Sıkça Sorulan Sorulara Cevaplar

Bu haftaki yazımda blokzinciri ve bitcoin hakkında çevremde sıkça duyduğum soruları yazıp cevaplama çalışacağım.

İlk 5 soru blokzincirinin gayri-merkezi yapısı hakkında ve nereden ortaya çıktığına ilişkin. Önden soruları yazdım, onların altında da cevaplarımı bulacaksınız.

SORULAR:

1. İnternetin ve blokzincirinin (yani bitcoin’in teknolojisinin) merkezsiz yapısı kime karşı? Neden ortaya çıkmış olabilir?
2. Bu yeni merkezsiz yapının bir sahibi var mı? Amerikan Devleti bunun neresinde?
3. Meşhur ailelerin, ya da büyük bankerlerin bitcoin’de veya blokzincirinde yatırımları var mı?
4. Merkezsizlik kimin yararına gelişiyor?
5. Merkezi Devletin alternatifi bir “Merkezsiz Devlet” yapısı ortaya 
 çıkabilir mi? Çıkarsa bu neye benzer?
6. Bankalar ve merkezi para sistemleri kriptoparalarının üstesinden gelmeye muktedirler mi?
7. Altına endeksli kriptopara üretilebilir mi? Üretilirse bu merkezi bir para mı olur? Türkiye altına endeksli bir kriptopara basarsa, bu basılan yeni bir dünya rezerv parası haline gelebilir mi?

CEVAPLAR:

Sıkça karşılaştığım bu sorulara elimden geldiğince cevaplamaya çalıştım.

1) İnternet, merkezsiz bir tasarıma sahip. Bu durumu daha önce pek çok yazımda ve konferans veya söyleşilerde anlatmaya çalıştım. 1960’ların dünyasında kritik bir sorun olan Sovyet nükleer tehdidine karşılık olarak Amerikan Savunma Bakanlığının yaptırmış olduğu bir çalışma sonucunda bugünkü internet sistemi ortaya çıktı. TCP/IP adıyla bildiğimiz teknik tasarımı sonucunda internet “düğümleri” arasında tercih edilen bir tanesi oluşamıyor ve tüm düğümler yani tüm iletişim noktaları bir diğeriyle aynı değerde oluyor. Bunun doğal bir sonucu da merkez vazifesi gören bir düğüm ortaya çıkamıyor.

Blokzincincir teknolojisi de doğrudan doğruya bir internet protokolü olarak ortaya çıktı. O da aynı düğümleri ve aynı altyapıyı kullanan bir sistem. Dolayısıyla blokzincirinin merkezsizlik vasfı bu özellik tarafından destekleniyor.

Peki internet üzerinde şu anda merkez gibi işleyen Facebook ve Google gibi bazı şirketler nasıl var olabiliyor?

Bu şirketler, var olan tasarımın doğasına aykırı bazı kararlar verdiler ve bunları kendi kendilerine uyguladılar. Örneğin Facebook, internet üzerindeki protokollerden birisi olan HTTP protokolünde işleyen normal bir web sayfası olarak tasarlandı. Ancak büyüdükçe kendisi internet yapısına uyumlu olmaya çalışmak yerine kapalı duvarlar içinde kendisine adeta bir alt-internet kurdu ve dışarıdan başka mesajlara ve iletişim biçimlerine kapısını kapattı. Bu şekliyle internetin ve TCP/IP’nin özündeki tasarıma ihanet etti.

Blokzinciri teknolojisinin yaygınlaşmasının sonucunda benim beklentim, merkezi tasarımı olmayan ve internetin doğasına uygun yeni sosyal ağların ortaya çıkacağıdır. Blokzincirinin “neden” ortaya çıktığı sorusuna daha önce verdiğim cevabı burada tekrarlıyorum:

Blokzinciri insanlığın gelişim evresinde gelinmesi gereken, gelişimin doğal sonucu olan bir noktaydı ve bu şimdi noktaya eriştik. Nasıl ki dünyada köleliğin bir gün sonu geldiyse, kadınların insan haklarını, oy haklarını kazanması bir noktada olduysa, fabrikalarda çocuk işçi çalıştırılmasına son verildiyse, bugün de blokzinciri ile merkezi olarak dünyayı yönetme şeklinin limitine gelinmiş gibi görünüyor.

2) Bu yeni yapının bir sahibi yok. Bitcoin ilk ortaya çıkan blokzinciri örneği olarak süper merkezsiz bir örnek gibi görünmüyor gözümüze. Ancak niyet olarak bizi buraya bitcoin getirdi: Bundan sonrası için umut veren merkeziyetsizlik fikirleri ve deneyleri de hızla geliştiriliyor.

Amerikan Devletinin ya da herhangi başka bir devletin blokzinciri tasarımına karar verdiğini düşünmüyorum. Bu teknolojinin ortaya çıkışı da, bit-torrent gibi, World Wide Web gibi kendiliğinden ve açık inovasyonun sonucu olmuş gibi görünüyor.

