Ethereum bir kriptoparanın ismi, aynı zamanda bir de blokzinciri platformunun adı, bildiğiniz gibi. Şu anda fiyatı 600 dolarların civarında seyreden ve değer olarak bitcoin’in ardından ikinci sıradaki varlık sınıfının adı Ether. Ama ne yazık ki çoğunlukla insanlar bu paraya Ethereum diyor ve bu sayede iki kavram birbirine karışıyor.
Bu haftalık yazımın konusu da Ethereum platformu, Ether parası değil.
Kısaca Ethereum’un tarihinden de bahsedeyim, bilenler bu paragrafın geri kalanını atlayabilirler. Bitcoin 2009 yılı başında ortaya çıktıktan sonra bu yeni ve muhteşem icadın değerini erken anlayanlardan birisi 1994 Moskova doğumlu genç Rus göçmeni, Kanada vatandaşı Vitalik Buterin olur. Eylül 2011’de, henüz 17 yaşındayken Bitcoin Magazin isimli bir online yayına yazar olarak katılır ve Bitcoin’i tanıtıcı yazılar yazmaya başlar. Bu yazıları yazarak bitcoin evrenini ve yazılımını derinlemesine inceleme, anlama imkanı bulur. Tabii bu arada Vitalik’in genç zihninde oluşan eleştiriler de hızla belirginleşmektedir. Bunların sonucunda Vitalik Buterin 2013 yılında kendi platformunu kurmaya karar verir ve Ethereum isimli (bitcoin’e rakip) platformunun white paper’ını yayınlar. Bu makale ile düşüncelerini ve fikirlerini yeni platformuna yansıtmıştır; kriptoparalarla ilgili çevreler Ethereum isimli bu yeni platformu önce kuşkuyla karşılasalar da zaman içinde Vitalik de Ethereum da kendini ispat edecektir.
Ethereum (ETH) Nedir?
Ethereum (ETH), Vitalik Buterin ve ekibi tarafından akıllı kontratlar üzerinden uygulama geliştirilebilecek bir blockchain ağıdır. Para birimi olarak Ether’i işlem ücretlerini ödemeleri için kullanılır.
Ethereum’un Özellikleri Nelerdir?
Uygulama Geliştirme
Ethereum, akıllı kontratlar aracılığıyla merkezsiz uygulamaların (dApps) geliştirilmesine olanak tanır. Böylece Ethereum ağında farklı protokollerin oluşturulmasına olanak sağlar. Ayrıca, Ethereum’un çıkardığı farklı token standardları ile birlikte farklı türden token’ların oluşturulmasına olanak tanır.
Merkezsiz Otonom Uygulamalar (DAO)
Merkezsiz otonom organizasyonlar (DAO), yönetişim işinin topluluk ve algoritmalar tarafından gerçekleştirilen uygulamalardır. Bu uygulamalarda herhangi bir hiyerarşi yoktur ve kullanıcılar token’ları kullanarak yönetişim kararlarını oylayabilirler. Böylece insanlar protokollerdeki kararlar konusunda söz sahibi olabilir.
Ethereum Sanal Makinesi (EVM)
Ethereum Sanal Makinesi (EVM), Ethereum üzerinde geliştirilen uygulamaların çalıştırılması için kullanılan bir makinedir. Bu makine sayesinde uygulamalar insanlar tarafından okunabilen kodlardan makine kodlarına uyumlu dile dönüştürüp uygulamaların çalıştırılması için kullanılır.
Ethereum Nasıl Çalışır?
Ethereum, Ethereum Sanal Makinesi ve web3.js gibi kütüphaneler aracılığıyla bilgisayar kodlarından makine tarafından okunabilen kodlarını dönüştürür. Bu kodlar da Ethereum ağında ara yüzler ve diğer katmanlar üzerinden çalıştırılması için gerekli kütüphanelerdir.
