Vitalik Buterin ailesiyle birlikte 6 yaşında Rusya’dan Kanada’ya göçmüş, sayısal zekâsı nedeniyle özel lisede eğitim görmüş, babasının 17 yaşındayken onu Bitcoin’le tanıştırmasıyla makaleler yazmaya başlamış ve Bitcoin’i büyüleyici bulmakla beraber daha iyi bir fikir olduğunu düşündüğü Ethereum’u yaratıp 2013’de teknik dokümanını yayınlamış 27 yaşında bir programcı, geliştirici ve yazar; çoğu zaman filozof isminin yakıştırıldığını da eklemek gerek.
Kripto dünyasının dâhilerinden, Ethereum’un kurucu ortağı Buterin’in Bloomberg’in popüler teknoloji programı Stüdyo 1.0’ın sunucusu Emily Chang’le 19 Ağustos’ta yaptığı söyleşide güncel konulardaki düşünceleri keyifli bir seyir oluşturmuş. Bakış açısını merak edenler için röportajın kısaltılmış ve uyarlanmış çevirisi aşağıda.
S: Babanızla sizi Bitcoin’e çeken şey neydi?
Bitcoin disiplinlerarası ilginç bir yapı ve benim zaten çok ilgi duyduğum matematik, bilgisayar programlama, kriptografi, teknoloji, ekonomi, politika ve felsefenin ilginç bir füzyonu; ayrıca sadece bir kod veya uygulama değil, dünyanın işleyişini anlamlı bir şekilde etkilemeye niyetlenmiş bir şey.
S: 2013’de yazdığınız White Paper; bu orijinal vizyonu ateşleyen şey neydi?
Bitcoin dünyasına 2011’de girdim, 2013 sonunda Ehereum White Paper’ı yazdım ki o zaman işler patlamaya başlamıştı, ortada önemli bir şeyler olduğu artık açıktı. San Jose’deki Bitcoin Konferansı’na gittiğimi hatırlıyorum; orada bine yakın insanı görünce bunun sadece internetteki tuhaf insanlara ait olmaktan öte gerçek insanların bir şeyler yaptıkları, iş kurdukları ki çoğu başarılı olan, gerçek bir şey olduğunu anladım. O zaman olan şuydu: insanlar düşünmeye başlamıştı, Bitcoin’imiz var, tamam, peki sırada ne var? Başka ne yapabiliriz blokzincirlerle? Bitcoin 2.0 veya kripto para 2.0 nasıl olur acaba?
S: Ethereum’un Bitcoin’den farkı ne?
Bitcoin tek bir uygulama için tasarlanmış, insanların bitcoin kripto parasını kullandığı bir blokzinciri oysa Ethereum genel amaçlı bir blokzinciri. Yerleşik bir programlama dilini destekler ve hangi blokzinciri uygulamasını kurmak istiyorsanız bu uygulamanın mantığını programlama diline yazıp bu programı zincire yükleyip ki akıllı kontrat diyoruz buna, herkesin uygulamanızla etkileşime girmesini sağlayabilirsiniz ve zincir de sizin adınıza bu uygulamanın kurallarını yorumlar. Kısaca, bir tek şey yapmak yerine, insanlar ne yapmak istiyorlarsa üstünde yapabilecekleri yaratıcı alanlara kapı açan bir tasarım.
S:Şunu mu düşünmeliyiz, bir sonraki Facebook veya Twitter’ın sahibi Mark Zuckerberg ve Jack Dorsey olmayacak, bunlar blokzincirinde kurulacak ve sahipleri herkes olacak?
Şimdiden bunu yapmaya çalışan birçok proje var ve çoğu Ethereum’da, yani evet.
S: O zaman Ethereum, Facebook, Twitter, Google gibi kurulu, merkezi şirketler ve sosyal ağlar için bir tehdit mi?
Olabilir ama aynı zamanda bir fırsat da olabilir: Jack Dorsey Bluesky projesiyle Twitter’a merkeziyetsizlik unsurlarını nasıl dâhil edebileceğini anlamaya çalışıyor. Başka projeler de var bunu isteyen. Bence şunu anlamaya başladılar: gücün merkezi odağı olmak, bu kadar çok herkesin datasının kontrolünü elde tutmak, bu aslında her zaman bir varlık olmaz aynı zamanda bir yükümlülük de demek.
S: Satoshi’nin kim olduğunu hala bilmiyoruz; bu kadar güçlü, popüler bir teknolojinin bilinen, görünen yüzü olmak nasıl bir duygu?
Daha az görünür olmayı istediğim zamanlar çok oluyor…ama sanırım işin gereği bu…
S: Neden daha az görünür olmak istiyorsun? Diğer kurucu ortak Anthony Di lorio geçenlerde güvenlik endişeleri nedeniyle kriptoyu terk ettiğini duyurdu, seni endişelendiren de bu mu?
