bitcoin
Bitcoin (BTC) $ 64,815.37 5.26%
ethereum
Ethereum (ETH) $ 3,366.22 7.12%
bnb
BNB (BNB) $ 528.19 8.90%
solana
Solana (SOL) $ 183.05 9.29%
xrp
XRP (XRP) $ 0.599098 3.96%
cardano
Cardano (ADA) $ 0.621257 9.55%
dogecoin
Dogecoin (DOGE) $ 0.131616 12.72%

Paylaş

İkinci Büyük Buhran ve Yeni G20 Geliyor!

İkinci Büyük Buhran ve Yeni G20 Geliyor 1

1929 yılında tüm dünyada başlamış olan ekonomik krize Büyük Buhran (Great Depression) adı verilir. En etkili dönemi 1939’a kadar on yıl sürmüş ve ABD başta olmak üzere tüm dünya ülkelerini etkilemişti. Türkiye ise 1923 ile 1939 yılları arasındaki onaltı yılda hızlı bir büyüme ve sanayileşme atağı yapmış, buhrandan boyutuna göre az etkilenen ülkelerden olmuştu. Türkiye bu büyüme döneminde de daha sonrasında 1960’larda da Sovyetler Birliği’nden milli sanayisine büyük destek almıştı.

Şimdi de dünyada yeni ve belki de daha büyük bir buhran kapıda! Bu seferki o denli büyük bir buhran ki, önümüzdeki beş yılda dünya belki de hiç tanıyamayacağımız derecede büyük bir değişim gösterecek. Bu yeni ve dev buhrana yol açan en önemli hadiseler zinciri Fed’in ve “en gelişmiş” dünya ekonomilerin 2008’den bu yana reel ekonominin ihtiyacı olanın çok üzerinde para basmaları ve dev kamu borçları yaratmaları sonucunda başladı. Tabii krizlerle beraber yeni fırsatlar da gelmekte… Buhrandan nisbeten az etkilenecek bağlantısız ülkeler yeni oluşumlara gidecek.

Olaylar kademeli olarak buraya geldi: 1980’lerin ikinci yarısından itibaren ABD sanayi üretiminin önemli bir bölümünü Asya’ya, özellikle de Çin’e kaydırmıştı. Bu kaydırmanın neticesinde Çin, 2000’li yıllarda anormal bir süratle büyüdü ve tüm dünyanın üretim fabrikası haline geldi. Bu olurken, ABD başta olmak üzere İngiltere, Japonya İsviçre gibi sanayileşmiş ülkeler ve bir bütün olarak Avrupa Birliği, dünya çapında rezerv para statüsünde olan dolar, euro ve yen gibi merkezi fiat paralarının gücüne fazla güvenerek hem ekonomilerini finansallaştırdılar ve ithalat ağırlıklı bir hale getirdiler hem de halklarının refah seviyesini düşürmemek adına sürekli kamu borcu yarattılar. Bu borçlar ileriye dönük olarak da yaratıldı ve 2022 yılı başına gelindiğinde tüm dünyada kümülatif olarak (future’lar hariç) 300 trilyon doların üzerinde borç oluşmuştu.

2020 yılında devreye alınan pandemi krizi ile ekonomileri yavaşlatma çabaları da para etmedi ve 2022 başına gelindiğinde buhranın tüm hazırlayıcı faktörleri ortaya çıkmıştı. Buhranı başlatan fitil de Ukrayna savaşı oldu. Şimdi size seçilmiş ülkelerin 2022 başındaki kamu borçluluğu durumlarını bir tablo halinde sunacağım: Tabloya nüfus bilgilerini de ekledim ki borcun büyüklüğü ile ülkenin nüfusunu birlikte değerlendirebilesiniz. Tablo için Ref:2 ve Ref:3’ü kullandım.

Ülkeler Tablosu:

Büyük Buhran

Gördüğünüz gibi dünya ülkeleri kamu borcu ekseninde yeni bir bölünme yaşamakta: 1990’larda Third World, Global South gibi isimler verilen, bir süre öncesine kadar BRICS+ ya da gelişmekte olan ülkeler (EM) gibi isimlerle anılan ve ikinci lig statüsü verilen ülkeler bundan sonra yeni bir gruplaşma içine girecekler. Belirleyici unsur ülkelerin kamu borcu büyüklüğü ve ne kadar egemen (sovereign) oldukları olacak: Tabloda yer alan ülkeler arasında kamu borcu GSYİH oranı %100’ün üzerinde olan gelişmekte olan ülke yok. İtalya’nın altında kalan ülkeler bundan sonra kurulacak dünyada yeni G8’lerin ve G20’lerin oluşmasına katkıda bulunacaklar. Sadece Çin ve Hindistan’ın toplam 3 milyar nüfusu var, bu ikisinin ardından gelebilecek 18 egemen ülkenin de an az 1.5 milyar toplam nüfusu olacağını düşünecek olursak, yeni bir Sovereign-20, ya da S20 ülkeler grubu dünyanın nüfusunun yarıdan fazlasını temsil edecektir. Bu ülkeler içinde muhtemelen Rusya ilk aşamada lider olarak ortaya çıkacak, ancak şu dünya konjonktürü içinde ülke bu role bariz biçimde arkadan itilmiştir.

