Kriptoparaların yaklaşık 10 yıllık, oldukça yeni varlıklar olarak fiyatlar seviyesi ve piyasa değeri itibari ile geldiği nokta ve bu varlıkların sunduğu çözüm itibari ile potansiyeli çok sayıda yatırımcıyı, girişimciyi kriptopara ekosistemine çekti, çekmeye devam ediyor.
Kriptopara borsaları, kriptopara ekosistemine yatırım yapmayı düşünen girişimcilerin, kriptoparaların artan piyasa değerine ve işlem hacmine bağlı olarak yatırım yapmak istediği önemli alanlardan birini oluşturuyor.
Henüz çok sınırlı düzenlenmiş ve oldukça yeni bir alan olması itibari ile potansiyeli oldukça güçlü olan kriptopara ekosisteminde kriptopara borsası olarak faaliyet göstermek, girişimcilere önemli fırsatlar sunarken önemli riskleri de içerisinde barındırıyor.
Dikkat Edilmesi Gereken Konular
1- Düzenlemeler
Borsa kurmak isteyen bir girişimci, özellikle kriptopara borsası kurmak istiyorsa, borsa operasyonları ile doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkili mevcut düzenlemeleri detaylı bir şekilde incelemelidir. Bu düzenlemeler çerçevesinde operasyonlarını hukuka uygun olarak yürütebilmesi için platformunun uyum standartlarını belirlemeli ve bu standartları sağlamak için gerekli plan, program, istihdam vb. konularda ön çalışmasını yapmalıdır.
Kriptoparaların ya çok sınırlı ya da hiç düzenlenmemiş olması nedeniyle girişimciler, hukuken sorumlu olmadıklarını, düzenlemeler açısından rahat olduklarını asla düşünmemeliler. Ekosistemin, özelde kriptopara borsalarının, özel birtakım düzenlemelerle düzenlenmemiş olması yatırımcıların düzenleyici yükümlülükleri açısından sanıldığının aksine daha riskli bir durumdur. Net düzenlemeler yatırımcı açısından yol gösterici olurken düzenleyici belirsizlikler mevcut ve gelecek düzenlemeler çerçevesinde kriptopara borsa platformlarını beklenmeyen önemli hukuki, düzenleyici risklere maruz bırakabilir.
Birçok kriptopara borsası, tabi olduğu hukuki rejimin benzer platformlar, sunulan benzer finansal araçlar için öngördüğü hukuki yükümlülüklere göre ya da gelmesi muhtemel düzenlemelere göre önceden çalışmalar yapmakta ve uyum standartlarını yükselterek düzenleyici riskleri minimize etmeye çalışmaktadır.
Türkiye özelinde, kullanıcı kabulü, doğrulama süreçleri, riskli işlem bildirim yükümlülükleri açısından KVK (Kişisel Verileri Koruma) Mevzuatı ve Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun çerçevesinde MASAK (Mali Suçları Araştırma Kurulu) yükümlülükleri gibi düzenleyici mevzuatın tam olarak uygulanması borsalar açısından önem arz etmektedir. Bununla birlikte borsa operasyonları ile ilişkili diğer yükümlülüklere uyum ve yakın bir gelecekte gelmesi muhtemel düzenlemeler konusunda altyapı çalışması yapılması da borsa platformları açısından yararlı olacaktır.
2- Yazılım ve Teknik Altyapı
Yazılım ve teknik altyapı, kriptopara borsası özelinde borsa platformunun en önemli bileşenidir.
Platform, yazılım ve altyapı desteğini çeşitli sebeplerle white label (hizmet alan kurum marka ve logosu ile pazarlanan ancak ürün, yazılım sahipliğinin hizmet verende olduğu, operasyonların da hizmet veren tarafından hizmet alan adına yürütüldüğü sistem, çözüm) çözüm olarak alabilir. Başka bir platformdan yazılım ve entegrasyonları satın alıp teknik ve yazılımsal altyapıyı kendisi, kendi yazılımcıları işletebilir ya da sıfırdan kaynak kodları ile kendine ait yeni bir sistem inşa edebilir.
