Çin hükümetinin blockchain teknolojisine verdiği önem ve destek, son gelişmelerle birlikte değerlendirildiğinde, uluslararası ödemelerde ABD dolarının hâkimiyetini azaltmak isteyen Çin’in hamlelerinin, hedefleriyle ne kadar uyumlu ve anlamlı olduğuna işaret ediyor. Çin’in merkez bankası dijital parası (CBDC) uygulamasının küresel ödeme sistemlerine nasıl yansıyacağı tartışılırken, aslında son derede merkeziyetçi bir yönetimi olan ve bitcoin gibi kripto paraların yasak olduğu Çin’de, geçtiğimiz günlerde devlet destekli Blockchain-tabanlı Hizmetler Ağı BSN’nin (Blockchain-based Services Network) kamuya açık blockchain platformlarına erişim hakkı tanıması nasıl yorumlanmalı? Çin’in bundan sonra açık kaynaklı, merkeziyetsiz, izinsiz sistemleri desteklemesi beklenebilir mi?
BSN’nin Vizyonu
Çin’in teknoloji alanında ortaya koyduğu farklı gelişmelerin aslında doların rezerv para statüsünü zayıflatarak ABD’nin uluslararası finansta tuttuğu kapıları zorlamak olan hedefine ulaşmada bir bütünün parçaları olduğu varsayılırsa, Çin CBDC’si ve onun ödemeler ayağı DCEP olarak adlandırılan Dijital Para Birimi Elektronik Ödeme projesi ve BSN girişimleri ilk akla gelen oluşumlar. Pilot aşamasında olan Çin CBDC’sinin dünya kamuoyunda bilinirliliği malum; BSN ise Çin hükümetinin ve kamuya ait dev telekomünikasyon ve ödeme şirketlerinin (China Telecom, China Unicom, China Union Pay) yürüttüğü ve desteklediği, blockchain uygulamaları geliştiricileri için araçlar ve bir çeşit hosting hizmeti sunan bir kamu girişimi. BSN bir blockchain protokolü değil ama geliştiricilerin farklı kurumsal ve/veya kamusal blockchainler arasından istediklerini seçerek dApps (merkezi olmayan uygulamalar) oluşturmalarına imkân sağlıyor- muhtemelen Çin’in küresel hedefleriyle uyumlu olarak tasarlanmak üzere. Geçtiğimiz günlerde de Ethereum, Tezos, NEO, Nervos, EOS ve IRISnet olmak üzere normalde izinsiz protokoller olan altı kamusal blockchain platformuna (ki bu sayının bir sene içinde yüz adet daha artması bekleniyor) erişim hakkı vermesiyle gündeme geldi.
Merkeziyetsiz yapıdaki blockchainler konusunda katı bir tutumu olan ve kriptoyu daha çok merkeziyetçi yapılarda monitör amaçlı kullanmasından endişe duyulan Çin’in bu girişimi ilk bakışta ikilem gibi dursa da, ülke içindeki kullanıcıların, token’lar ve merkeziyetsiz kamusal blockchainler için uygulanan kısıtlamalar nedeniyle sadece kurumsal blockchainlere erişimleri olabiliyor. Dışarıda ise, BSN’nin global ayağının 10 ağustos itibariyle hizmetlerini küresel bir ölçekte dApps geliştiricilerine sunmaya başlaması bekleniyor; bu erişim hakkıyla birlikte bu kamusal blockchainlere maliyet avantajı, başka kurumsal blockchainlerle iletişim imkanı ve normalde yabancı blockchainler için ulaşması zor olan finansal bilgilere China Union Pay sayesinde erişebilme gibi faydalar sağlanacak. Bunlara BSN’nin Chainlink ve Iris’le yaptığı işbirlikleri de eklenince küresel ticaret veya finansal bir ürün için gerekli olabilecek akıllı kontratlar için de farklı sistemlerin bir arada işlerliğinin, çalışabilirliğinin de sağlanması bekleniyor.
Diğer Projelerle Uyum
Çin BSN’nin dünyadaki blockchain girişimleri için, kapı girişlerini ve erişimleri kendisinin tuttuğu ve kontrol ettiği tek network altyapısı olmak istediğini pek de gizlemiyor. Bu ağ sayesinde merkeziyetsiz tedarik zincirleri, kamu kaynaklarının yönetilmesinde akılı şehir uygulamaları, enerji tasarrufu, veri depolama, kimlik kayıtları gibi uygulamalarla gerçekleşecek farklı kullanım şekillerinden fayda sağlaması beklentiler arasında. Ancak asıl getiri diğer projelerle etkileşimde: BSN’le yaratılacak blockchain protokollerinin alanı, DCEP’le entegre olacak şekilde genişletilirse, bunun Çin CBDC’sinin adaptasyonunu arttırmasının çok başarılı bir sonuç olacağı düşünülüyor. Hatta DCEP, BSN ile entegrasyon sayesinde iyi işleyen bir sistem haline gelirse, dijital yuanın küresel rezerv para olmasına gerek kalmadan, uluslararası ödemelerde ABD bankacılık sistemini bypass edebilecek hale gelebilmesi Çin için oldukça tatmin edici bir durum olarak yorumlanıyor.
