Tüm dünyada artık seçim güvenliğinde de blokzincirin şeffaf ve kriptolojik güvenli kollarına ihtiyacımız var. Ancak bunları söyledikten hemen sonra bu teknolojinin yalnızca kendi başına bir işe yaramayacağını, bizlerin de yani oy verenlerin de kendi kafa rahatlığımız açısından bu seçeneği istiyor olmamızın, belirli kurumların ve partilerin de bu mekanizmayı destekliyor olması gerekiyor. Bunun için de öncelikle, blokzinciri ile oylamanın nasıl olacağını, neleri sağlayacağını, neleri sağlamayacağını çok iyi anlatmamız gerekiyor.
Daha önce blokzincir teknolojisinin devrim yarattığı iki önemli alanı yazılarımda işlemiştim: 1) Kimliklerimizi kendi elimize almamız, kendi verilerimize sahip olmamız ve 2) ödemelerimizi ve tüm parasal işlemlerimizi, belli bir otoriteye bağımlı olmadan kendi aramızda, merkeziyetsiz blokzincir cüzdanlarını kullanarak yapmamızın önemini daha önce ele almıştım.
Oy verme konusu birinci maddenin alt başlıkları arasında bulunuyor. Ancak oy verme işlemini de adeta parasal (mali) bir işlem gibi ciddiyetle ele almamız ve hiçbir aşamada kandırılmadığımızdan emin olmamız gerekiyor.
Blokzincir Hangi Sorunları Çözecek?
Blokzincir teknolojisi ile demokratik süreçlerden en önemlisi olan oy verme işleminde çözülebilecek sorunlar da var, çözülmesi teknolojiyi aşan sorunlar da.
Teknoloji ile çözebildiklerimiz:
1. Kripto paraların engellediği, “double-spend” dediğimiz sorunun oy verme işleminde da yaşanmamasını sağlayabiliriz. Bir kişi iki ya da üç oy kullanamamalı. Eskiden parmaklara 2-3 gün çıkmayan boya sürülmesi ile giderilmeye çalışılan bu problemi artık teknolojik usüllerle çözebiliyoruz.
2. Cep telefonu ile oy verilebilmesi (sandıklara gitmek zorunda olmamamız)
Sandıklara giderek güvenli bir seçim yapıldığı sanal algısı oluşturmak yerine herkesin kendi blokzincir imzası ile kendi oyunu mühürlemesi sağlanabilir.
3. Herkesin oyunun şeffaf ve görünür durumda olması: Elbette isimlerimiz ve kime oy verdiğimiz dışarıdan aynı anda gözükmeyecek. Aynı anda ya oyun gerçekliği ve hangi adaya oy verildiği görülebilecek ya da oyu verenin adı ve oyun kullanılıp kullanılmadığı. Bu iki bilgi aynı anda asla gözükmeyecek.
Bu son metodla bir şehirde kaç kişinin oyunu kullandığı, hangi mahallede hangi adaya kaç oy kullanıldığı gibi bilgilerin hepsi anında hesaplanabilir. Üstelik bu hesaplamalar için bir merkezi kuruma, örneğin bir Seçim Kuruluna ihtiyaç olmaz.
Temel İtiraz Noktaları:
Bunların hepsi dijital olarak yapılıyor zaten! Bu sözü çok duyuyorum. Blokzincirine neden ihtiyaç var, zaten herşey dijital. Bu sözlerden sakınmamız lazım.
Blokzincir ve dijital aynı şey değildir. Herşeyi dijital olarak tek merkezden görüyoruz dendiği zaman bende alarm zilleri çalıyor. Hayır beyler, bayanlar: Merkezden herşeyi kontrol etmek istemiyoruz, bu kontrol kafasını aşmak istiyoruz.
İktidar olan bir parti herşeyi merkezileştirip bir daha başkasını şeçilmesini imkansız hale getirene kadar tüm mekanizmaları kontrol altına alabilir. Medya tam kontrole alınır, sosyal medya manipülasyon için kullanılır ve muhalefet diye bir şeyin sesini duyurması imkanı ortadan kalkar. Bunu istiyorsak o zaman herşeyi merkeze çekelim ve herşeyi bir tuşa bağlayalım, bu tuş da bizim kontrolümüzde, bizim elimizin altında olsun.
Ya da gerçekten demokratik bir seçim istiyorsak aşağıdaki tüm maddeleri yerine getirerek güvenilir bir seçim yaptığımıza emin olabiliriz.
1) Kimlik Doğrulaması ve Seçmen Gizliliği: Blokzincir ve kriptografik anahtarlar kullanarak, oylama sırasında bir seçmenin anonimliğini korurken aynı zamanda o seçmenin kimliğinin doğrulanması sağlanabilir.
2) Güvenli Oylama: Blokzincir teknolojisi, geleneksel oylama sistemlerine kıyasla üstün güvenlik sunar. Her oy, blok zincirinde bir işlem olarak saklanacak ve bu da değiştirmeyi, silmeyi veya kurcalamayı neredeyse imkansız hale getirecek. Bu, dolandırıcılığı ve sonuçların manipüle edilmesini önlemeye yardımcı olur.