Bu yeni gruplaşmayı belirleyen diğer faktörler, bu ülkelerin nüfusları, coğrafyaları, Anglo- Saxon Batı dünyası ile yakınlıkları ve en önemlisi kamu borcu açısından ne derecede ileriye dönük ve sürdürülebilir konumda oldukları olacak. Çin’i bir savaşa zorlayacak derecede üzerine gitmekte olan ABD ile aralarında Pasifik’te ne yaşanacağı, yakın dönemde Tayvan üzerinden bir sıcak savaşın ortaya çıkıp çıkmayacağı önümüzdeki 10 yılın belirleyicisi olacak.

Türkiye’nin bu yeni kutuplaşmada yeri

Bu yazı Türkiye’nin yeni kurulan global masada yerini incelemek için yeterli uzunlukta değil. Ancak yine de yukarıdaki faktörler açısından kısa bir değerlendirme yapalım. Türkiye, nüfusu ve coğrafi konumunun stratejik önemi nedeniyle yeni kurulacak G8 içinde yer almaya aday, ancak kamu borcunun az olması sadece görüntüde olan bir durum. Stratejik olarak da üç temel çelişkisi var:

  1. İkinci büyük NATO ülkesi iken Rusya’nın dünyaya çıkışı niteliğindeki iki boğazın üzerinde oturması,
  2. Bankacılık ve finans sistemleri açısından Batı’ya yakın iken, gayri-merkezi özellikler taşıyan vadeli çek gibi yerel enstrümanları ile büyük bir KOBİ ekonomisi olması; ek olarak da kripto araçlarının yaygınlığı ile merkeziyetsiz finansal bağımsızlığa yakın seyretmesi,
  3. Düşük kamu borcu kozmetik, başka indikatörlere de (CDS primi gibi) bakmak lazım.

Finansal gayri-merkeziliğin yeni dünyada kalıcı ve yaygın hale getirilmesinde Türkiye’nin kilit bir rolü olabilir, Rusya ile de sanayi, turizm ve ticaret ilişkilerinde yeniden yakınlaşma fırsatımız olabilir. Bu konuda öncü ülke olmamız için her türlü hazırlığımız var. Ancak yukarıda yazdığım çelişkiler ayağımıza pranga olabilir.

Ukrayna savaşı sonrası durum

24 Şubat 2022’de başlayan Rusya’nın Ukrayna müdahalesi yeni ve dev buhranın ateşleyici fitili oldu. Rusya’ya Batı devletlerinin uyguladığı mali yaptırımlar ters tepmiş durumda. Şu anda görünüm, Avrupa’nın mermiyi kendi bacağına sıkmış olduğu yönünde. Eğer Rusya bu noktadan toparlanıp gaz, petrol, buğday gibi emtia satışlarını bankalar dışında, örneğin blokzincirileri üzerinden ve token’larla gerçekleştirmeyi başarırsa yeni G20’nin lider ve vizyon belirleyicisi ülkesi olmayı başarabilir. Böylece SWIFT gibi Batı bankacılık sistemlerine alternatif yapılar da kurulmaya başlar ve dolar, euro gibi merkezi fiat paralara rağbet azalır, G20 ülkeleri bir noktada kendi aralarında yeni rezerv para alternatifleri kullanmaya başlayabilirler.

Emtia temelli paraya geçiş olacak!

Emtia yani commodity’lerin temel alınacağı yeni bir para sistemi kurulması yolunda çalışmalar başlatıldı. Bu çalışmaları yürüten Rusya devletinin kurumları eğer bu çalışmalarını hızla ilerletip “friendly” tabir ettikleri ülkelerle aralarındaki ticareti bu sisteme taşıyabilirlerse o zaman dolar ve euro’nun global hakimiyeti sekteye uğrayacak.

Sadece Rusya’nın böyle bir sistemi kullanmaya başlaması çok önemli olmayabilir ama onunla ticaret yapan üçüncü ülkeler, ve yeni G20 ülkeleri de bu sistemi benimserlerse o zaman doların global hakimiyeti hızla tehlikeye girer.

Sonuç:

Yeni global mali buhran kapıda ve bununla beraber bambaşka yeni bir dünya kuruluyor: Bu dünyada nüfusu ve nüfuzu yüksek, Batı’ya mesafeli ve kamu borcu düşük ülkelerin Rusya liderliğinde yeni G20’ler, G8’ler kurması gündemde. Türkiye bu ülkeler arasına girebilir, ancak ülkemizin mevcut stratejik çelişkileri nedeniyle hiçbir şey belli değil, önümüzdeki bir sene herşeyi belirleyecek.

Referanslar:


1) https://en.wikipedia.org/wiki/Great_Depression
2) https://www.visualcapitalist.com/global-debt-to-gdp-ratio/
3) https://worldpopulationreview.com/countries/countries-by-national-debt

btchaber bh logo

Cemil Şinasi Türün

30 yılı aşkın tecrübesiyle fintech ve pazarlama dünyasındaki öncü isimlerden olan Cemil Şinasi Türün bilgisayar oyunlarından üç boyutlu sanal dünyalara kadar pek çok çalışmaya imza attı. Yerel ve uluslararası firmalar için kampanyalar hazırlayan Türün; teknoloji, blokzincir, kripto para ve dijital varlık konularında projeler üretti. Türün, 2017'de Bilgi Üniversitesi'nde vermeye başladığı "Blokzincirleri ve Kriptoparalar" konulu dersini 2020 başından bu yana Boğaziçi Üniversitesi'nde vermekte.
https://cemilturun.medium.com/

Yanıt verin

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Blokzincirin ve kripto paraların, geleceği nasıl değiştireceğini bugünden öğrenin.
Bağlantıyı kopyala