Yok, hayır, fiziki güvenlik değil sorun; sadece normal bir hayat yaşama isteği… Çoğu zaman maskeyle dolaşmak istiyorum covid olmasa da.
S: Ethereum ne olabilir, ne olurdu, ne olmalı, kar amaçlı mı kar amaçsız mı, bu konu çok tartışmalıydı. Neden kar amacı gütmemesini istedin, nasıl karar verdin buna?
Benim için çok önemli olan şey şuydu: bu teknoloji merkeziyetsiz, kimse tarafından kontrol edilmeyen, sahip olunamayan bir altyapı ve dünya için var olan bir platform. Böyle bir platformun az sayıda hissedarı olan bir şirkete bağlanması ekosistemi gerçekten merkezi hale getirebilir, bence bu çok sağlıksız ve bundan kaçınmak istedim.
S: Ethereum’un büyüme sancıları var, neden sence?
Bir ölçeklenme sorunu var ve beş senedir herkes bunu konuşuyor; aslında temelde basit bir arz talep sorunu gibi bu…. Çözmenin tek yolu da sistemin proses edebileceği işlem sayısını arttıracak teknolojiyi iyileştirmek; zaten beş senedir de blokzinciri müşterilerine, protokollere ve kodlara çeşitli artırımlarla ilerlemelerle iyileştirmeler yapmaya çalışıyoruz. İlk çıktığından beri Ethereum’un ölçeklenebilirliği beş kat arttı. Tüm bu ekosistemin şişmiş ve çok hızlı büyümüş olması gerçeğiyle bağlantılı başka teknolojik problemler de var. İnsanların hala bu işin doğrusu ne en güvenli yolu ne diye anlamaya çalışmaları çok yönlü bir olay; örneğin blokzinciri protokolleri için güvenlik denetimi konusu. 2016’daki DAO hack’inden beri işler çok daha iyiye gitti. Ama bununla beraber evet zorluklar var olmaya devam edecek ve sanırım bu, kullanımın çok hızlı artıp teknolojinin yetişmeye çalıştığı her alan için normal bir durum.
S: PoS’in, PoW’den niye daha iyi olduğunu düşünüyorsun?
Blokzincirleri neden bir şeyin kanıtına ihtiyaç duyuyor? Çünkü bunlar merkeziyetsiz sistemler… PoW’de problem şu: çok çok fazla sayıda bilgisayarın 7/24 sürekli çalışması gerekiyor, sistem yürüyor ama çok pahalı. PoS farklı çalışıyor: coin’leri ekonomik kaynak olarak kullanıyor, eğer sistemin içinde coin’leriniz varsa, mesajları bunlarla belirtiyorsunuz ve birinin atak yapabilmesi için tüm ağdan daha fazla coin’i olması gerekiyor. Sistem aynı şeyi yapıyor ama bilgisayarların 7/24 çalışmasına gerek yok ve işte verim de buradan geliyor.
S: Ethereum 2.0 neyi başaracak?
İki büyük bölüm var: biri PoS’ e geçiş: Tam dönüşümden sonra artık madencilik olmayacak, Ethereum’un enerji tüketimi bin kattan daha fazla azalacak; büyük bir problem olmaktan çıkacak. Zincir daha güvenli olacak, daha güvenli olunca daha verimli olacak bundan sonraki majör adım “merge” denen birleşme kısmı ki ne zaman olur bu? PoW zinciri çalışmayı durdurup PoW üstündeki tüm uygulamaların PoS’e taşınacağı ve burada çalışmaya devam edeceği zaman.
S: Neden bunlar üzerinde çalışıyorsun? Ethereum’un dolandırıcılık için uygun bir zemin olduğuna dair kanılar oluştu. ICO’ larda gördüğümüz gibi sert önlemler bekliyor musun? Endişeli misin? Uzun vadede sonuçlar ne olur?
Blokzinciri üstünde gerçekleşen şeyler için mutlaka sert önlemler olacaktır, aynı internette olan şeyler için yapıldığı gibi. Endüstrinin ve bu şeylerin durumunun iyileştiğini düşünüyorum. Beş veya sekiz evvelki durumla kıyaslarsak örn. 2014’de Mt.Gox’un çökmesi, kaybolan yarım milyar dolar hatırlanacak olursa, zaman zaman böyle şeyler olmaya devam ediyor ama bu alanın büyüklüğüne bakınca oranın gittikçe daha da küçülmeye devam edeceğini düşünüyorum. Önemli bir sonuç tabii ki madenciliğin Çin’den çıkması; merkeziyetsizlik açısından, hash gücünün bir ülkede yoğunlaşmaması açısından burada bir hayır var ama aynı zamanda bu çiftliklerde gerçek çalışanlar, gerçek şirketler var. Belli derecede bir düzenleme aksiyonu gerçekleşiyor ama bunun seviyesi kesinlikle on sene evvel insanların korktuğu şeyler gibi değil.
