy çokluğu ile gerçekleşmesini sağlayabilir.
Klasik merkezi bankalar inanılmaz pahalı araziler, binalar, araçlar ve eğitimine on yıllar harcanması gereken yüzlerce binlerce personel ile müthiş kaynak harcar. Oysa DAO Bankalar bu masrafların hemen hiçbiri olmadan klasik bankaların yaptığı hemen tüm işleri sadece birkaç yazılımcının ürettiği protokoller ile bugünden yapmaya başladı bile. Bu DAO’ların çoğu güvenliği Proof of Stake (POS) sistemi ile sağlar. Yani çok az elektrik harcar. Klasik bankaların veremeyeceği çok yüksek getiri oranları sağlamaları da cabası. DeFi DAO’larının tüm bu avantajları nedeni ile bankaların yerini alması çok uzun süre almayacaktır.
DAO’lar başka neler yapabilir? Her türlü şirket ve en önemlisi vakıf kendisini DAO olarak yeniden örgütleyebilir. Çok daha şeffaf ve demokratik şekilde işleyen bir çalışma dünyası kurulabilir. Bol masraflı şirket yönetim kuruluları ortadan kalkabilir. Her şirketin paraları nasıl ve nereye harcadığı anlık takip edilebilir. Bu kararlar şirkette pay sahibi olan herkes tarafından hemen hemen sıfır masrafla sürekli anlık olarak alınabilir.
Aynı durum vakıflar için de geçerli olacaktır. Şirketlerin yaşayacağı tüm avantajların aynen vakıf ve yardım örgütleri tarafından da yaşanması yanında en önemlisi “bu vakfa bağış yapıyoruz ama paramız nereye gidiyor” sorunsalı tamamen ortadan kaldırılabilir. Blokzincir üzerinde (doğru kurgu ile) kayıtlar şeffaftır, anlık takip mümkündür.
Komplo teorisyenleri yine çok üzülecek ama DAO’lar, “Blokchain ve Bitcoin Rothschild icadı” görüşünü de bir kez daha çöpe atıyor. Bir takım olaylarda komplo teorileri düşünmek gayet sağlıklıdır. Ama her şeyi komplo ile açıklayıp gerçek şüpheciliği öldüren bu arkadaşlar, Rothschild derken aslında uluslararası büyük sermayeyi ve bunların aile yapılarını kastediyor. Bu ailelerin iş dünyasında temel örgütlenme birimi şirketlerdir. Oysa yukarıda anlattıklarım açıkça gösteriyor ki DAO’lar şirketleri çatır çatır yok edecek. Bu aileler en güçlü oldukları yer ve dönemlerde kendilerinden izin alınmadan bir banka vs açılmasına bile asla müsaade etmez. Oysa bugün bir araya gelen 3-5 yazılımcı, onların bankalarından çok daha ucuza ve çok daha başarılı sanal bankaları istedikleri gibi kurup çalıştırabiliyorlar. Çünkü teknoloji buna imkan veriyor. Şimdi bu ailelerin kendilerini bitirecek “blokzincir”i ve Bitcoin’i bir komplo olarak icad etmesi ne kadar mantıklı sizce?
Komplocular aslında bilerek ya da bilmeyerek bu büyük sermaye ailelerini destekler. Onları olduklarından güçlü gösterirler. Sadece 300 yıldır dünyada hakim konumda olmalarına rağmen sanki tüm tarih boyunca böyle bir güçleri varmış gibi anlatırlar. Ve tabii sanki tehlikeye karşı uyarıyormuş gibi yapıp aslında bu gücün hiç bitmeyeceğini ve giderek insanları daha da esir alacaklarını ima ederler.
Şimdi komploculara ve destekledikleri bu ailelere üzülecekleri bir haberimiz daha var: Blokzincir ve DAO’lar devleti yok etmek şöyle dursun büyük ihtimalle daha köklü ve daha güçlü bir hale getirecektir. Günümüzde devletlerin en büyük sıkıntılarından biri aşırı pahalı bilgi işleme sorunudur. Her devlet zorunlu olarak kimlik, arazi kayıtları, tapu kayıtları, emeklilik kayıtları ve buna benzer birçok veriyi tutmak zorundadır. Ancak bu verilerin sağlıklı bir biçimde tutulabilmesi on binlerce memur çalıştırılmasına, yüzlerce binlerce bina bulundurulmasına, elbette yine bunlar için çok kıymetli araziler kullanmasına ihtiyaç duyar. Tüm bu bina ve personellerin günlük bakım ve iaşesi, yönetimi vs yine büyük masraftır. Elbette bu devasa sayıdaki personelin çalışabilmesi için yıllarca yapılacak eğitim masrafları da cabası.
Bu kurumlarda yapılan yolsuzlukların engellenmesi için de yine ayrıca başka başka benzer şekilde örgütlenmiş kurumlar bulundurmak ve onların masraflarını karşılamak gerekir.
Oysa başlangıç olarak bu bilgi işleme alanında oluşturulacak blokzincirler ve kanunlara uygun özel DAO’lar hem masrafları neredeyse sıfır düzeyine indirecek hem de çok daha şeffaf, sağlıklı ve demokratik yönetimi mümkün kılacaktır. Bu aşamanın ardından şöyle bir gelecek gayet mümkün: Zamanla önce yerel yönetimler, kamu kurum ve şirketleri ve nihayetinde tüm devlet bir çeşit DAO’ya dönüşecek. Yönetmelikler, yasalar ve hatta anayasa demokratik seçimlerle oluşturulduktan sonra algoritmalara aktarılacak. Bu algoritmalarda değişiklik yapılması gerektiğinde yine DAO’lar çerçevesinde katılımcı seçimlerle değişiklikler gerçekleştirilecek.
Böylece ‘Şirketokrasi’ değil ‘Algokrasi’ gelecek ve insanlık yepyeni, inanılmaz ucuz maliyetli ve çok daha demokratik bir yönetim biçimine geçecek. Elbette bu geçiş kolay olmayacak. Ara dönemler yaşanacak. Doğum sancıları çekilecek. Sonuçta ortaya çıkan yeni mekanizmalar da ‘mükemmel’ olmayacak. Ama durumun bugünden daha iyi olacağını söyleyebiliriz. Olan komplo teoricileri ve o büyük ailelere olacak…
