Bitcoin ve diğer merkeziyetsiz kripto para platformlarının arkasındaki güvenlik modelinin bu ağda kimlerin katılımının olduğu sorusundan bağımsız olduğu düşünülmekle birlikte, altta yatan sistemin “güvene ihtiyaç duyulmayan” yapısı ile bu sektörde hizmet veren bir çok işletmenin de aslında “güvenilir üçüncü parti” olarak çalıştıkları gerçeği blokzincir dünyasının bir parçası.
Bu bağlamda, Blockchain forensics (Blokzincir adli inceleme) alanı oldukça tartışmalı bir alan. Kurumların bir yandan KYC/AML (Müşterini tanı/ Kara para aklamayla mücadele) yükümlülüklerini yerine getirmesi beklenirken, diğer yandan bu soruşturmaların gözetim amacıyla yapılmasıyla, müşterilerin kişisel haklarının ihlal edilmesi arasındaki ince çizginin kullanıcıların tepkisini çekip sistemin sağlıklı büyümesini yavaşlatmasından çekiniliyor.
2019’un başlarında kripto para platformu Coinbase’in, bir blokzincir analiz startup’ı olan Neutrino’yu satın almasıyla, blockchain forensics şirketlerine karşı olan eleştiriler çoğalmıştı. Sorun, Neutrino kurucularının geçmişte, insan haklarına saygı duyulmayan bazı ülke hükümetlerine casusluk yazılımı satmasıyla bilinen bir İtalyan gözetim firmasında (Hacking Team) çalışmış olmalarıydı. Sonuçta kullanıcılar bu durumdan hoşlanmayıp, bunu bir skandal olarak nitelendirmiş ve kampanya başlatmışlardı.
Blockchain forensics şirketleri, yasa koyucular, uygulayıcılar ve finansal kurumlar için blokzincir üstündeki işlemleri soruşturmak amaçlı teknoloji geliştiriyorlar; kripto borsalarındaki işlemleri analiz araçları geliştirerek yasal kurumlarla oldukça sıkı işbirliği içinde çalışıyorlar. Bu durum KYC/AML prosedürleri için olağan ve hatta şart olsa da, özellikle otoriter rejimlerde bu izleme tekniklerinin gelişiminin bu piyasanın masum kullanıcıları üzerindeki negatif etkisi en çok eleştiri alan noktalardan.
Kolluk Kuvvetleri Firmalarla Ortak Hareket Ediyor
Sadece ABD hükümetinin işlem eşleştirme (mapping) araçları için 6 milyon dolar harcadığı bilinmekte. Ödenen miktarın 40%ı’ IRS, 25%’i ICE ve 19%’dan fazlası FBI gibi devlet kurumlarına ait. Sistemin gidişatına uygun olarak, kripto para borsaları da rutin olarak müşteri fonlarının kaynağını takip ve izleme sözünü veren ve regülasyonlarla uyum alanında çalışan firmalarla ortak hareket ediyor. Kimlik bilgileri istemek gibi temel KYC prosedürlerinden hoşnut olmayan birçok kripto para şirketi, blockchain forensics şirketleriyle ortak olarak işi bir adım daha ileri götürüp bu konuda çalışan firmaları satın alıyorlar, Coinbase- Neutrino örneğinde olduğu gibi. Bu alandaki şirketlere bugüne dek 80 milyon dolar üstünde yatırım yapıldığı biliniyor. Bu fonlarla blokzincir analiz şirketlerinin büyük bir sermaye kaynağına eriştikleri ve kripto para birimleri kullanıcılarının profillerini çıkarmak üzerinden yüklü paralar kazandıkları da spekülatif konulardan.
KYC muhalifi olarak bilinen ve blokzincir adli incelemesinden uzak kalan az sayıdaki borsa dışında, ana akım platformların çoğu bir şekilde blockchain forensics grupları çalıştırıyorlar. Coinbase ve Binance gibi borsalara ek olarak, Wirex gibi kripto-fiat firmaları da bu alanda yer alıyor. Yasal açıdan bakıldığında, kripto şirketleri blokzincir adli inceleme analistlerinin hizmetlerinden yararlanmak zorunda değiller; ancak Kraken CEO’su Jesse Powell’ın söylediği gibi “bu tip araçlardan yoksun her borsa, yasa düzenleyicileri şüphelendirmekle yükümlü olacaktır.”
Blockchain forensics şirketlerinin ana işlevlerinden biri, müşteri mevduatlarında ve para çekimlerinde kara para, terör ve uyuşturucuyla bağlantısı olmuş “lekeli” coin’leri (tainted coins) izlemek. Bazı araştırmalara göre bu adli inceleme araç ve yazılımlarıyla ortaya çıkan sonuç çoğunlukla olasılıklara bağlı bağlantılar/ilişkiler olarak neticeleniyor. En tartışılan ve korkulan konulardan biri de bu analizler sonunda masum kripto para kullanıcılarının fonlarının dondurulması/el konulması ve bunun kripto dünyasına getireceği olumsuzluklar.