Ethereum’un Bitcoin’den Temel Farkı
Ethereum platformu, Satoshi Nakamoto’nun Bitcoin platformunu inşa ederken göz artı edilen, ele alınması henüz erken ya da karmaşık olan bazı önemli problemleri ele almıştır. Örneğin, bitcoin platformu üzerinde program yazmak için kullanabileceğiniz yazılım dili çok sınırlıdır. Buna karşılık Ethereum platformu, baştan itibaren insanların kendi uygulamalarını geliştirip, dünya çapında yaygınlaşacak bu platformun üzerinde çalıştırılmak üzere gelişmiş bir yazılım dilini de içermektedir. Solidity isimli bu dil Java gibi C gibi, standart bir programlama dili olup, öğrenmesi hiç zor değildir. (Bu dili merak ediyorsanız çok değerli kardeşim Ferdi Kurt’un yeni kaleme aldığı Solidity’ye giriş yazılarını https://ferdikurt.medium.com/ adresinde Türkçe olarak okuyabilirsiniz: )
Ethereum platformu, aynı bitcoin gibi dünya sathına yayılmış bilgisayarlarda kurulu olan açık kaynak bir yazılım programının üzerinde çalışıyor. Bu programın adı Ethereum Virtual Machine (kısaca EVM), ya da Ethereum Sanal Makinesi. Görüldüğü gibi EVM’in kendisi de bir program ve varlık amacı, dünya üzerindeki farklı güçteki bilgisayarlarda çalışacak uygulamaları standardize etmek, aynı seviyede ve hızda çalıştırmak. DApp denilen gayri merkezi uygulamaların ve Smart Contract (akıllı kontrat) adı verilen minik program parçalarının EVM üzerinde işletilmesi ile yepyeni bir evren ortaya çıkmış durumda. Programcılar, Solidity dilini kullanarak EVM üzerinde mini uygulamalar çalıştırabiliyorlar, akıllı kontrat formunda yazılımlar geliştirebiliyorlar. Ethereum üzerinde adeta bir dünya bilgisayarı inşa edilmiş durumda.
Ethereum platformunun kendine özel bir kriptoparası var, yazılan bu DApp’lar ve akıllı kontratlar bu parayı kullanıyorlar ve işte buna Ether deniliyor. Borsalarda alınıp satılan ikinci en değerli varlık işte bu Ether. Ama bu varlığa yanlışlıkla Ethereum denilmesini artık kanıksadığımız için fazla uzatmıyor ve cümlede kullanıldığı şekilden, kullanan kişinin paradan (Ether) mı yoksa blokzincirinden (Ethereum) mi bahsettiğini anlıyoruz. Ek bir bilgi daha vereyim: Dünyada en çok kullanılan blokzinciri platformu Ethereum, Bitcoin değil.
Hatırlarsınız, 2017 yılında bir altcoin çılgınlığı yaşanmıştı: Binlerce alt-coin ortaya çıkmış ve ICO denilen bir mekanizma ile bunlara insanlar para yatırmıştı. İşte bu alt-coin’ler aslında blokzinciri şirketleriydiler, her biri ayrı bir fikri taşıyan start-up’lardı. Bir çoğu battı veya kapandı, ama hala ayakta kalan yüzlerce girişim var. İşte bu start-up şirketlerin çoğu aslında Ethereum platformu üzerinde yazılmış programlar. Bunlar solidity ile yazılmış, gayri merkezi şekilde işleyen uygulamalar, yani DApp’lar içeriyorlar.
Eğer gayri merkezi bir uygulama geliştirmek amacında değilseniz Ethereum blokzinciri kullanmanız da gereksiz olur. Örneğin, merkez bankalarının geliştirmekte olduğunu duyduğumuz dijital para sistemlerinin, Ethereum üzerinde geliştirilmesi mantıksız olacaktır. Zira bu bankalar, isimlerinde de belirtildiği biçimde merkezi para yapmak istemektedirler. Aksi durumda bu dijital paralar, blokzinciri evreninin getirdiği asıl değer olan dağıtık yapıda ve merkezsiz işlemek zorunda kalacaklardır. Tabii ki bu istenen bir şey olmadığı için merkez bankaları, dijital paralarını inşa ederken yine eski tip merkezi veritabanları kullanmaktadırlar.
