Tüm dünyada ve ülkemizde internet üzerinde çalışan medyanın içerikle ilgili sorumluluğu tartışma konusu.
Başta sosyal medya devleri olmak üzere platformlar içeriğin sorumluluğunu almak istemiyor. Üstelik bu platformlar merkezi veri yapılanmasıyla çalışıyor. Yani sosyal medyada paylaşım yaparken, ücretli platformda dizi izlerken, yorum yaparken hatta reklam izlerken veya atlarken aslında bu platformlara kendi elimizle verisi alıyoruz. Ve medya platformları bu verilerimizi çeşitli merkezlerde toplayıp datalarımızı bir de üçüncü taraflara milyarlarca dolar gelirle satıyorlar.
Bu data ağaları kullanıcılara da köle gibi davranıyor. İsterlerse hiç haber vermeden açıklama yapmadan yıllarca emek verdiğiniz hesapları kapatıyorlar ya da açık bir neden göstermeden reklam gelirlerinizi elinizden alıyorlar.
Platformlarını yayınladıkları içerikle terör propagandası yapması ya da kişisel hakları ihlal etmesi gibi konular üzerinde tartışmalar var. Oysa hiç gündeme gelmeyen en az bunlar kadar önemli bir konu daha var: Platformların yayınladığı aleni dolandırıcılık reklamları.
Türkiye’de ve dünyada bir avuç insan başta Bitcoin olmak üzere kripto paraların ne olduğunu ne olmadığını kamuoyuna doğru bir şekilde anlatmaya çalışıyor. Ama bu insanlara klasik medya ve bazı sosyal medya devleri ya hiç yer vermiyor ya da bir sürü zorluk çıkartıyor.
Bu merkezi yayın organlarında adeta şöyle gizli bir dizi ön yargı var: Bitcoin suçluların parasıdır. Bitcoin insanları dolandırmak için ortaya atılmış bir paradır. Bitcoinin gördüğü herhangi bir gerçek işlev yoktur. Sadece spekülatif bir araçtır. Bunların hepsinin yalan olduğunu senelerdir anlatıyoruz.
Ancak burada çok daha acı bir iki yüzlülük var: Bu merkezi platformlar hem bu önyargıları tüm dünyaya pompalıyorlar hem de çeşitli kripto paralar üzerinden dolandırıcılık için oluşturulmuş reklamları çatır çatır yayınlayıp bunlardan bir dolu para kazanıyorlar.
Örneğin Türkiye’de geçtiğimiz yıllarda Turcoin diye bir şirket ortaya çıktı. Gerek yaptıkları reklamların içeriğinden gerek kısa bir araştırma ile ulaşmanın mümkün olduğu kurucuların geçmişlerinden bu insanların dolandırıcı olduğu alenen belliydi. Ama Bitcoin düşmanı bir çok televizyon ve başka tür yayın organları paralarını aldılar ve Turcoin reklamlarını yayınladılar. Vatandaşı uyarmak yine bizlere düştü. Ama elbette parasını kaptıran bir sürü insan oldu mağdur oldu.
Yine dünyanın en büyük data tekeli Google’a ait şirketlerden YouTube, Bitcoin ya da kripto paralar ile ilgili yayın yapanlara son derece antidemokratik sınırlamalar getiriyor. Bazı kelimeler kullansanız doğrudan reklam gelirlerinizi kesiyor. Bunu neden yaptığını da net biçimde açıklamıyor siz tahmin etmek zorundasınız. Ama bir bakıyorsunuz en klasik dolandırıcılık yöntemlerinden “giveaway” ile kriptopara toplamaya çalışan suçluların reklamlarını yayınlıyor.
Son olarak gerçekleşen bir vakada Ripple ve CEO’su Brad Garlinghouse’un avukatları, Nisan ayında YouTube’a Ripple kriptoparası XRP toplayan dolandırıcıları durduramamaları gerekçesiyle dava açtı. Ripple, platformun dolandırıcıların faaliyetlerinden ücretli reklamlar yoluyla kar sağladığını ileri sürdü. Ama YouTube bu olayda da sorumluluk kabul etmiyor.
Merkezi platformlar ve merkezi medya sadece kripto paralara değil merkeziyetsiz veri depolama teknolojilerine yani DLT’ye de aslında gizli gizli düşman. Çünkü ilk örneği blockchain olan DLT onların merkezi krallıklarını yıkma potansiyeline sahip. İleride bu merkezi medya ve sosyal paylaşım siteleri DLT üzerinde geçince seyirci-kullanıcı izleme ya da paylaşım yaptıkça para kazanacak. Kullanıcı sadece isterse verilerini paylaşacak ya da reklam izleyecek ve bunu yapmak için de ayrıca ödeme alacak.
İşte gelirlerinin çok önemli bir kısmını kullanıcı ya da seyirciye kaptıracaklarını gören bu merkezi platformlar kripto paralara ve onları mümkün kılan blockchain-DLT’ye resmen diş biliyorlar.
Her fırsatta başta Bitcoin olmak üzere kripto paraları karalamak için uğraşıyorlar. Örneğin geçtiğimiz günlerde yaşanan Twitter hack saldırısını ‘Bitcoin Dolandırıcılığı’ diye başlıklarla verdiler.
Olayda saldırıya uğrayan Twitter. Tarihi bir güvenlik açığı veren Twitter ama adı karalanan Bitcoin. Neden? Saldırganlar Bitcoin istemiş. Bir şekilde dolar isteselerdi “Twitter saldırısı ve dolar dolandırıcılığı” diye başlık atılacak mıydı? Örneğin Almanya’nın en büyük elektronik ödeme firması Wirecard, var olmayan 2 milyar Euro’yu hesaplarında varmış gibi gösterip bütün piyasayı senelerce aldattı. Hiç “Wirecard’dan Tarihi Euro Dolandırıcılığı” diye başlık gördük mü? Elbette hayır.
Bir gazeteci olarak basın çalışanlarının nasıl zor koşullarda görev yapmaya çalıştığının gayet iyi farkındayım. Merkezi yapılar kırıldığında hem sosyal medya platformları hem basın-yayın organları hem de bu yapıların çalışanları çok daha demokratik ortamlara ve haklara kavuşacak.
O zamana kadar merkezi sosyal medya ve basın-yayın organlarının son derece bozuk tarafsızlık ve etik anlayışına mahkum durumdayız.