Ancak bu ilk iki maddede yazılanları yaparken, bilgisiz bir seçmenin oyunu onun yerine başkasının kullanmasını da engellemek şarttır. Blokzincir imzasını atmak teknik olarak zor olursa, bu işlemi özellikle eğitimi olmayan kişiler için “ben sizin yerinize yapayım” diyen kişilerin arada olmasını engellemek gerekecektir. Bunu nasıl engelleyebileceğimiz üzerinde kafa patlatılabilir. Benim aklıma gelen çözüm, parmak izi imzası ile bu işlemin görevlendirilmiş birisinin, örneğin bir banka memuru önünde yapılmasıdır. Blokzincir kullanılırsa belirli bir seçim günü olması şart olmayacağından, oylama işlemi verilen bir aylık süre zarfında herhangi bir gün yapılabilir ve başka birisi ya da kurum tarafından da doğrulanabilir. Banka ATM cihazları, nüfus idarelerindeki kiosklar vb. de bu işlem için uygun hale getirilebilir.
3) Şeffaflık ve Doğrulanabilirlik: Blokzincir defterleri şeffaftır ve gerçek zamanlı olarak (yani her an) doğrulanabilir. Her oy blok zincirinde saklanır ve herhangi bir gözlemcinin herhangi bir zamanda oy sayısını doğrulamasına izin verir. Bu, herhangi bir hata veya yanlış oy sayımı olasılığını azalttığı için seçim sürecine olan güveni arttıracaktır.
4) Doğrulanan bir kimlikle sadece bir oy kullanıldığından emin olunması: Bu konuda da blokzincir bize kesin emin olabilmemizi sağlamakta. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus, bir seçim bölgesinde seçmen olan kişilerin sayısının şişirilmediğinden emin olmaktır.
Ülkeye çeşitli yollardan sokularak geçerli vatandaşlık kimliği verilen kişilerin olmasını engellemek için yapılması gereken başka işler var: Örneğin her seçim bölgesinde bina bina çalışılarak her binada kimlerin seçmen olduğunun çıkartılması blokzincirlik bir işlem değildir. Eğer bir ülkede 10 milyon gerçek vatandaş seçmen varken 11 milyon kişi oy kullanmışsa bu hata blokzincir ile giderilemez. Blokzincir kayıtlarının gerçek yerel kayıtlarla aynı olduğundan emin olunmasını gerektirir, ki bu bir örgütlülük işidir. İleride nüfus kayıtlarının da blokzincir üzerinde tutulması seçim güvenliği açısından zorunlu olabilir.
5) Seçmenin oyunun (kendi rızası dışında) değiştirilmediğinden emin olunması: Her seçmen kendi oyunu dilediği zaman değiştirebilir ya da açığa alabilir, yani, oy verdiği kişi ya da partilerin karşısını boşaltabilir. Bu tarz bir değişikliği yapan seçmenin blokzincir imzası kullanması, değişikliği sadece kendisinin yaptığından emin olmasını sağlayacaktır.
Blokzincir kullanmanın zorlukları:
Yeni bir teknoloji olan blokzincirini kullanmanın zorlukları bir hayli fazla. Başta da dediğim gibi, bu sistemi kullanmanın faydaları iyice anlaşılmadan bu zorluklara katlanmak mümkün görünmüyor.
Zorluklardan biri, blockchain teknolojisinin hala nispeten yeni olması ve ülke düzeyinde oylama için kullanma konusunda henüz (global olarak da) hiç deneyimimizin olmamasıdır.
Diğer bir zorluk da blockchain teknolojisine geçiş için partilerin ve seçilmeye aday insanların ikna edilmeleri gerekmesidir. Şu anda bu zorluğu aşmanın yolu, iktidarda olanlara değil, muhalefette olanlara bu teknolojinin faydalarını anlatmaktır. Muhalefette olan partiler ve kuruluşlar, ileride gerçekten sonucundan emin oldukları bir seçim yaşamak istiyorlarsa, blokzincir teknolojisini bugün, hemen anlamak zorundalar.
Tüm zorluklarına rağmen, blockchain teknolojisi, oy kullanma şeklimizde devrim yaratma potansiyeline sahiptir. Blockchain, oylamayı merkezi olmayan, güvenli, şeffaf ve erişilebilir hale getirerek demokrasimizi daha güçlü ve daha kapsayıcı hale getirmemize yardımcı olabilir.
Son Söz: Blokzincir teknolojisi ile daha demokratik seçimler yapmamız mümkün. 1993 yılında üniversitedeki hocalarıma ve etrafımda dinleyen herkese bugün TCKN adını verdiğimiz tekil kodlama sisteminin önemini ve gerekliliğini anlatıyordum. Her vatandaşın tekil (unique) bir sayıyla eşleştirilmesinin ülke içindeki tüm işlem ve proseslerin kolaylaştırılması açısından önemini anlamalarını istiyordum. Ne zaman ki merkezi bürokrasi bu yöntemin vatandaşların işlerini kolaylaştıracağını, ama aynı zamanda herşeyi daha fazla denetim altında tutabileceğini anladı, o zaman bunu yapmaya istekli hale geldi. Şu anda da blokzinciri teknolojisine, her tür merkezi idarenin otoritesini kısıtlayıp, olası bir sahtekarlığa yeltenilmesine engel olunması, devrede olan insan faktörünün ve ahlaksızlık ihtimalinin ortadan kaldırılması için ihtiyacımız var. Bunu şu anda kim istiyorsa onların burada yazılanları dinlemeye ve anlamaya ihtiyacı olacak.