3) Bugünkü merkezi para sisteminin arkasında olan büyük banker ailelerin bu ekosistemde de yatırımları var. Bu konuda daha önce Medium’da yazdığım yazıma bakılabilir: “Bitcoin bir cypherpunk girişimi değil miydi? Ne ara FED’in arka bahçesi oldu?”

Bankerlerin bu yatırımları blokzinciri ekosisteminin gidişatını belirleyici olmaktan ziyade gelişmeleri yakından izlemek amacını güdüyor. Yani, inovasyon yapan girişimciler yine bağımsız ve merkezsiz ama belli bir noktada bankerler gelip o şirkete ortak olmak istiyor.

4) Merkezsizliğin yararına işlediği bir kesim ya da bir grup var mı? Düşünelim, merkezi olmamak kime yarar? Genel olarak bunun en net cevabı, merkezi hidro- karbon üretimi/dağıtımı ile doğayı kirleten ve merkezi para basarak dünyadaki gelir dağılımı eşitsizliğini körükleyen yapıların ortadan kalkmasını kim istiyor? Bence bunu Gaia yani, dünyanın kendisi istiyor.

Dünyaya bir canlı olarak bakan ve ona “Gaia” diye hitap eden bir grup insan var. Ben de bu görüşü bir alternatif olarak dile getirmek istedim. Bu canlı varlık belki de kendi kendisini öldürmeye yeltenen bazı insan yapısı sistemleri gayri-merkezi yapıya dönüştürmeye ve hayatta kalmaya çalışıyor olabilir.

5) “Merkezsiz Devlet”, sanırım öncelikle merkezsiz paranın üzerine kurgulanmış bir yapı olacak. Neye benzeyecek ve nasıl ortaya çıkacak? Bu soruların henüz net cevapları olduğunu sanmıyorum. Eskiden bildiğimiz tüm sistemler merkezi idi. Burada öyle bir ezber bozumu var ki kimsenin kolay kolay kafasında çevirebildiği bir tasarım olduğunu düşünmüyorum. O tasarımın hayaleti varsa da kendisi henüz görünmüyor.

Buna en yakın fikirler DAO denilen yapının etrafında dolanıyor. Bu kadarını görebiliyorum, ama bundan ötesi sanki adım adım çıkacak ve kendi kendisini inşa edecek.

Uçların önemi artacak, belki kooperatiflerin ve toplumsal üretimin de önemi artabilir. Şehirlerin yerine köylerin yeniden kıymetlenmesi de yakın gelecekte görülebilir. Ama bu genel geçer lafların ötesinde henüz sağlam bir tasarım ortada yok diyebilirim.

6) Bence bankalar ve eski para sistemi, merkezi devlet yapısının yasaklama ve kapatma gibi araçlarına gereğinden fazla güveniyor. Onlar sanıyorum bir fırtınanın geçmesini bekleyen tekneler gibi beklemedeler. Ama bu fırtına geçmeyecek. Ben bu sözleri, bu doğa olayını yakından gözlemleyen birisi olarak yazıyorum. Evet, tüm bu gerçekleşenlerin bir doğa olayı olduğuna inanıyorum.

7) Dünyada rezerv para olan doların yerine yeniden altına endeksli paraya dönülmesi düşüncesini gündeme getirenler var. Ben de bu konuda BTCHaber’de daha önce yazılar yazmıştım, ilgilenenler bakabilir.

Şimdi, bu sefer değişik bir görüş dile getireceğim: Altının yeniden rezerv para olarak ortaya çıkmasının kriptoparalar yoluyla olabileceğini görüyorum. Ama bu durumda da, şu anda dünya yüzüne çıkarılmış altınların üzerinden bir endeksleme yapılamayacağını da söylemek zorundayım. Bunun en temel sebebi, altının yer yüzüne çıkarılmış kısmının dağılımı sorunu: Çin, Rusya, Hindistan ve hatta Türkiye gibi ülkelerin vatandaşlarının veya devletlerinin elinde külçe ya da takı formunda altının çoğunluğu bulunuyor, ABD’nin elinde kalan altın ise dünyanın sadece %10’u civarında. Şu anda dünya deniz aşırı ticaretinin %85’i dolarla fatura edilmekteyken, bu üstünlüğünü terkedip diğer ülkelerle beraber, rezerv para olarak bir kripto-altın yapmaya ABD’nin razı edileceğini sanmıyorum.

Ben bir ters mantık uyguladığımda, çıkartılmış altının değil, çıkartılmamış altının bir kriptopara için baz oluşturabileceğini görüyorum. Bu durumda da Türkiye, dağlarını ve ormanlarını yok edip ve kirletip altın çıkartmayı bırakıp, çıkartılmamaya endeksli, gerçek rezerv olan altına endeksli bir kripto-para yapabilir.

Ya da bitcoin dünya rezerv parası olur, konu biter.