Ülkemizde ve dünyada, tokenların spekülatif ve altı boş araçlar olduğına ilişkin kısmen yanlış inanç gerçekten işe yarayabilecek uygulamları olumsuz olarak etkilemeye devam ediyor. Kamuoyu ve nisbeten düzenleyici kurumlar popülist yaklaşımlardan ve dezenformasyondan nasibini almaya devam ediyor. Doğru uygulamalar, doğru amaçlar ve kullanım fonksiyonlarının örneklendirilmesi ve bu örneklere kulak verilmesi her gün daha önemli hale geliyor.
Bitcoin, Ether ve benzeri araçlarla mal ve hizmet satın alınması ülkemizde 16 Nisan 2021 tarihinde Merkez Bankası’nın çıkardığı bir yönetmelikle yasaklanmıştır.
Görüşümüze göre hiçbir şart gözetilmeksizin mutlak olarak getirilen bu yasak gereğinden fazla kısıtlayıcı bir yaklaşım olduğu için eleştiriler aldı. Bu eleştirilerin haklılık payı da yok değil.
Zira, bu yaklaşım bir çok noktada akıllı sözleşmelerden beklenebilecek faydayı da ortadan kaldırmak gibi teknolojiden faydalanma unsurunu sekteye uğratacak, ekonomiye güvenilir kaynak ve hareket yaratma imkanlarının önüne geçecek sonuçlara sebep olabilir.
Piyasanın sıhhatini korumak ve riski yönetebilmek adına bazı şartlar getirildikten sonra kripto paralarla mal ve hizmet alımını serbest bırakmak, diğer bir deyişle doğru ve haklı düzenlemelere tabi kılarak bunun önünü açmak hem hukuki açıdan, hem de ekonomik açıdan daha doğru olacağı kanaatindeyiz.
İki taraf arasındaki iradeyi, ortada iradeyi sakatlayan sebepler yoksa, hukukumuzdaki sözleşme serbestisi ilkesinin bir gereğidir.
İşlem ve piyasa sıhhatinin korunması ile risk yönetimini mümkün kılmak için toptan ve mutlak bir yasak getirmek yerine, taraf iradelerinin doğru ve aydınlanmış irade olmasını sağlamak için tokenlarla ödeme yapılacak muamelelerde risk bilgilendirmesi, taraf teyidi (otantikasyonu), tarafların aydınlanmış bilgilenmiş işlem yapmasının (sofistikasyonunun) sağlanması gibi önlemler zorunlu kılınabilir. Bu amaçla kullanılabilecek tokenlar bakımından bazı kısıtlamalar ve belirlemeler getirilebilir.
Bu şarta bağlı serbesti dünyada da kullanılan bir yöntemdir.
Örneğin ABD’de Dijital Kıymetlerin Sorumlu Şekilde Gelişmesinin Sağlanmasına ilişkin bir Başkanlık Kararı (Executive Order on Ensuring Responsible Development of Digital Assets) kapsamında;
- Tüketici ve yatırımcıların dijital varlıkların oluşturduğu risklere karşı korunması için Hazine Bakanlığı ve diğer ilgili kamu kurumlarının politika geliştirmesi,
- Finansal istikrarın sağlanması için Finansal İstikrar Gözetim Konseyinin (Financial Stability Oversight Council) dijital varlıkların oluşturduğu finansal riskleri belirlemesi ve politika önerileri geliştirmesi,
- Dijital varlıkların yasa dışı kullanılmasının ulusal güvenlik açısından doğurduğu risklerin önlenmesine ilişkin olarak ilgili tüm ABD hükümet organlarının koordineli şekilde çalışması,
- Küresel finans alanında ABD’nin liderliğini desteklemek için teknoloji ve ekonomik rekabetin güçlendirilmesi konusunda Ticaret Bakanlığının öncülüğünde çalışma yapılması,
- Güvenli ve uygun fiyatlı finansal hizmetlere adil şekilde erişimin teşvik edilmesi,
- Dijital varlıklar alanındaki her türlü teknolojik gelişimin desteklenmesi ve bu alanda ABD Hükümeti tarafından somut adımlar atılması, ancak bunu yaparken gizlilik, güvenlik ve yasadışı sömürü konularına öncelik verilmesi.
öngörülmüştür.
Executive Order’a bakıldığında devletin kripto varlıkların ödeme aracı olarak kullanılması için ilgili kamu otoriteleri ile halkın iş birliği içerisinde olarak daha güvenli bir ortam oluşturmaya çalıştığı görülmektedir. Sorun teşkil edebileceği gerekçesiyle inovatif bir ödeme aracını tümden yasaklamak yerine olası sorunların nasıl çözüleceğine dair çalışmalar yaptığı göze çarpmaktadır. Nitekim, ülkemizde de kripto varlıkların ödeme aracı olarak kullanılmasının tümden yasaklanması yerine ilgili kamu kurumlarının ve paydaşların daha güvenli ve hukuka uygun bir şekilde ödeme yapılabilmesi için iş birliğini esas alan bir tutum belirlemesi düşünülebilir.