Sektörün İyiliği İçin İşbirliği Gerekiyor
Bitcoin için düşünülen vizyonda bireylerin coin almak veya göndermek için bir izne ihtiyacı olacağı veya kripto parasının “temiz” olduğunu kanıtlama yükümlülüğünün müşteride olacağı öngörülen bir şey değil ama diğer yandan taraflar yaşadığımız dünyada blockchain forensics uygulamasının yürürlükten kalkmasının mümkün olamayacağında ve kripto para ve blokzincir endüstrisinin sağlıklı büyümesi için kullanıcılar ve blockchain forensics şirketlerinin karşılıklı güven anlamında işbirliği yapmaları gerektiğinde hemfikirler.
Aşağıda blockchain forensics alanındaki faaliyetleriyle tanınan bazı gözetim şirketleri tanıtılıyor:
Chainalysis: Tüm blokchain forensics şirketleri arasında en bilineni olan şirket kaybolan coinler hakkında ilginç bilgiler ve modellemeler sunuyor. Verdiği hizmetler arasında şüpheli aktivite ve tehditleri (dark web’den kaynaklanabilecek) tespit etmek ve müşterilerin kripto parayla ilgili aktiviteleri hakkında rapor vermek yer alıyor. 2014’de yaklaşık 48 milyon dolarlık fon toplanarak kurulan, New York ve Copenhagen‘da ofisi olan firmanın en iyi müşterileri arasında IRS, FBI, DEA gibi ABD kamu kurumları, Binance ve Europol var. Şirket özellikle kara para aklamayla mücadele için tasarlanan “ İşleminizi bilin” yazılımı yanı sıra uygulamalar konusunda da kapsamlı ürünlere sahip.
Elliptic: 2013’de kurulan ve New York, Washington ve Londra’da ofisi olan şirket 12 milyon dolarlık fonla kurulmuş. Şirket Bitcoin, Ethereum ve diğer kripto para birimlerinde görülebilecek yasadışı aktiviteleri saptıyor ve kripto para birimleri şirketlerine, finansal kurumlara ve FBI, DEA gibi kamu kurumlarına istihbarat sağlıyor. Elliptic yetkilisine göre “her teknoloji gibi, kripto paralar da suçlular tarafından istismar edilebilir ancak bu riskler çoğu zaman sansasyonel hale getiriliyor ve çok da doğru değiller.”
Blockseer: 2014’de Palo Alto’da kurulan şirket DMG Blockchain Solutions tarafından satın alınmış. Şirket “ bitcoin ödemelerinde ve işlemlerinde netlik olmadığından” yola çıkarak, amacının bitcoin dünyasında “düzensizlik ve kaosun düzeyini azaltmak ve kamu erişimi olan blokzincir ağı hakkında bilgi ve analiz seviyesini arttırmak” olduğunu söylüyor.
Ciphertrace: Şirket 2015’de 18 milyon dolar fon toplayarak California’da kurulmuş. Kurum, “kanunların uygulanması soruşturmalarını güçlendiriyor” ve “kripto ekonomisinin olası karanlık piyasasında hareket eden para hareketlerinin izini sürüyor”. Hizmet alanını “işletmeler ve hükümetler için kripto paraları tehlikesiz, sağlam ve güvenilir yapmaya” yardım etmek olarak tanımlıyor; dolayısıyla bu tanımla Bitcoin’in tasarımını çözüme muhtaç bir problem olarak ters yorumladıkları eleştirilerine de maruz kalıyor.
Scorechain: 2015’de Lüksemburg’da 570,000 dolar fonla kurulan şirket, kullanıcıların bitcoin’leri nasıl elde ettikleri ve harcadıklarını değerlendiren ve tanımlayan anlamlı veriler sağlayacağı sözünü veriyor. Böylece şirketlerin “satışlarını ve pazarlama stratejilerini uyarlama” imkanları olacağını savunuyor.
Neutrino: 2014’de İtalya’da kurulan şirket “coin’lerin akışını ve onların borsalarla ve diğer servislerle etkileşimini, kullanımı kolay bir grafik ara yüzle takip ediyor”; bahsedildiği üzere geçtiğimiz sene Coinbase tarafından satın alındı.
Crystal Blockchain: Her türlü blokzincir gözetim hizmetinin sağlandığı şirket 2018’de kurulmuş ve ABD ve Hollanda’da ofisi var. Kurum “blokzincir katılımcılarının bilinen “kötü aktörlerle (darknet, kumar, ponzi oyunları, vb.)” işbirliği olasılıklarını karşılaştırma ve değerlendirme” sözü veriyor.
Blockchain Intel: 2017’de New York’da kurulmuş şirket kendisini ilgililerin “küresel ekonomik fırtına olan blokzincir için meteoroloji uzmanı” olarak tanımlıyor.
