Bugünlerde ardı ardına kapanma haberleri gelen kriptopara borsalarının yarattığı dalga içinde acilen doğru bilgi kaynaklarına ihtiyaç olduğunu görüyorum.
Bu nedenle gördüğüm lüzum üzerine bu yazıyı kaleme aldım. Lütfen sizler de ihtiyacı olduğunu düşündüğünüz dostlarınızla paylaşınız.
Kriptopara borsaları neyi tutuyor?
Ülkemizde de dünyada da kriptopara borsaları (yabancılar exchange diyor) kişilerin kriptoparalarını KENDİ ARALARINDA ve BİRBİRLERİNE alıp satması için kurulmuş olan yerlerdir.
Dolayısıyla, bu kriptopara borsaları aslında sizin adınıza:
- Bitcoin’lerinizi ve ether’lerinize saklama hizmeti veriyorlar ve
- Saklama hizmeti verdikleri müşterilerinin kendi aralarında değiş-tokuş yapmalarına, alım-satma yapmalarına aracılık ediyorlar.
Yani bunlar aslında saklama ve aracılık hizmeti yapıyorlar. Bu kurumlar sizin kriptoparalarınızı emanet ettiğiniz yerler. Eğer bu emanetlerle kendileri kriptopara alım-satımı yapıyorlarsa o zaman çok tehlikeli bir iş yapıyorlar demektir. Buna asla izin verilmemesi gerekir. Bu yapılıyorsa blokzincirinin şeffaf doğasına da hıyanet ediliyor demektir.
Benim bildiğim kadarıyla en büyük yerli kriptopara emanet ve değiş-tokuş platformları, örneğin, Paribu ve BTCTürk, kendilerine emanet edilmiş olan müşteri parasıyla işlem yapmıyorlar. Bu ikisi dışındakileri kendi gözlerimle görmediğim için bir şey söyleyemiyorum.
2) Kriptoparalar aslında nerede duruyor?
Kriptoparaların gerçekte kayıt edildikleri yerler blokzinciri dediğimiz özel veri saklama platformları. Bu platformlar çok yüksek güvenliği olan yerler ve bunların hack’lenmesi söz konusu değil. Böyle bir korkunuz olmasın.
Ne var ki, kullandığınız borsanın sizin varlıklarınızı gerçekten blokzincirleri üzerinde tuttuğundan emin olmalısınız. En azından borsanızın sizin varlıklarınızı borsanın içinde sağlam bir cold-wallet’ta yani özel kriptovarlık kasalarında saklamaları gerekir.
Bankalarda da paralarımız tutuluyor değil mi? Ancak bankaların yaptığı saklama hizmetine ek olarak sizin paranızı “işletme” yani başka yerlere harcama, başka kişilere kredi verme gibi yetkileri var. Bankalardan farklı olarak kriptopara borsalarının sizin paranızı işletme, kredi verme gibi yetkileri yok. Bunu yaptıkları anda hizmet tanımlarının dışına çıkmış oluyorlar.
Her kriptoparanın kendi özel blokzinciri var. Bu kriptoparaların özellikle en büyük ikisi, bitcoin ve ether’in kendi blokzincirleri son derece güvenli yapılar. Blokzincirleri üzerinde kayıtlı olan varlıkların çalınması, hack’lenmesi, çantayla yurt dışına kaçırılması söz konusu değildir. Ancak siz kendi şifrenizi unutursanız veya kaybederseniz o durumda kendi varlıklarınıza kendiniz de erişemeyebilirsiniz.
Bir konu daha var: Kriptopara borsalarındaki soğuk cüzdanlara, yani özel kasalara erişim anahtarı en az 3 kişinin elinde olmalıdır. Bu 3 kişi şirket ortakları olabilir, ya da firmanın finansal yetkilisi artı ortakları olabilir. Sayının bir olmaması, hatta iki de olmaması önemlidir. Zira bu kişilerin arasından 3 kişinin 2’sinin ortak imzası ile kasanın açılabilir olması sistemsel güvence açısından elzemdir. Bu üç kişinin mümkünse aynı araçla (uçak, helikopter, otomobil vb.) seyahat etmemesi de iyi olur.
3) Kriptopara borsaları hack’lenebilir!
Ve muhtemelen tüm dünya borsalarının başından hack’lenme vakaları geçmiştir. En azından hepsini birkaç defa hack’lemeyi deneyenler çıkmıştır.