Kriptopara borsası ve altyapısı için yukarıda sayılan ve sayısı daha da artırılabilecek opsiyonların her birinin süre ve maliyet açısından değerlendirilmesi ve yatırımcıya ve piyasa şartlarına göre en uygun opsiyonun tercih edilmesi gerekmektedir. Uygun opsiyon, girişimcinin mali durumuna, piyasaya yaklaşımına, beklentilerine göre değişkenlik arz etmektedir.
Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta, eğer borsanın yazılım ve teknik altyapısı için white label hizmet düşünülüyorsa hem hizmet verenin yerleşik bulunduğu ülke hukuku hem de hizmet alanın yerleşik bulunduğu ülke hukuku çerçevesinde böyle bir hizmetin düzenleyici açıdan gerektirdiği yükümlülükler konusunda kapsamlı çalışmalar yapılmalıdır. Bu noktada mevcut ve muhtemel düzenleyici yükümlülükler göz önünde bulundurulmazsa hizmet alan, borsa operasyonları çerçevesinde önemli problemler yaşayabilir.
Girişimciler, borsa platformları için ölçeklenebilir, güvenli, hızlı, mümkün olan en iyi şekilde test edilmiş yazılım ve ürünleri tercih etmelidirler. Bu konuda teknik bilgi sınırlı ise mutlaka teknik danışmanlık alınmalıdır.
3- Sistem Güvenliği
Geçtiğimiz yıllarda kriptopara borsalarına yönelik çok sayıda dramatik siber saldırı olayı tecrübe ettik. Bu saldırılar neticesinde önemli tutarlarda kullanıcı fonları saldırganlar tarafından çalındı. Birçok borsa bu saldırılar neticesinde operasyonlarını sonlandırmak durumunda kaldı. Binlerce kullanıcı mağdur oldu.
Şubat 2014’te siber saldırıya uğrayan MtGox borsasından kullanıcı fonu olarak 740.000 Bitcoin, MtGox fonu olarak 100.000 Bitcoin çalınmıştır. O dönem itibariyle bu varlıkların değeri yaklaşık 460 milyon Dolar’dır. Bu son derece dramatik hack vakası hala etkilerini sürdürmekte, hala kullanıcılar hukuki yollarla fonlarına erişmeye çalışmaktadır.
Sistem güvenliğini birkaç başlık altında ele alabiliriz. Yazılım ve entegrasyonların sorunsuz bir şekilde çalışması, sistemin bir bütün olarak siber saldırılara karşı dirençli olması, kullanıcı varlıklarının soğuk ve sıcak cüzdanlarda uygun oranlarda çoklu imza gibi ek güvenlik protokolleri ile saklanması gibi konular operasyonların güvenli bir şekilde yürütülmesi için oldukça önemlidir.
Kriptopara borsalarına yönelik siber saldırılar ile ilgili yapılan istatistiksel çalışmalarda bu saldırıların çok ciddi bir kısmının içeriden olduğu ya da içeriden organize edildiği, veri, bilgi sızdırıldığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla borsa operasyonlarında çalışacak, özellikle kullanıcı varlıkları ya da teknik operasyonlar gibi kritik birimlerde görev alacak personelin güvenilir kişilerden oluşması ve bu kişilerin sürekli olarak denetlenmesi son derece önemlidir.
4- Eğitici İçerikler
Kriptoparaların dünya genelinde kullanım, benimsenme oranı henüz oldukça düşük bir seviyededir. Mevcut kullanıcıların çok ciddi bir kısmı oldukça yeni, özgün bir teknoloji olan kriptoparalar ve blokzincir teknolojileri hakkında son derece sınırlı bilgiye sahiptir. Bunun yanı sıra borsa kullanımı konusunda da aynı sınırlılık söz konusudur.
Mevcut kriptopara kullanıcılarının çoğu bir kriptopara adresi nedir, kişisel adres nasıl oluşturulur, bu adres nasıl kullanılır, blokzincir teknolojisi nedir, sunduğu avantajlar nelerdir, borsada hangi emirler mevcuttur, bu emirler nasıl kullanılır, borsaya ya da borsadan fon aktarımı nasıl olur, borsadaki kripto varlık tabanlı farklı finansal araçlar, türev ürünler nedir, nasıl kullanılır vb. birçok konuda son derece bilgisizdir.
