Geçen hafta Balaji Srinivasan’ın yazısının çevirisi üzerinden Web3’ün geleceğinde bizleri nelerin beklediğini tartışmaya başlamıştık. Bu hafta da aynı yazının kalan kısmının çevirisini sizlerle paylaşacağım.
Blokzinciri girişimcisi ve melek yatırımcısı Balaji Srinivasan’ın, Parag Kahanna ile beraber 11 Aralık tarihli Foreign Policy dergisinde kaleme aldığı önemli makaleyi (Ref:1) Google yardımıyla çevirdim, ne yazık ki iyi bir çeviri olmadı, affınıza sığınarak yayınlıyorum.
Bu önemli yazıda kripto dünyasının parlak çocuğu olarak anılan Balaji’nin işaret ettiği temel hususlara çoğunlukla katılıyorum. Katılmadığım veya eleştirdiğim zaman çevirinin altına kendi cümlelerimle ekledim. Yazının çevirisi düz metin, benim yorumlarım ise italik olanlar.
Geçen hafta ilk beş maddeyi aktarmıştım, bu hafta kalan beş madde ile devam ediyorum:
6. Mülkiyet hakları artık şifrelemeyle korunuyor
Devletin özel mülkiyetin meşru koruyucusu olduğu anlayışı, en azından ünlü felsefeciler Thomas Hobbes ve John Locke’a kadar uzanır. Ancak kripto para dünyası, devlet dışında tam teşekküllü bir dijital mülkiyet hakları teorisi oluşturduğu için bu görüşe meydan okumakta. Durumun neden dolayı böyle olduğuna dair tam bir açıklama yapmaya kalkmayacağım zira çok teknik kalacak, ancak kısaca: Ne kadar şiddet kullanırsanız kullanın, matematik problemlerini bununla çözemezsiniz, güvenli şifreleme de matematik problemlerini çözmeye dayanır.
Mülkiyet şifreleme teknikleri ile korunur olunca tüm ezberler bozuldu. Sovyet lideri Joseph Stalin bir zamanlar şöyle sormuştu: “Papa’nın kaç tümeni var?” Ancak şifreleme çağında, bir devletin mülkünü savunmak için kaç tümen askeri olduğu önemsiz kaldı. Sizin şifrenizi ele geçirmek için devletin askerlere değil sizinkinden daha kuvvetli şifre kırıcı yöntemlere ihtiyacı var.
Bu konuda şüphesi olan okurlarım Public Key Cryptography konusunu araştırmalılar.
7. Uluslararası hukukun üstünlüğü kurallar kuralı haline geliyor
Otuz yıllık bombalama ve istilalar, onca yaptırım ve gözetimden sonra, Birleşik Devletler artık kurallara dayalı bir uluslararası düzenin tarafsız hakemi olduğuna kimseyi inandıramaz. Bariz bir şekilde açık ki, bu kurallar kendisine uygulanamıyor. Çin de aynı şekilde kurallara dayalı bir düzenin savunucusu olduğunu iddia edecek durumda değil.
Ancak bu hedefi gerçekten arzulayanlar var: Örneğin küçük ülkeler, uluslararası hukukun üstünlüğüne yalnızca sözde hizmet veren bir gücün (ABD) ve bunu umursamayan başka bir gücün (Çin) insafına kalmaktansa işleyen, tanımlı bir düzenin parçası olmayı tercih edeceklerdir.
Bunun için en azından ticari alanda “kodun kanunu” (yazılım kodu kastediliyor) dediğimiz şeye giderek daha fazla yöneleceklerine inanıyoruz. Demokrat veya Cumhuriyetçi, Çinli veya Amerikalı, Bitcoin ve Ethereum blok zincirleri herkes için aynı şekilde işlemekte ve hepsine aynı şekilde davranmakta. Fikri mülkiyet, halihazırda parçalanmış olan ve işlemeyen yasal süreçlere şeffaflık getiren kod vasıtasıyla blokzincir defterlerinde kayda geçirilmektedir.
Mülkiyet hakları, coğrafi bilgi sistemi (CBS) haritalaması ve arazi kadastrosu (mülkiyetin araştırılması ve parsellenmesi) yoluyla dijitalleştirilebilir. Bu şekilde de yağmacı hükümetlerin lehine çalışan bürokratik opaklık aşındırabilir. Yatırımcılar, kendilerini kamulaştırma risklerine maruz bırakmak yerine, hükümetlerden iflas riskine karşı teminat olarak akıllı sözleşmelerde kodlanmış varlıklar koymasını talep edebilir.