Kanada’da kripto varlıkların ödeme aracı olarak kullanılması yasaklanmamış bu bağlamda birçok küçük işletmenin kripto varlıkları ödeme aracı olarak kabul ettiği görülmektedir. Ancak, hükümet yayınladığı tavsiye niteliğindeki metinlerde kripto varlıkların ödeme aracı olarak kullanılmasına engel teşkil edecek bir durum bulunmasa dahi yapılan ödemelerin kredi kartı, banka kartında yapılan ödemelerde izlenen şikayet usullerine ve aynı hukuki korumaya sahip olmayacağı noktasında uyarılar yapmış, yapılacak bu işlemlerin geri alınamayacak işlemler olacağını ve nitekim geleneksel ödeme metodlarına kıyasla daha fazla risk barındırdığını belirtmiştir. Nitekim, Kanada Merkez Bankası da bu bağlamda kripto varlıkların ödeme aracı olarak kullanılması halinde taraflar için ortaya çıkarabileceği sorunlara değinmiş ve kripto varlıkların ödeme aracı olarak kullanılabileceğini ancak tarafların işlem güvenliği, kripto varlığın anlık kur değeri, gerekli hukuki altyapının bulunmaması gibi hususlara dikkat çekmiştir.
Almanya’da 1 Ocak 2020’de yürürlüğe giren yeni düzenlemeye göre, kripto varlıklar; – Bir merkez bankası veya diğer kamu otoritesi tarafından ihraç veya garanti edilmemiş, Paranın yasal statüsüne sahip olmayan ancak bir anlaşmada veya uygulamada gerçek ve tüzel kişiler tarafından değişim ve ödeme aracı olarak kabul edilen veya yatırım aracı olarak kullanılan, -Elektronik ortamda transfer edilen, saklanan ve işlem gören değerin dijital temsili şeklinde tanımlanmıştır.
Böylece, kripto varlıklar hakkında paranın yasal statüsüne sahip olmayan ancak bir anlaşmada gerçek veya tüzel kişiler tarafından kullanılan değişim ve ödeme aracı olarak kabul edilmiştir.
Avrupa Birliği ise kripto varlıkların ödeme aracı olarak kabul edilmesine yönelik adımlar atmaktadır.
AB 24 Eylül 2020 tarihinde Kripto Varlık Piyasalarına İlişkin Tüzük Teklifi sunmuş ve bu teklif ile teknolojik tarafsızlık ilkesine göre kripto varlıkların ihracı, ticareti ve alım satım sonrası işlemlerinin önündeki düzenleyici engelleri kaldırmanın, AB’de tüketicilerin ve yatırımcıların yeni yatırım fırsatlarına veya yeni ödeme araçlarına erişimlerinin sağlanması amaçlanmaktadır. Tüzüğün kabul edilmesi halinde AB’de kripto varlıklar resmen ödeme aracı olarak kabul edilecektir.
Bu bağlamda ödeme aracı olarak kullanılan kripto varlıkların piyasada dolaşımı için ihraççının yetki alması ve izahname yayınlamasının gerektiği belirtilmiştir. Bu bağlamda izahname ile
- İhraççının kendini tanıtması,
- Projenin detaylı açıklaması ile projenin tasarımı ve geliştirilmesinde rol almış başlıca katılımcıların detaylıca anlatılması,
- Tokenlerin dağıtımına ve kripto varlık borsalarında alım satımına ilişkin bilgilerin detaylıca açıklanması,
- Tokenlerin bulundurulması, saklanması ve transferi hususlarında ihraççının sahip olduğu teknoloji ve standartlara ilişkin bilgilerin detaylıca belirlenmesi ve açıklanması,
- Teknolojik riskler de dâhil olmak üzere, ihraççıya, elektronik para tokenine ve projenin uygulanmasına ilişkin risklerin detaylı bir şekilde anlatılması.
gerekmektedir.
Japonya’da kripto varlıklar security token ve utility token ayrımı yapılarak, bazı bildirim yükümlülükleri öngörülerek yasal olarak ödeme aracı olarak da kabul edilmiştir.
Benzer yaklaşım ve yöntemi uygulayanlar ülkelere İngiltere, İsviçre, Singapur, Avusturalya, İsrail, Güney Kore ve Estonya örnek olarak gösterilebilir.
Av. Burçak Ünsal & Av. Mustafa Ayaz