ABD Gözetiminden Korunmak
ABD’nin küresel paranın dolaşımındaki gözetimine maruz kalmamak hedefine dolaylı ulaşmayı ima eden ve yine büyük resmin bir parçası olarak değerlendirilebilecek başka bir gelişme de geçtiğimiz günlerde Alibaba’nın Alipay mobil ödemeler platformunu yöneten Ant Grubu’nun Şanghay ve Hong Kong’da hisselerinin halka açılacağının duyurulması. 2014’de NYSE’de 25 milyar dolarlık rekor IPO gerçekleştirmiş olan Alibaba’nın bu IPO’da, NYSE’yi hariç tutması ilginç bulunuyor. Bünyesinde, 2020’de 108 trilyon doları bulacağı tahmin edilen Çin mobil ödemeler sektörünün yarısından fazlasına hâkim olduğu söylenen Alipay’i bulunduran ve 200 milyar dolarlık bir değerlemesi olan Ant grubunun böyle büyük bir halka açılımına ABDli yatırımcıların erişiminin olmaması dikkat çekiyor. Bu dışlamanın sebebi ABD’nin Çin’e karşı takındığı ticari, ekonomik ve politik tavrın ( hatta başka ülkeleri de etkilemesi, Huawei-İngiltere konusu gibi) sonucu olabilir; ancak diğer taraftan bu sayede bu dev Çin şirketinin SEC’in kontrolünün ve ABD’nin Çin’in küresel ödemeleri üstündeki regülatif baskısının dışında kalmasının hesaplandığı da düşünülmekte.
Diğer taraftan Ant grubu’nun başka bir girişimi olan ve yakında Airchain olarak adlandırılacak olan blockchain servisinin kullanıcılarının günde 100 milyon dijital varlık (genellikle yapılan transfer işlemlerinin, mülkiyet ve telif haklarının kayıtları gibi) yüklediğini duyurması da yine entegrasyon konusunu akla getirmekte: bu şirketin gelecekte DCEP’de bir çeşit dağıtım/ödeme rolü üstlenmesi bekleniyorsa, SEC’in gözetimi dışında olması Çin’in lehine olacaktır.
Ve Stablecoin’ler?
BSN’le birlikte kamusal blockchainlere yapılan açılımın, ABD-Çin arasındaki Hong Kong Doları geriliminin sonuçları açısından önemli olabileceği düşünülüyor: bir çok uluslararası büyük şirketin ana merkezinin bulunduğu Hong Kong’daki son politik gelişmelerin finansal istikrara zarar vermemesi için Hong Kong dolarının çıpa statüsünün korunması gerekiyor. Amerikan muhabir bankalarına Hong Kong bankalarıyla iş yapmalarının ve para sirkülasyonunun engellendiği bir senaryoda Çin hâkimiyetindeki bir Hong Kong Para Otoritesinin çıpayı sürdürmesi zorlaşırsa, finansal istikrarı korumak adına blockchain tabanlı stablecoin’lerin çözüm olabileceği düşünülüyor. Böylece Hong Kong bankaları Amerikan bankalarının aracılığına ihtiyaç duymadan kendi dolar rezervlerini dünyanın her yerinde blockchain adresleri arasında dolaşımı olacak bir stablecoin desteklemek için kullanabilirler ve bu DCEP dijital parasıyla da uyumlu yapılabilir. Çin de bölgedeki finansal istikrarı bozmadan parasal otonomisini koruyabilir.
Çin’in dijital yuan, BSN teknolojilerine ve ikisinin entegrasyonuna yaptığı yatırımların ve blockchainle uyumlu hale gelen dijital ödemeler sisteminin, doların uluslararası para transferlerindeki hâkimiyetine karşı nasıl bir başarı elde edeceği zamanla görülecek. Merkeziyetçi hedeflere ulaşmak yolunda merkeziyetsiz yapılardan faydalanmak isteyen Çin’in bu yolda ilerlerken neyi, ne kadar, nasıl kontrol etmeyi planladığı da blockchain alanında duyuracağı gelişmelerle birlikte değerlendirilecek gibi durmakta.
Kaynaklar: https://www.coindesk.com/inside-chinas-plan-to-power-global-blockchain-adoption