Dolayısıyla, eğer bir borsaya üye olup oradan özellikle BTC veya ETH satın aldıysanız bunların asıl blokzincirleri üzerinde kayıt edilmelerini sağlayan soft veya hard cüzdanlarınza çekmeniz iyi olur. Yani, değiş-tokuş işlemi yapmadığınız zamanlarda varlıklarınızı yazılımsal veya donanımsal cüzdanlara, kendi cebinize-evinize çekmeniz iyi olur.
Kriptoparanızı kendi üzerinizde taşıma riskini almayıp aracılığınızı yaptırdığınız borsalarda saklamayı da tercih edebilirsiniz. Bunu tercih etme nedeniniz kullandığınız borsaya kendi evinizde saklama yeteneğinizden daha fazla güven duymanız olmalıdır. Örneğin ben donanımsal cüzdanları hep kaybettiğim için sadece yazılım cüzdanlar kullanıyorum ve küçük miktarlardaki BTC’lerimi hizmetinden yararlandığım borsaya güvenip orada bırakıyorum.
Eğer yüksek miktarlarda varlığınız varsa bunları kendi cüzdanınıza çekmenizi tavsiye derim. Sadece değiş-tokuş yapmak için ihtiyacınız olan miktarları, kaybederseniz pişman olmayacağınız miktarları borsalarda bırakıp yüksek miktarları kendi cüzdanınıza çekmelisiniz. Bunu nasıl yapacağınızı mutlaka öğrenin. Bazı YouTube kanallarından bu eğitimleri almanız mümkündür.
4) Regülasyon kurulu nelere bakılmalı?
Devletimiz bu kurumları derhal regüle etmeli. Bu şart. Ama daha öncesinde kriptopara borsaları kendi kendilerini regüle etmeli!
Bir borsa müşteri hesapları için de kendi hesabı için de soğuk cüzdan kullanmalı ve bunlara multi-signature dediğimiz yapıda, yani çoklu imza usülüyle okuma yazma yapmalı.
Her borsa veritabanlarında kayıtlı olan müşteri verileri ile soğuk cüzdanlarındaki müşteri kriptoparalarının miktar olarak birbirine denk olduğunu tercihen günlük, olmadı haftalık ispat etmeli.
Her borsa üzerinde duran müşteri kayıtlarının gerçek blokzincirlerinde durduğunu da dönem dönem kanıtlamalı.
Her borsa en az bir defa kendisine beyaz şapkalı hacker’ların güvenliklerini denetlemesi anlamına gelen penetration test (pen-test) yaptırmalı.
Her borsa en az bir defa elindeki yazılımların ve sistemlerin sağlamlığı konusunda güvenilir bir kuruluştan denetim raporu almalı.
Burada yazdıklarımı yapan bir borsaya devlet onay vermemiş olsa da ben güvenirdim. Zira bu alanda asıl olan teknolojik güvenin sağlanmasıdır. Dünya çapında devlet kurumlarına geçmişte güvenim o derece sarsıldı ki, beni burada asıl ikna edecek olan kurumların kendilerinin bu maddeleri yapmasıdır.
5) Türkiye’ye özel konular:
Ülkemiz şu anda kriptopara alım-satımı konusunda lider ülke olma yolunda. Sadece miktarlarda değil, işin yapılanması ve teknolojisi konusunda da ülkemiz öncülük yapabilir. Bunun için neler yapmamız gerektiğine de iki üç cümle ile değinmek istiyorum.
İlk yapılacak şey olarak, MKK (Merkezi Kayıt Kuruluşu) bünyesinde, bundan sonra lisans verilecek tüm borsaların veri kayıtları ikinci bir kopya olarak tutulmalı ve MKK’da her biri için bir soğuk-cüzdan donanımı kurulmalıdır. Bunlarda işletmeye başlandıktan sonra her akşam gün-sonu yapılmalıdır.
Şu anda sahip olduğumuz hisse senetleri için böyle yapıyoruz. Neden kriptoparalar için yapmayalım?
İkincisi, hızlıca bir milli kimlik uygulaması devreye alınmalı ve Kişisel Verileri Koruma Kurulu (https://www.kvkk.gov.tr) gibi bir kurum bünyesinde veya bir devlet bankası tarafında milyonlarca insanımıza yeni bir blokzincir kimliği tanımlanarak, hepsinin hem kimlikleri hem de kriptoparaları güvenceye alınmalı. Eski kimlik numaralarımıza bağlı tüm verilerimiz artık kevgir gibi delik değiş olmuş durumda, dark-web’de hatta açık internette gezmekte.
SONUÇ: Ülkemiz insanının yaşadığı kriptopara borsaları faciasının bize öğrettiği dersleri gözden geçirdim. Bu konuda devletten önce borsaların nasıl önlemler alması gerektiğini aktarmaya çalıştım.