Hâlâ ilk günlerdeyiz, ancak bu gidişle uluslararası hukuk, en azından uluslararası ticaret bağlamında, merkezi olmayan akıllı sözleşmelerle eş anlamlı hale gelebilir. Dahası, ticaretin ötesinde, bahsettiğimiz kripto protokolleri konuşma özgürlüğü ve mahremiyet gibi sivil özgürlükler için devletler ötesi koruma sağlar. Bu, henüz kurallara dayalı bir düzenin korumayı amaçladığı şeyin tamamı olmasa da, internet bağlantısı olan herkese özgürce ifade serbestisi ve bağımsız piyasaları garanti edebilme kabiliyeti getirmesi, ileriye doğru atılmış büyük bir adımdır.
Buradaki metin dikkatli okunursa Balaji bize çift taraflı kesebilecek bir bir kılıç göstermekte!
8. Web3, ödülü ve riski paylaşarak küresel eşitsizliği ele alıyor
Doktor ve profesör Hans Rosling ve diğerleri, küresel eşitsizliğin gerçekte nasıl düştüğünü belgelemiş olsa da, bu konu, özellikle Asya’daki ülkelerin gelirleri yükselirken bile net kazançların sabit kaldığını gören Batı ülkeleri için sıcak bir konu olmaya devam ediyor.
Bunu çözmenin en umut verici yolu, milyonlarca gönüllü varlık sahibi arasında dev bir teknoloji hizmeti oluşturmanın ödülünü ve riskini bölen evrensel temel gelirin bir çeşidi olarak düşünülebilecek Web3 protokolleri aracılığıyla olabilir. Başka bir deyişle, Alphabet, Meta, Apple, Amazon ve Microsoft’un kabaca 5 trilyon dolarlık toplam piyasa değeri bir milyar kullanıcıya bölünerek her birine yaklaşık 5.000 dolar verilseydi daha iyi olmaz mıydı?
Web3 protokollerinin finansmanının çoğu, yerleşik teknoloji şirketlerinden gelmiyor. Bitcoin, beş kuruş risk sermayesi yatırımı almayan takma adı Satoshi Nakamoto olan biri tarafından inşa edildi. Ethereum, başlangıç sermayesi kitle fonlaması alan, üniversiteden terk biri (Vitalik Buterin) tarafından başlatıldı. Merkezi olmayan finansın yükselişiyle birlikte, artık parası olmayan akıllı insanların parası olan akıllı insanları bulmasına ve tüm insanların para kazanmasına imkan veren araçlar oluşturmasına imkan veren inanılmaz çeşitlilikte finansman mekanizmaları var. Yani, Web3, hiçbir antitröst eyleminin veya keyfi el koymanın başaramadığını bu şekilde başarabilir.
9. Şirketler, şehirler, paralar, cemaatler ve ülkeler birer şebeke oluyor
Bir zamanlar kitapları, şarkıları ve filmleri farklı üretim biçimleri olarak algılardık. Sonra bunların hepsi bir anda internetten gönderilen veri paketleri ile aynı biçimde temsil edilir oldular. Aynı bunun gibi, bugün bizler hisse senetlerini, bonoları, altını, tahvili ve sanat eserlerini farklı varlıklar olarak algılıyoruz. Oysa artık bunların hepsi blokzincirleri üzerinde birbirine çok benzer borç ve alacak kayıtları olarak programlanabiliyor.
Artık yavaş yavaş, insan topluluklarını (şehirler, şirketler veya hatta ülkeler olarak) kendi başlarına hareket eden, coğrafi sınırlarla daha az kısıtlanmış, ama birbirine hizalı farklı katmanlar olarak düşünmeye başlamalıyız. Örneğin, fiziksel hükümetler dijital ağlarla entegre olabilir ve şirketler bir şehir devletinin özel blok zincirinde uygulama (app) olarak çalışabilirler.
El Salvador’un Bitcoin Şehri, Wyoming’in merkezi olmayan özerk organizasyon (DAO) yasası ve MiamiCoin ve NYCCoin gibi finansal olarak desteklediğimiz projeler bu geleceğin ilk parçaları. El Salvador’da Başkan Nayib Bukele, Bitcoin’i ulusal bir para birimi haline getirerek ülkesini haritaya yerleştirdi ve “Bitcoin Şehri” adını verdiği özel bir ekonomik bölge için küresel yatırım çekmeye başladı. Wyoming’deki, yeni DAO yasası, tamamen dijital araçların eski, kağıt tabanlı şirketlerle eşit bir oyun alanına girmesi için kuralları baştan yazdı ve böylece birçok kurumsal işlemin otomatik yapılabilmesini sağladı. Miami Belediye Başkanı Francis Suarez ve New York Belediye Başkanı seçilen Eric Adams, vatandaşlarına getirisi Bitcoin olan City Coins konseptini önerdiler.
Bu örneklerin her birinde, şehirler ve eyaletler, vatandaşlarına yeni hizmetler sunmak için kripto para ağlarıyla kaynaşmış durumda.
