ÖZEL HABER/Sena KARAKILIÇ –Teknoloji geliştikçe yatırım şeklimiz, sanata bakış açımız da değişmeye başladı. Son dönemde adını sıkça duyduğumuz Non-Fungible Token kısaca NFT kavramı bakış açığımızı oldukça değiştirdi diyebiliriz. NFT kavramı ülkemizde de oldukça büyük bir ilgi gördü ve bu kavramın Türkçe karşılığı Nitelikli Fikri Tapu olarak belirlendi. Yani NFT; dijital bir varlığın benzersiz olduğu ve bu nedenle birbirinin yerine geçemeyeceği onaylayan, blokzincir adı verilen bir dijital defterde depolanan veri birimi olarak karşımıza çıktı. Tabii, böyle kavramlar hayatımıza girdikçe, bunları farklı boyutlarda ele alma ihtiyacı da doğuyor. Örneğin, hukuki boyut.
Biz de bu yazımızda NFT’lerin hukuki boyutunu ele alacağız.
NFT ve Telif Hakkı
NFT’lerin hukuki boyutu, özellikle sahiplik ve telif hakları açısından önemlidir. NFT‘ler, sanatçıların eserlerinin sahipliğini doğrulamasına ve ticaret yapmasına olanak tanıyor. Öte yandan telif haklarının nasıl korunduğu konusunda bazı sorunlar da ortaya çıkıyor.
NFT’ler telif hakları bakımından;
- NFT’nin kendisinin bir eser niteliği taşıyıp taşımadığı,
- NFT satın alımları kapsamında hangi hakların yer aldığı,
- Eser sahipliğinden doğan hakların değerlendirilmesinin nasıl yapılması gerektiği,
Konularında birçok hukuki soruyu gündeme taşıyor.
İlk olarak şunu söylemek gerekiyor. NFT’ler özelinde halihazırda ayrı bir düzenleme olmadığı için yukarıdaki soruların cevabı için mevcut 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) hükümlerinin yorumlanarak uygulanması yoluna gidilmesi gerekiyor.
MGC Legal’in “Non-Fungible Token (NFT) ve Telif Hakkı” başlıklı makalesine göre; FSEK Kapsamında eser sahibinin telif hakları bağlamında başvurabileceği kanuni hakları 3’e ayırabiliriz.
1- Manevi Haklar: FSEK’e göre manevi haklar, hiçbir şekilde devredilemez. Bu sebeple, NFT eserlerde de hiçbir şekilde manevi haklar devredilemeyecek. Umuma arz edilmesi hakkı, adın belirtilmesi hakkı, eserde değişikliği men etme ve eseri sadece satın alan ya da taşıyanlara karşı haklar sadece ilk eser sahibi tarafından kullanılabiliyor.
2- Mali haklar: NFT’ler üzerindeki mali hakların (telif haklarının) devri ise kanunumuzda belirli şartlara bağlanmış olup; m. 52’de düzenlenmiştir:
Mali haklara dair sözleşme ve tasarrufların yazılı olması ve konuları olan hakların ayrı ayrı gösterilmesi şarttır.
Yani hukukumuza göre, NFT’ler üzerindeki mali hakların devri için, sanatçı ile alıcı arasında yazılı bir sözleşme olması gerekiyor.
3- Yargılamaya İlişkin Haklar: Tecavüzün meni davası, tecavüzün önlenmesi davası, maddi ve manevi tazminat davası açabilme hakkı olarak karşımıza çıkıyor.
Bilindiği üzere NFT’lerin en belirgin özelliği eşsiz ve benzersiz olmaları. Bu, sanatsal anlamda birçok sanatçıyı etkiliyor. Sanatçılar için NFT’lerin kopyalanmaması son derece önem arz ediyor. Hal böyle olunca NFT’lerin de hukuki boyutu devreye giriyor.
Bu çerçevede BTCHaber.com olarak, NFT’lerin mevcut hukuki zeminde nasıl bir yere sahip olduğunu, olası uyuşmazlıklarda ne gibi sonuçlar doğuracağını profesyonellere sorduk.
Avukat Havva Yıldız, NFT’lerin mülkiyet hakkı kapsamına dahil edilen varlıklar olduğunu belirterek NFT’lerin hukuki boyutunu BTCHaber.com için şu şekilde açıkladı:
“Halihazırda dünya genelinde ve ülkemizde doğan uyuşmazlıklar incelendiğinde NFT’lerin eşya hukuku, sermaye piyasası hukuku, fikri mülkiyet hukuku gibi farklı alanlar bakımından değerlendirildiğini görmekteyiz. Bu kapsamda İngiliz, Çin ve Singapur Mahkemeleri tarafından verilen, NFT’lerin “mülkiyet hakkı kapsamına dahil varlıklar” sayılabileceği sonucunu doğuran kararlar mahkemelerin temel hukuk kuralları çerçevesinde ilerleyerek NFT’lere ilişkin durumlara yorumlar getirdiğini bizlere göstermiştir”
Gün & Partners Avukatlık Bürosu Avukatı Havva Yıldız
Yani aslında alınan kararlar kapsamında mahkemeler, NFT’lerin teknik özellikleri bakımından bir değerlendirme getirmemişlerse de, NFT’lerin de halihazırdaki düzenlemeler kapsamında açıkça korunacağı belirtilmiş olup hak sahiplerine rahat bir nefes aldırıyor.
NFT’lere ilişkin fikri mülkiyet hukuku açısından kaynaklanan uyuşmazlıklara baktığımızda ise uyuşmazlıkların temelinde eseri NFT’ye dönüştürme hakkının kime ait olacağı hususu yatıyor.
