Kriptopara kullanımının yaygınlaşmasının önündeki en büyük engellerden biri ölçeklenebilirlik. Bugün popülerliğini artıran DeFi uygulamaları da aynı sebepten muzdarip. Geçtiğimiz birkaç ay içerisinde DeFi ürünlerinde kilitlenen ETH miktarı büyük artış gösterdi. Bu durum, ETH ağındaki işlem ücretlerinin de artmasına sebep oldu.
DeFi projeleri her ne kadar yolun başında ve üzerinde durulması gereken çok konu olsa da yaygınlaşmanın önündeki büyük engellerden biri de ölçeklenebilirlik gibi gözüküyor. ETH ağı bu kadar işlemi karşılamak için henüz hazır değil.
Ölçeklenebilirlik meselesini şu şekilde öaçıklamak mümkün, Popüler ödeme yöntemlerinden Paypal’ın saniyedeki işlem hızı 200, VISA ‘nın saniyedeki işlem hızı 1500-2000, Bitcoin’in yaklaşık olarak 3- 7, Ethereum’un saniyedeki işlem hızı ise 15–20’dir. Görüldüğü üzere günlük hayatta sıklıkla kullanmakta olduğumuz Visa’nın işlem hızı ethereum’un tam 100 katı kadar.
İşlem sayısını artırmak geliştiricilerin de gündeminde olan bir konu. Çözüm yolları arayan yazılımcıların geliştiriciler:
- Blok boyunu artırma
- Sharding,
- Zincir dışı kanallar (off-chain’ler),
- dPoS (Delegated Proof of Stake),
- DAG (Directed Aclic Graph)
gibi özel çözümler üretmişlerdir. Bknz: https://medium.com/unichain-tr/blockchainde-%C3%B6l%C3%A7eklenme-problemi-ve-gayri-merkezilik-74195b345861
Ancak tüm bu yöntemler de henüz aynı anda hem gayri merkezi ve güvenli ağ yapısını koruyup hem de gereksinimi karşılayacak kadar ölçeklenebilirlik sağlayamamaktadır. Bu probleme terminolojide “blockchain trilemması” denmektedir. Görselde yerleştirilen projelere bakıldığında, üçgenin bir köşesi hep eksik kalır.
Bununla birlikte bu problemi çözmek için yola çıkan ve geçtiğimiz günlerde gerçekleştirdiği halka açık arzında 42 milyon dolarlık havuzun satışını 4.5 saat içerisinde tamamlayan Avalanche projesine de bir göz atmanızı öneririm. Bknz: https://www.youtube.com/watch?v=-UUyoIJykLA
Ethereum da bu konuda kolları sıvamış durumda. Bir türlü gelemeyen Eth 2.0 güncellemesi de ölçeklenebilirlik sorunu için sharding implementasyonunu hedeflemekte. Özetle blockchainleri parçalayarak daha küçük blockchainler yaratmak manasına gelen sharding ise blockchain parçalarının bir birleri ile konuşarak doğrulaması gereken çifte kayıt riskini ortaya çıkmaktadır. Bknz: https://www.youtube.com/watch?v=FkexL8OOGLo
On-chain İşlemler
Off -Chain’i anlamak için önce normal blockchain işlemleri ile ilgili olan On-Chain işlemlerlere bakabiliriz. On-Chain işlemler blockchainin dağıtık ve herkese açık veri tabanı üzerinde belirli sayıda katılımcı tarafından doğrulanmış işlemleri anlamanına gelmektedir. Bildiğiniz üzere işlem bloğa kaydedilir ve değiştirilemediği için işlem geri döndürülemez halde tüm blokzincirine dağıtılır.
On-chain işlemler neden uzun sürer?
On-chain bir işlemin tamamlanması için madenciler tarafından onaylanması gerekir. İşlem yalnızca ağ katılımcılarının %51’inden fazlası işlemi doğru olarak kabul ettiğinde gerçekleşir. Bu onayın ve işlemin doğruluğunun kabul edilmesi bazı durumlarda (örneğin ağda bekleyen çok sayıda işlem varsa) olması gerekenden çok daha fazla zaman alabilir. Fakat işleminizin daha hızlı gerçekleşmesini istiyor iseniz, işlemi onaylayacak madenciler için daha yüksek fee önerebilir ve böylelikle işleminizin daha önce yapılması için teşvik oluşturabilirsiniz.
Off-Chain İşlemler
Off-Chain işlemlerde ise bu doğrulama kısmı blockchain dışında gerçekleşir. Değer transferi blokchain dışında bir ağda gerçekleşi. Bu ağa erişim herkese açık olmak zorunda değildir. Bunun bir sonraki adımı işlemin tamamlandığını ve anlaşmaya uyulduğunu onaylamak üzere üçüncü bir partiyi de içerebilir. Üçüncü taraf burada bir tür kefil gibidir diyebiliriz. Bu aslında bir çok borsanın da benimsediği bir modeldir. İşlem için platform ve kurallar sağlanır. Taraflar blockchain dışındaki şartları kabul ettikten sonra, gerçek işlem blockchain üzerinde yürütülür.
Üçüncü partilerin varlıklar üzerinde söz sahibi olması dolayısı ile merkeziyetsizlikten ve Bitcoin felsefesinden uzaklaşan Off-chain işlemler; aynı ağda gerçekleşmesini bekleyen işlemlerin sayısına, ağ yüküne ve henüz onaylanmamış kuyruktaki işlem sayısına bağlı olarak uzun süre gecikebilen on-chain işlemlere kıyasla çok çabuk gerçekleştirilir.
İstenen başarıyı yakalayamamış olsa da Off-Chain işlemlere en güzel örneklerden biri Lightning Network’tür. Bitcoin Blockchain’i üzerinde ek bir katman üzerinde işlemler daha az fee ile ve daha hızlı gerçekleşir. Aynı zamanda küçük miktarda işlemlere de izin verilir.
Sonuç: Blockchain trilemanın aşılması kriptoparalar için yeni bir dönemi başlatacak. Bu nedenle Eth 2.0 güncellemesi ve de özellikle Avalanche projesi için oldukça heyecanlıyız. Ancak blockchainin sadece finansal teknolojiler alanında değil bir çok sektörü de etkileyecek yıkıcı bir teknoloji olduğunu göz önüne alındığında off-chainler ve yukarıda sözü geçen diğer çözüm önerileri sektörel bazlı adaptasyonlarda büyük önem taşımaktadır.