Oldukça yeni ve gelişmekte olan bu ekosisteme kriptopara borsası olarak dahil olan platformların kullanıcıları için kriptoparalar, blokzincir teknolojileri ve borsa kullanımı konusunda eğitici içerikler oluşturması, hem kullanıcıların bilgisizce işlemler yaparak zarara uğramamaları hem de ilgili platformu tercih etmeleri açısından önemlidir.
5- Kullanım Kolaylığı
Kullanım kolaylığı, bilgi eksikliğinin çok olduğu ve bu durumun önemli maddi kayıplara sebebiyet verebildiği kriptopara ticaretinde önemli bir opsiyon olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bilgisiz, tecrübesiz yatırımcıların yanı sıra kriptoparalara ve piyasaya hakim kullanıcılar için de kolay kullanım, anlaşılır, sade kullanıcı arayüzleri oldukça önemlidir.
Kullanıcılar için açıklayıcı, kısa bilgiler içeren, sade, kullanışlı bir kullanıcı arayüzü bu hizmetleri sunan platform açısından önemli bir tercih sebebi olacaktır. Borsa platformları, bu nedenle “Kolay Al-Sat” sayfaları üzerinden ve platformlarını genel olarak daha kullanışlı hale getirmeye çalışarak daha fazla kullanıcı çekmeye çalışmaktadır.
6- İletişim
İletişim konusu, önceki iki başlıkla oldukça ilişkilidir. Kullanıcıların kriptopara ve piyasa bilgisinin zayıf olduğu bir ekosistemde kaliteli ve hızlı müşteri desteği, kullanıcılar açısından önemli bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmaktadır.
Borsalar konusunda dramatik dolandırıcılık ve siber saldırı olaylarının sık yaşandığı ve düzenlemelerin sınırlı olduğu bir ekosistemde kullanıcılar, yanlış bir işlem yaptıklarında, sistemsel problemlerde, bir şekilde borsada bulunan fonlarına erişemediklerinde korkuya, heyecana kapılabilmektedir.
Henüz oldukça sınırlı düzenlenmiş, ilişkilerin karşılıklı güven temelinde geliştiği kriptopara ekosisteminde kullanıcıların, borsa işlemleri, problemleri ile ilgili olarak 7/24 ve hızlı bir şekilde müşteri hizmetlerine ulaşabilmesi ve kaliteli bir destek alabilmesi kullanıcılar açısından ilgili platformu önemli bir tercih sebebidir. Borsa platformlarının kullanıcı sayısı ile orantılı olarak nitelikli ve yeterli sayıda kullanıcı destek personeline sahip olması önem arz etmektedir.
Sonuç
Kriptopara borsası kurma fikri, kriptoparaların katlanarak artan işlem hacmi itibari ile birçok yatırımcının, girişimcinin iştahını kabartmaktadır. Bununla birlikte yukarıda sayılanlar ve sayılanlar dışında diğer birçok önemli husus ile birlikte kriptopara borsası kurmak, işletmek son derece kapsamlı, riskli ve zorlu bir iştir. Nitekim çok sayıda borsa girişimi kurulduktan kısa bir süre sonra başarsızlıkla sonuçlanmakta ve sonlanmaktadır.
Yeni ve kurumsallaşmamış bir piyasa olması itibari ile fırsatlarla birlikte risklerin de yüksek olduğu kriptopara ekosistemine kriptopara borsası olarak dahil olmak isteyen girişimciler, yukarıda anlatılan hususlar dahil olmak üzere planlamalarını, iş modellerini dikkatli bir şekilde geliştirmelidirler.
Bu yazının kriptopara borsası kurmak isteyen girişimcilerin gözünü korkutmak gibi bir amacı yoktur. Kriptopara borsası kurmanın zorluklarına yapılan vurgu hem bu işin gerçekten zor olduğunu hem de iyi bir planı programı olmayan amatörce girişimlerin muhtemel sonunu vurgulamak içindir.
İyi bir planlama, yol haritası, önceliklerin belirlenmesi, odaklanma, iyi bir ekip ve sıkı bir çalışma ile kriptoparaların potansiyel büyüme hızını arkasına alan ve kurumsallaşma yolunda kendini sürekli olarak geliştiren borsa girişimlerinin başarılı olma şansı çok daha yüksektir.