NFT ve telif haklarına ilişkin gündeme gelen bir diğer hukuki konu ise hak ihlalleri. Av. Mutlu Yıldırım Köse ise NFT’lerin bu konuda çok fazla hak ihlallerine maruz kaldığını dile getirdi. Köse, NFT’yi oluşturma hakkının temelde dijital eserin yaratıcısına ait olması gerektiğine dikkat çekti.
Yeterli teknik bilgiye ve erişime sahip olan her kişi blokzincir üzerinde NFT oluşturabiliyor ve bunları satabiliyor. Dolayısıyla, bir dijital eserin, bu eser üzerinde hiçbir hak sahibi olmayan bir kişi tarafından NFT’ye dönüştürülmesi ve satışa sunulması da mümkündür. Köse’ye göre, bu durum, doktrinde tartışma konusu olmakla birlikte, genellikle eser sahibinin çoğaltma ve işleme haklarının ihlal edildiği şeklinde değerlendiriliyor.
NFT’ler için Düzenleme Yolda mı?
Yukarıda da belirttiğimiz üzere NFT’lerin farklı bir çerçevede tutulup hukuki anlamda değerlendirilmesi gerekiyor. Bu konu özelinde soru yönettiğimiz Avukat Tuğsan Yılmaz, NFT’lerin teklik ve özgünlük kavramlarını içermesi nedeniyle diğer tokenlardan farklı değerlendirilmesi gerektiğini söyledi. Aynı zamanda hukuk sistemimizde yer alan Fikir ve Sanat Eserlerleri Kanunu ve mevzuat uyarınca uyuşmazlıkların çözümü için yasal yolları izlemenin gerektiğini de vurguladı. Yılmaz, yargılama süreçlerinde uygulamadaki sıkıntıların giderilmesi adına konu ile ilgili teknik bilgisi yüksek adli bilirkişi sayılarının da artmasını temenni ettiklerini belirtti.
“NFT’lerin Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu(FSEK) 1/B. maddenin eser tanımını karşılaması durumunda hukuken koruma altında olduğunu kabul etmek mümkündür. Bu maddede eser kavramı “sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulleri” olarak tanımlanmıştır”
Avukat Tuğsan Yılmaz
Bu arada mali ve manevi hakların ihlali durumunda maddi ve manevi tazminat davası, hakka ilişkin tecavüz durumunda ise tecavüzün meni davası vb. dava süreçlerininin söz konusu olduğunu belirtmiş olalım.
Havva Yıldız, NFT’lerin hukuki niteliklerine ilişkin belirli bir hukuki çerçeve çizebilmek için yasal düzenlemelere olan ihtiyacın hala devam ettiğini belirtti. Yıldız’a göre, gelinen aşamada, bu türden fikri hak ihlallerinin tartışıldığı dosyalarda ya taraflar kendi aralarında sulh olduklarından ya da henüz mahkemelerce karar verilmediğinden NFT’lerin hukuki durumuna dair belirli bir yaklaşımın olduğunu söylememiz bu aşamada oldukça zor.
NFT Davaları: Sahiplik Savaşları
Türkiye’de henüz NFT’lerle ilgili uyuşmazlıklar bilgimiz dahilinde olduğu kadarıyla mahkemelere taşınmamış olup, bu konuda şimdiye kadar basına da yansımış tek uyuşmazlık, Cem Karaca’nın portresinin murislerinin izni alınmadan NFT’ye çevrilmesinden kaynaklı olan davadır.
Gun & Partners Avukatlık Bürosu’nun hazırlamış olduğu “NON-FUNGIBLE TOKEN (NFT) VE TELİF HAKLARI iLE İLİŞKİSİ” makalesine göre; İstanbul 3. Fikri Sınai Haklar Hukuk Mahkemesinde görülmekte olan bu davada uyuşmazlık, Cem Karaca’nın portresinin NFT’ye dönüştürülmesi ve OpenSea isimli pazar yerinde satışa sunulmasından doğdu.
Mahkeme davacının talebi üzerine, izinsiz kullanımın gerçekleştiği platformlara erişimin ve OpenSea’de yer alan ilgili NFT’lerin satışının engellenmesi yönünde ihtiyati tedbir kararı verdi. İlgili tedbir kararına karşı davalı tarafça istinaf yoluna başvurularak itiraz edilmişse de bu talepler istinaf mahkemesince reddedildi ve ilk tedbir kararı yerinde bulundu.
Avukat Mutlu Yıldırım Köse dava süreci ile ilgili olarak, şu şekilde açıklama yaptı:
“Devam etmekte olan bu uyuşmazlığın, NFT’lerle ilgili Türkiye’de verilmiş ilk mahkeme kararı olmasının yanı sıra NFT’lerin ihtiyati tedbir kararlarına konu olabildiği hususunu da açıkça gösterdi”
Gün & Partners Avukatlık Bürosu Avukatı Mutlu Yıldırım Köse
İlgili kararın NFT’lerin hukuki boyutuna ilişkin bir yorum getirmediğini söyleyen Köse, bu haliyle bile NFT’lerin ihlalin gerçekleştirdiği bir ‘format’ olarak değerlendiriliyor olmasının önemine değindi.
Sonuç olarak bakıldığında NFT’ler tam anlamıyla bir düzenleme çerçevesinde tutulmasa bile çıkan uyuşmazlıklar içerisinde Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu(FSEK) etrafında değerlendirmeye alınıyor. NFT’ler alanında hala pek çok hukuki belirsizlik olduğunu kabul etmek gerekiyor. Bu alanda faaliyetleri bulunan veya planlama aşamasında olanların hukuki danışmanlık alarak ilerlemesinin haklarını korumak ve olası ihlallerin önüne geçmek için önem taşıdığını bilmek şart.