Son aylarda görmekte olduğumuz DeFi deneyinin tamamen Ethereum üzerinde işleyen programlar üzerinden yapılmakta olmasının sebebi budur. DeFi bize Ethereum’un geliştirme yapmak için en ideal ya da şöyle söyleyelim, mevcutlar arasında en iyisi olan platform olduğunu da ispat etmiş oldu.
Blokzinciri Bir İnternet Teknolojisidir!
Blokzinciri teknolojisinin aslında bir internet teknolojisi olduğu bilgisine çok az kişinin vakıf olduğunu gözlemliyorum. Blokzinciri dediğimiz, cep telefonu uygulamalarının üzerinde çalışmakta olduğu protokoller gibi, tamamen teknik bir internet protokolüdür.
Şekile bir göz atınız: İnternet dediğimiz ağ, buradaki gibi katman katman, adeta bir baklava gibi. Burada gördüğünüz alttan dördüncü katmana protokol katmanı adını veriyoruz, o katmanda sonu hep “P” harfiyle biten kısaltmalar yer alıyor. HTTP, yani Hyper Text Transfer Protocol, internet sitelerinin yayınında kullanılan ve Web dediğimiz prortokol katmanı. Bu katman da internetin icat edildiği 60’lı yıllarda ve hatta sonra gelen 20 yılda yoktu, henüz yazılmamıştı. 1989 yılında Tim Berners Lee isimli bir mühendis, o sırada çalıştığı CERN Fizik laboratuvarında sistem sorumlusu iken, HTML dilini geliştirir. Bu dil daha sonra HTTP protokolü ile beraber bugün web sitesi adıyla bildiğimiz internet sitelerinin yazılmasına imkan verir.
İşte aynı 90’ların başından itibaren başlamış olan Web Protokolü (HTTP) gelişimine benzer şekilde, bugün de yine aynı katmanın içine yeni bir protokol eklenmekte. Bu defa Lee’nin zamanındaki kadar sessiz sedasız olmuyor hadiseler. Zira, bu defa araya eklenmekte olan protokol, tüm dünyada Web sayfalarının yarattığı devrim kadar büyük yeni bir devrimi, belki sonuçları toplum açısından daha da büyük olacak Blokzinciri devrimini taşıyor. Çizimde bu yeni protokole VXP kısaltmasını koydum. Value Exchange Protocol yani Değer Değişim Protokolü adıyla kısalttım. Bu isim gerçekte kullanılmıyor. Bu yazıda derdimi anlatabilmek amacıyla geçici olarak başvurduğum bir kısaltma oldu VXP.
Ethereum da, internet sayfalarını çalıştıran Browser uygulamaları benzeri bir yazılım. Ama bir browser’dan daha kapsamlı bir görevi var bu platformun: Vitalik Buterin’in kullandığı terimle Ethereum bir “Dünya Bilgisayarı”. EVM dediğimiz bu sanal dünya bilgisayarı üzerinde yepyeni bir dünyanın yepyeni uygulamaları çalışmaya başladı: Ethereum ve yeni yazılacak başka blokzinciri platformları taze bir internet tadında, aydınlık sabah güneşi gibi bir anda ortaya çıktı. Bundan sonra da Ethereum programcıları edinecekleri tecrübeler ışığında dünyamızı şekillendirmeye devam edecekler.
Ethereum Nasıl Satın Alınır?
Ethereum satın almak için Binance, Coinbase ve Kraken gibi borsalarda hesap açıp ardından kimliğinizi doğruladığınız anda birçok farklı işlem çifti üzerinden alım satım işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz.
Ethereum Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Ethereum’un hayatımıza soktuğu konseptler nelerdir?
Ethereum, merkezsiz uygulamaları, akıllı kontratları, merkezsiz otonom uygulamaları, merkezsiz finans uygulamaları ve token’ları hayatımıza soktu.
Ethereum 2.0 nedir?
Ethereum 2.0, Ethereum’un tarihinde gerçekleşen en büyük güncellemedir. Ethereum 2.0’ın amacı, Ethereum ağındaki ölçeklenebilirliği, ücret mekanizmasını ve diğer sorunların çözümünü hedefleyen bir güncellemedir ve güncellemenin sonunda Hisse ispatı (PoS) algoritmasına geçilmesi hedefleniyor.