10. Güç, Amerika Birleşik Devletleri ve Çin’den uzaklaşıyor
Dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 75’i, küresel GSYİH’nın yüzde 60’ından fazlası ve tüm milyarderlerin yaklaşık yüzde 50’si ne Çinli ne de Amerikalı. Bu iki süper güç pekala savaşabilir, ancak dünyanın geri kalanının herhangi bir tarafla aynı çizgide olmak isteyip istemeyeceği belli değil. Gerçekten de, merkezi olmayan protokollerin yükselişiyle, ortadaki birçok devletin Çin ve ABD’ye dirençli iletişim ve finansal işlem kanalları için Bitcoin, Ethereum ve diğer zincirleri kullanmaya karar verebileceğini tahmin ediyoruz.
Yani ülkeler, yerel iletişim için ulusal veri ve uygulama ekosistemleri oluşturmaya ek olarak, uluslararası işlemler ve iletişim için tarafsız protokoller kullanmaya başlayabilir. Bu gelişme ülkelere yepyeni bir seçenek sunuyor: Yeni bir Soğuk Savaşta taraf olmaya zorlanmak yerine, Web3 protokollerinde ortak egemen paylar etrafında toplandıkları ve sınır ötesi ticaretlerini kolaylaştıran bir “Bağlantılılar Hareketi” oluşturabilirler. Bunun ilk işaretleri, Latin Amerika ülkelerinin Bitcoin’i benimsemesiyle şimdiden görülebilir. Tesadüf değil, bu tür protokoller milyonlarca Çinli ve Amerikan vatandaşının saygısını (ve yatırımını) da çekeceklerdir.
Tüm bu parçaları bir araya getirin: Tek kutuplu bir Pax Americana veya iki kutuplu bir “Yeni Soğuk Savaş” yerini mekeziyetsiz bir yarışa bırakacak. Ülkeler, şehirler, şirketler ve topluluklar, -fiziksel ve çevrimiçi- yetenekleri ve sermayeyi çekmek için rekabet eder hale gelecekler. Devletlerin alakasız kaldığını iddia etmiyoruz; bunun yerine, tarihin okunu benimserlerse ve ağ ile beraber çalışırlarsa daha az alakasız kalacaklar ama bu gelişmeye karşı eylemlere girişirlerse önemlerini yitirecekler. Büyük protokol siyasetinin doğası gereği bu olur.
Bütün bunlar ABD için ne anlama geliyor? Bugün ABD, ekonomik ve askeri eksenlerde görece bir güç düşüşü yaşıyor. 2021’deki yeteneklerinden ziyade 1945 ve 1991’deki zaferlerinin bir sonucu olarak şu anki küresel role sahip.
Ancak tam da bu aşağı yönlü gidişatı bir gecede değiştirecek gücü olmadığı için, gayri merkezi bir düzeni desteklemesi için daha fazla sebebi var: Artık toplumları ve bireyleri kendi özgür idareleriyle bağlayacak kaliteli “Made in America” protokolleri desteklemeye geçmesi gerekiyor ABD’nin.
Biden yönetiminin “Daha İyisini İnşa Et” mantrasını güçlendirecek Web3 protokolleri, vatandaşlara sistemde daha fazla pay vererek kutuplaşmayı ve eşitsizliği azaltabilir, nasıl ki şu anda New York City, Miami ve Wyoming’deki deneylerde olduğu gibi.
Ya da, Amerika Birleşik Devletleri mevcut yoluna devam edebilir ve Çin, bitcoin ve internet ile aynı anda savaşmaya çalışabilir. Ancak Bremmer’in deyişiyle, eğer bu yolu seçerlerse, gerçekçi olmayan ütopyacılar teknoloji uzmanları değil, politikacılar olacaklardır.
İşte bu önemli yazı burada bitiyor. Yazının son kısmında Balaji ve ortak yazarı aba altından ABD’ye sopa gösteriyor. Bu gösterdiği sopa gerçekten çalışacak bir sopa, merkeziyetsiz Web3 ve onun protokolleri gerçekten de devlet bürokrasilerini ezip geçecek kuvvette. Ancak bir yandan da ABD yetkililerine bir çıkış yolu gösteriyor, belki de danışmanlık teklif ediyor. Ben şahsen bu karmaşık dünya düzeninde şu anda gücü ve rezerv parayı kontrolünde tutan ABD’nin (Fed de dahil olmak üzere) bu yazıda anlatılan tehlikeyi anladığını zannetmiyorum. Büyük devletlerin hiçbiri Web3 ile oluşmuş olan tehditi algılayacak tevekkül anlayışında değil. Bakalım 2022 bize neler getirecek.
Referans:
1) https://foreignpolicy.com/2021/12/11/bitcoin-ethereum-cryptocurrency-web3-great-protocol-politics/
