“Geleceğin mobil sektöründeki en öldürücü uygulamalar (killer apps), geliştirilen yazılım veya donanımların kendileri değil, onların yarattığı ortam üzerindeki sosyal kullanım pratikleri olacak. Bu sayede birbirini hiç tanımayan insanlardan oluşacak kurnaz kalabalıklar, ani toplaşmalarda bile büyük bir uyum içinde birlikte hareket edebilme becerisini göstecekler. ”
Bir ara Stanford Üniversitesi’de de misafir hocalık yapan Amerikalı ünlü medya eleştirmeni Howard Rheingold’un 2002 yılında yayınladığı Smart Mobs; The Next Social Revolution adlı kitapta Smart Mobs kavramını bu şekilde tanımlıyordu. Türkçeye “kurnaz kalabalıklar” olarak çevirebileceğimiz söz konusu kavramı, o zamanlar SMS ve sanal sohbet uygulamaları üzerinden tanımlamaya çalışan ve bu uygulamalar üzerinden gelişecek kullanım pratiklerinin bir sonraki toplumsal devrimi de beraberinde getireceğini anlatan Rheingold’bu kitabı, 2004 yılında başladığım Yeni Medya başlıklı üniversite derslerimin de ilk ilham kaynağı ve tabii referans kitaplarından biri olmuştu.
Son birkaç gündür Reddit ergenlerinin Wall Street’in para babalarıyla GameStop oyun firmasının hisselerinin spekülasyonu üzerinden tutuştuğu kavgayı izlerken Howard Rheingold ve daha o zamanlardan tanımladığı “kurnaz kalabalıklar” kavramı geçti aklımdan. Rheingold’un neredeyse 20 yıl önce, üstelik daha sosyal medyanın S’si bile ortadan yokken, yaptığı bu tanımın bugünkü olayları açıklamak için ne derece önemli olduğunu da anladım. Temel işleyişini, “zaman ve mekandan bağımsız bir kitlenin ağırlıkla sosyal medya platformları üzerinde başlattığı sohbet sürecinde ortaya atılan fikirlerin tartışmalar sonucunda ortak akla dayalı kararlara ve yaratıcı planların dönüşerek hızlıca ve geniş katılımla hayata geçirilmesi” olarak özetleyebileceğimiz “kurnaz kalabalık” hareketleri geçen bu 20 yıla yakın sürede eğlence amaçlı toplaşmalardan siyasi protestolara kadar geniş yelpazede gerçekleşti.
Ancak pandemiyle birlikte ilk kez finans sektörüne yönelik olanları da görmeye başladık. Yaz aylarında bir TikTok kullanıcısının düzenlediği bir “Dogecoin fiyatını arttırma” etkinliği kriptopara fiyatının birkaç gün içinde 2 katına çıkmasına neden olmuştu.
Kuşkusuz para-finans piyasalarının kalbi Wall Street’te gerçekleşen GameStop fiyat spekülasyonu, bunların hiçbirine benzemeyen bir karakteristiğe sahip. Öncelikle herşeyiyle kontrollü ve “cemiyetin” dışındakilerin müdahalelerine karşı pek hoşgörülü olmayan Wall Street’te spekülasyon kokan operasyonlarıyla ünlenen sigorta yatırım fonlarının baskıladığı GameStop firmasının piyasa fiyatını, gençlerin gözde toplaşma platformu Reddit’teki WallStreetBets adlı grupta geliştirilen bir ortak strateji ve geniş katılımla toplanan muazzam yatırım sermayesi üzerinden yükseltmek ve yatırımını düşüş yönünde yapan fonları bu sayede terste bırakmak, çok yaratıcı bir hamle ama bu kapalı ve kuralları kendinden menkul düzene karşı açık bir meydan okuma niteliğinde.
Kendi mekanında hiç beklemediği bir anda ve üstelik kendi silahıyla vurulan geleneksel finans oyuncuları, bir yandan kendi oyun alanlarını acilen bu gençlere kapatmak için Robinhood gibi alım-satım araçlarına yasaklar getirirken, öte yandan da yasal düzenlemeler üzerinden de bu kurnaz kalabalığa gözdağı verme çabasında.
Ancak Rheingold’un dediği gibi, ölümcül uygulama, donanım veya yazılımda değil kullanım pratiklerinde. İşte bu kullanım pratiklerinde de yeni kuşak gençlerin tartışılmaz bir üstünlüğü var.
GameStop olayına baktığımızda, bu “kurnaz kalabalık” hareketine katılanların önemli bir bölümü, yatırım sermayesini pandemi desteği kapsamında devletlerin dağıttığı destek sistemini finansal sistemde gedik açmak için kullanıyor. Eğer kanun koyucular bu gençleri yasalarla engellemeye çalışırsa, gençler bunu bir savaş ilanı olarak kabul eder ve mücadeleye de kendi silah ve yöntemleriyle girişerek mesela bu manipülasyonları başlatan Wall Street’in önemli oyuncularının kirli oyunlarını, ilişkilerini sosyal medya üzerindenbir bir ortaya dökebilir, işleyişi tartışmaya açabilir ve siyasi kimlikli kanun koyucularla kamuoyunu karşı karşıya getirebilirler.
Ayrıca, karşı cephede kabul ettikleri kimi unsurlara kendi dijital mekanları üzerinden hem maddi hem de itibar olarak zarar vermeye çalışabilirler; RobinHood platformu tarafından WallStreetBets topluluğuna alım-satım yasağı getirilmesinin hemen ardından platformun mobil uygulamasına Apple ve Android uygulama mağazalarında verilen 1 yıldız örneğinde olduğu gibi.
Ve en vahimi de, bu inatçı ve inançlı kitle yasal veya maddi olarak çok zorlanmaya başlarsa, İnternet’in yer altına inip anonimleşerek merkezsiz ve lidersiz bir yapıya geçer ve kaybedecek hiçbir şeyi kalmamışçasına radikalleşebilir. Bu açıdan GameStop olayını, bir Pandora’nın Kutusu olarak gördüğümü, eğer geleneksel finans piyasası olayı iyi okuyamaz ve oyunu eski ezberleri üzerinden sürdürmeye devam ederse, bitmeyen pandeminin de yıkıcı etkileriyle birlikte, kazananı olmayan ve herkesin kaybedeceği bir sürecin kapısını aralayabileceğini de belirteyim.
Sözün özü, yaşadığımız çağ değişimi sürecinde geleneksel ile yeni arasında her alanda baş gösteren kuşak çatışması sonunda son derece korunaklı para ve finans alanına da sıçradı. Bitcoin’in ortaya çıktığı 2008 yılından beri hemen hemen aynı yaşlarda ama farklı kamplarda ve belli bir mesafeyi koruyarak süren daha uzlaşmaya yakın merkezi-merkezsiz finans/para mücadelesi, yerini daha yıkıcı yöntemlere başvurmaktan çekinmeyen radikal bir kuşağın savaş çığlıklarına bırakmanın eşiğinde.
Pandemi misali, olacakları ancak yaşayarak göreceğiz!
